53. Бостандығын шектеумен немесе айырумен байланысты емес жазалар.

Айыппұл. Қылмыстық кодекспен көзделген шекте, заңмен белгіленген және жаза таңайындау сәтіне қолданылып жүрген айылық есептік көрсеткіштің белігі бір мөлшеріне сәйкес келетін мөлшерде не сотталған адамның жалақысынң немесе ол қылмыс жасаған сәтіне белгілі бір кезең ішіндегі өзге де табысының мөлшерінде тағайындалатын ақша өндіріп алу. Белгілі лауазымды атқару немесе білгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыру мемлекеттік қызметте, жергілікті өзін өзі басқару органдарында белгілі бір лауазымды атқаруға, не белгілі бір кәсіптік немесе өзге де қызметпен айналысуға тыйым салудан тұрады. Қоғамдық жұмыстарға тарту. Қоғамдық жұмыстар сотталған адамның негізі жұмыста не оқудан бос уақытта тегін қоғамдық жұмыстарды орындауынан тұрады, олардың түрлерін жергілікі атқарушы органдар немесе жергілікті өзін өзі басқару органдары белгілейді. Түзеу жұмыстары екі айдан екі жылға дейінгі мерзімге белгіленеді жіне сотталған адамның жұмыс орны бойынша өтеледі. Әскери қызмет бойынша шектеу келісім шарт бойынша әскери қызмет өткеріп жүрген әскери қызметшілірге, шақыру бойынша қызмет өткеріп жүрген офицерлерге үш айдан екі жылға дейінгі мерзімге әскери қызмет бойынша шектеу түзеу жұмысының орнына тағайындалады. Мүлікті тәркілеу сотталған адамның меншігі б.т. мүліктің бәріңн немесе бір бөлгн мемлкеттің меншігіне мәжьбүрлеп өтеусіз алу. Ауыр немесе аса ауыр қылмыс жасағаны үшін соттау кезінде сот айыпкердің жеке басын ескере отырып, оны құрметті, әскери, арнаулы немесе өзге де атағынан, сыныптық шенінен, дипломатиялық дәрежесінен, біліктілік сыныбынан айыра алады.Айыппұл –осы кодексте көрсетілген шекте , заңмен белгіленген және жаза тағайындау сәтіне қолданылып жүрген айлық есептік көрсеткіштің белгілі бір мөлшеріне сәйкес келетін мөлшерде не сотталған адамның жалақысының немесе ол қылмыс жасаған сәтіне белгілі бір кезең ішіндегі өзге де табысының мөлшерінде тағайындалатын ақша өндіріп алу.Айыппұл Қ.Р.-ның заңдарымен белгіленген айлық есептік көрсеткіштің 25-тен 20 мыңға дейінгі шегінде немесе сотталған адамның жалақысының немесе 2 аптадан 1 жылға дейінгі кезеңдегі өзге де табысының мөлшерінде тағайындалады. Мүлікті тәркілеу – сотталған адамның меншігі болып табылатын мүліктің бәрін немесе бір бөлігін мемелекеттік меншікке ықтиярсыз түрде тегін алу болып табылады.

54. Бостандығын шектеумен немесе айырумен байланысты жазалар.

Бас бостандығын шектеу соттың сотталған адамға оның бас бостандығын шектейтін белгілі бір міндеттер жүктеуінен тұрады және қоғамнан оқшауламай бір жылдан бес жылға дейінгі мерзімге мамандырылған органның қадағалауымен оның тұрғылықты жері бойынша өтеледі. Сот бас бостандығынан шектеу түрінде жаза тағайындай отырып, сотталған адамға белгілі бір міндеттер жүктейді. Ол міндеттер мамандандырылған органға хабарламай тұрақты тұратын, жұмыс істейтін және оқитын жерін өзгертпеу, аталған органның рұқсатынсыз белгілі бір жерлерге бармау, оқудан немесе жұмыстан бос уақытта тұрғылықты жерінен кетпеу, басқа да жерлерге бармау міндеттерін орындау жүктеледі. Қамау сотталған адамды тағайындаған жазаның бүкіл мерзімінде қоғамнан қатаң оқшаулау жағдайында ұстау болып табылады. Қамау өзінің мәні жөнінен қысқа мерзімдегі бас бостандығынан айыру болып табылады. Қамау негізгі жаза ретінде сот арқылы заңда тура көрсетілген ретте ғана тағайындалады. Қамау бір айдан алты алты айға дейінгі мерзімге белгіленеді. Қоғамдық жұмыстарға тарту, түзеу жұмыстары немесе айыппұл салу қамаумен ауыстырылған жағдайда ол кемінде бір ай мерзімге тағайындалу мүмкін. Қамау үкім шығару кезінде он алты жасқа толмаған адамдарға, сондай-ақ жүкті әйелдер мен кәмелетке толмаған балалары бар әйелдерге қолданылмайды. Әскери қызметшілер қамауды абақтыда өтейді. Қылмыстық атқару құқығы бойынша қамауды өтейтін орын – арнаулы қамау үйлері болып табылады. Бас бостандығынан айыру сотталушына колония қонысқа жіберу, жалпы, қатағ ,ерекше режимдегі түзеу колониясына немесе түрмеге отырғызу жолымен оқшаулаудан тұрады. Бас бостандығынан айырудың орнына тәртіптік әскери бөлімде ұстау кезінде тәртіптік әскери бөлімде ұстау мерзімі тәртіптік әскери бөлімде ұстаудың бір күні үшін бас бостандығынан айырудың бір күні есебімен белгіленеді. Жазаның бұл түрі шақыру бойынша әскери қызмет өткеріп жүрген әскери қызметшілерге, сондай-ақ қатардағы ж.е. сержанттық құрам қызметкерлеріне келісім-шарт бойынша әскери қызмет өткеріп жүрген әскери қызметшілерге ғана қолданылады. Көрсетілген жаза офицерлік құрамдағы адамдарға қолданылмайды. Бас бостандығынан айыру жазасы тек негізгі жаза ретінде алты айдан он бес жылға, ал аса ауыр қылмыстар үшін жиырма жылға дейінгі мерзімге не өмір бойына белгіленеді. Абайсызда жасалған қылмыс үшін бас бостандығынан айыру он жылдан аспауға тиіс.