Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
K_LM_S_ShPOR.docx
Скачиваний:
0
Добавлен:
01.05.2025
Размер:
308.86 Кб
Скачать

59. Қылмыстық жауаптылықтан босатудың түсінігі жəне түрлері.

Жаңа ҚР ҚК қылмыстық жауаптылықтан босату байланысты нормалары 5 бөлімде жазадан босатумен бірсе көрсетілген.Қылмыстық жауаптылық дегеніміз қылмыс жасаған адамға қолданатын қылмыстық-құқықтық әсердің шараларын айтамыз. Аталған шаралардың мазмұнынан қылмыстық жауаптылық жазаны және басқада жаза болып табылмайтын қылмыстық-құқықтың жерінің шараларын өзіне қосады. Осыған байланыстықылмыстық жауаптылық екіге бөлінеді: жаза тағайындаусыз және жаза тағайындау арқылы. Бірінші жағдайда қылмыстық жауаптылықтан босату соттың өзімен (айыпту үкімін шығармай) немесе судья, прокурор болмаса анықтау органымен жүзеп асырылады. Екінші жағдайда қылмыстық жауаптылықтың мазмұны болып айыптау үкімін адамды соттау және оған жазаны нақты қолдану. Осыған орай, кең мағынада кез келген қылмыстық жауаптылықтын босату бірмезгінде жазадан босату болып табылады. Тар мағынада қылмыстық жауаптылықтан босату, жазадан босатудан елеулі өзгеше. Осыған байланысты босатудың екі түрі өзінің арнайыланғанан қылмыстық-құқықтық мазмұны болады.ҚР ҚК қылмыстық жауаптылықтан босатудың келесі түрлерін қарастырады:

  1. шын өкінуіне байланысты;

  2. қажетті қорғану шегінен асқан кезде;

  3. жәбірленушімен татуласуына байланысты;

  4. жағдайдың өзгеруіне байланысты;

  5. ескіру мерзімінің өтуіне байланысты;

  6. рақымшылық немесе кешірім жасау актісі негізінде.

Заңда көрсетілген қылмыстық жауаптылықтан босату жағдайларының бәрінде адам қылмыстық жауаптылықтан босатылады, егер қылмыс құрамын құрайтын іс-әрекет жасаған кезде босатылады, яғни қылмыстық заңмен қарастырылған қылмыстық жауаптылық негізі болғанда. Бұл қылмыстық заңмен қарастырылған қылмыстық жауаптылықтан босатылудың түрлері, жауаптылыққа тартпау негіздері бар болуымен байланысты жауаптылықтан босатудан (қылмыстық іс-әрекетті жоятын мән-жайлар) айырады. Мұнымен қатар қылмыстық заң кез келген қылмыстан емес, белгілі ауырлықтағы қылмысты жасаудың мүмкіндігімен байланыстырылады. Қылмыстық жауаптылықтан босату, тек ауырлығы жеңіл немесе орташа қылмыстарды жасауда ғана мүмкіндігі бар. Одан басқа талап, ауырлықтың көрсетілген дәрежесі қылмысты адамның алғашрет жасауы. Бұған қоса адаммен ауырлығы кішігірім немесе орташа қылмысты жасауы - әдетте мұндай адамды қылмыстық жауаптылықтан босатудың себебі емес. Тағы бір маңыздылық аталған ауырлықтағы қылмысты жасаған адамның өзі қоғамдық қауіп келтірмеуі болып табылады (өйткені мұндай қылмыстардың барлық жағдайлары қылмыстық жазалау саласынан шығып кетер еді). Бұл шарттардың жиынтығы мынандай қорытындыға мүмкіндік береді, қылмыстық жауаптылықтан босату, қылмыстық заңда мынамен байланысты қарастырылады, нақты адамды қылмыстық жауаптылыққа тартуды жалғастыруға мағына жоқ, яғни оған жазаны қолдануға және оны жазаны өтеуге мәжбүр етуге.

60. Қылмыстық жазадан босатудың түсінігі жəне түрлері.

Қылмыстық құқықта жазадан босату өзінше бөлек институт болып табылады.Яғни сот шешімімен табылған адам өзінің қылмысыныңарқасындаалған жазасын толығымен өтеген немесе жартылай өтеп жартысын әрі қарай өтеген жағдайда жазадан босатылады.Қылмыстық құқықта нақты институтты қолдану мынадай жағдайда қылмыстық репрессия үнемделеді, қылм-қ занның нормасымен қолданылған нақты жаза өзінің мақсатына жету үшін, яғни қолданылған жаза мақсатсыз немесе қалуы мүмкін.ҚР ҚК қылмыстан босатудың келесі түрі қарастырылады:

  • Алдын-ала шартты түрде жазаны өтеуден босату(ҚК70б)

  • Ауру салдарына байланысты жазадан босату (ҚК 73б)

  • Қолайсыз жағдайлардыңсалдарынан жазадан босату және қысқарту (74б)

  • Айыпты шешімнің ескіру мерзіміне байланысты жазаны өтеуден босату (ҚК 75бабы)

  • Амнистия немесе рахымшылық актісінің негізіне байланысты жазадан босату(ҚК 76б)

  • Кәмелетке толмағандарды жазадан босату(ҚК 81б)

  • Жазаның өтемеген түрін неғұрлым жеңіл жаза түрімен ауыстыру(71б)

Дәреженің анықталуына байланысты міндетті және факультативті жазадан босатуды шығаруға болады. Міндетті босату,яғни практикалық сот қарауына қатысы жоқ және формальді шешімді керек етпейтін. Факультативті түрде,яғни сотпен шешілетін, жазадан босатудың басқа барлық түрі жатады. Уақытқа байланысты жазадан босату қолдануда мынадай жағдай туып отыр, яғни жазаны қолдану барысында ( мерзімнен бұрын - шартты босату ) және ( қолайсыз жағдайлардың салдарынан ) жазаны тағайындау барысында.Сонымен қатар жазадан босату алдын-ала шарптты немесе аяқталғанда(мысалы-мерзімінің өтуі)

Соседние файлы в предмете [НЕСОРТИРОВАННОЕ]