- •1. Қылмыстық құқықтың түсінігі, оның пəні, əдістері жəне жүйесі.
- •2.Қылмыстық құқықтың міндеттері.
- •3. Қылмыстық құқықтың қағидалары.
- •4. Қылмыстық құқықтың дереккөздері.
- •5. Қылмыстық құқық ғылымы.
- •6. Қылмыстық заңның түсінігі жəне мəні.
- •7. Қылмыстық заңның құрылымы.
- •8. Қылмыстық заңның кеңістіктегі күші.
- •9. Қылмыстық заңның уақыттағы күші.
- •10. Қылмыстық заңды түсіндіру.
- •11. Қылмыстың түсінігі жəне белгілері.
- •12. Қылмыс санаттары.
- •13. Қылмыс құрамының түсінігі жəне оның мəні.
- •14. Қылмыс құрамының элементтері мен белгілері.
- •15. Қылмыс құрамының түрлері.
- •16. Қылмыс объектісінің түсінігі мен мəні.
- •17. Қылмыс объектілерінің түрлері.
- •18. Қылмыс заты жəне оның қылмыстық құқықтық мəні.
- •19. Қылмыстың объективтік жағының түсінігі жəне мəні.
- •20. Қоғамға қауіпті іс-əрекет жəне оның нысандары.
- •21. Қоғамға қауіпті салдар жəне оларды сыныптау.
- •22. Əрекетпен (əрекетсіздікпен) қоғамға қауіпті салдардың арасындағы себепті байланыс.
- •23. Объективтік жақтың қосымша белгілері жəне олардың мəні.
- •24. Қылмыс субектісінің түсінігі.
- •25. Қылмыс субектісінің жас белгілері.
- •27. Қылмыстың арнайы субектісі.
- •29. Кінə түсінігі жəне нысандары.
- •30. Қасақаналық жəне оның түрлері.
- •31. Абайсыздық жəне оның түрлері.
- •32. Кінəнің екі нысан бар қылмыс.
- •33. Қылмыстың субъективтік жағының қосымша белгілері жəне олардың мəні.
- •34. Қылмысқа бірге қатысушылықтың түсінігі жəне белгілері.
- •35. Бірге қатысуылардың түрлері.
- •36. Бірге қатысушылықтың түрлері жəне нысандары.
- •37. Бірге қатысушылар жауаптылығының негіздері мен шектері.
- •38. Қылмысқа жанасушылық: түсінігі жəне түрлері.
- •39. Бір реттік қылмыстар түсінігі жəне түрлері.
- •40. Қр қылмыстық заңы бойынша көптік қылмыстардың нысандары.
- •41. Қылмыстық құқықтық нормалардың бəсекелестігі.
- •42. Қылмыстық іс-əрекетті жоққа шығаратын мəн-жайлардың түсінігі жəне түрлері.
- •43. Қажетті қорғаныс.
- •44. Қылмыс жасаған тұлғаны ұстау кезінде зиян келтіру.
- •45. Аса қажеттілік.
- •46. Тəндік жəне психикалық мəжбүрлеу.
- •47. Орынды тəуекелділік.
- •48. Бұйрықты немесе өкімді орындау.
- •49. Жедел-іздестіру шараларын жүзеге асыру.
- •50. Жазаның түсінігі жəне белгілері.
- •51. Жазаның мақсаттары.
- •52. Жазаның жүйесі жəне оның мəні.
- •53. Бостандығын шектеумен немесе айырумен байланысты емес жазалар.
- •54. Бостандығын шектеумен немесе айырумен байланысты жазалар.
- •55. Өлім жазасы.
- •56. Жаза тағайындаудың жалпы бастамасы.
- •57. Жазаны даралау.
- •58. Жаза тағайындаудың айрықша ережелері.
- •59. Қылмыстық жауаптылықтан босатудың түсінігі жəне түрлері.
- •60. Қылмыстық жазадан босатудың түсінігі жəне түрлері.
- •61. Шартты соттау.
- •62. Жазаны өтеуден шартты мерзімінен бұрын босату.
- •63. Медициналық сипаттағы мəжбүрлеу шараларының түсінігі жəне заңи табиғаты.
- •64. Медициналық сипаттағы мəжбүрлеу шараларының қолданудың негіздері.
- •65. Медициналық сипаттағы мəжбүрлеу шараларының түрлері.
- •66. Медициналық сипаттағы мəжбүрлеу шараларын қолданудың, ұзартудың, өзгертудің жəне тоқтатудың тəртібі.
- •67. Қылмыстық жауаптылықтың түсінігі.
- •68. Қылмыстық жауаптылықты жүзеге асыру.
- •69. Қылмыстық жауаптылықтың өзгеде құқықтық жауаптылық түрлерінен айырмашылығы
- •70. Қылмыстық жауаптылықтың негіздері
- •71.Аяқталмаған қылмыстық іс-əрекет түсінігі жəне түрлері.
- •72. Дайындалудың объективтік жəне субъективтік алғы шарттары.
- •73.Дайындалу іс-əрекетінің түрлері.
- •74.Қылмысқа оқталудың объективтік жəне субъективтік алғы шарттары.
- •75.Қылмысқа оқталғандығы үшін жауаптылықтың түрлері жəне ерекшеліктері.
- •76.Аяқталмаған қылмыстық іс-əрекеттердің түрлерін ажырату.
- •77.Қылмыс жасаудан ерікті түрде бас тартудың түсінігі жəне белгілері.
- •78. Шын өкінудің қылмыстық құқықтық мəні.
- •79. Кəмелет жасқа толмағандардың қылмыстық жауаптылығының жəне жазалаудың жалпы мəселелері.
- •80. Кəмелет жасқа толмағандарға қатысты қолданылатын жазалар.
- •81. Тəрбиелік ықпалдың мəжбүрлеу шаралары
- •82. Кəмелет жасқа толмағандарды қылмыстық жауаптылықтан жəне жазалаудан босатудың ерекшеліктері.
- •83.Қылмыстық құқықтың ерекше бөлімінің түсінігі, мəні жəне жүйесі.
- •84.Қылмысты саралау жəне оның мəні.
- •85.Жеке адамға қарсы қылмыстар: түсінігі, түрлері жалпы сипаттамасы
- •86.Адам өлтіру: түсінігі жəне түрлері, құрамын қылмыстық құқықтық талдау.
- •87.Денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіргендігі үшін жауаптылық.
- •89.Азаптау.
- •90.Қорқыту қылмысының қылмыстық құқықтық сипатттамсы
- •91.Адамның органдары мен тінін алуға мəжбүр ету немесе заңсыз алу.
- •92. Клиникалық сынақтар жүргізудің жəне профилактиканың,диагностиканың, емдеудің жəне медициналық оңалтудың жаңа əдістерімен құралдарын қолданудың тəртібін бұзу.
- •93. Соз ауруын жұқтыру.
- •94. Адамның иммун тапшылығы вирусын (вич/жқтб) жұқтыруы
- •95. Заңсыз аборт жасау.
- •96. Зорлау.
- •98. Адамды ұрлау.
- •99. Бас бостандығынан заңсыз айыру.
- •100. Психиатриялық стационарға заңсыз орналастыру.
- •101. Адамды саудаға салу.
- •102. Жала жабу.
- •103. Қорлау.
- •104. Кəмелетке толмаған адамды қылмыстық іске тарту.
- •105. Кəмелетке толмаған адамды қоғамға қарсы іс-əрекеттер жасауға тарту
- •106. Кəмелетке толмағандарды саудаға салу.
- •107. Баланы ауыстыру.
- •108. Балаларын немесе еңбекке жарамсыз ата-анасын асырауға арналған қаражатты төлеуден əдейі жалтару
- •109. Азаматтардың тең құқықтылығын бұзу.
- •110. Жеке өмірге қол сұғылмаушылықты бұзу.
- •111. Тұрғын үйге қол сұғылмаушылықты бұу
- •112. Қазақстан Республикасының еңбек туралы заңнамасын бұзу
- •126. Тонау.
- •163.Зансыз аншылык.
52. Жазаның жүйесі жəне оның мəні.
Жазалар жүйесі дегеніміз – қылмыстық заңмен белгіленген және сот үшін міндетті болатын жазалардың салыстырмалы ауырлығын есепке ала отырып белгілі тәртіппен (барынша қатаңнан неғұрлым төмен қатаңдыққа қарай) орналасқан жаза түрлерінің толық тізімдемесі. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінде жазалар жүйесі 39-баптың 1-бөл. анықталған.Жоғарыда аталған анықтаманы талдау келесі негізгі сәттерді бөліп қарасытыру мүмкіндігін береді:
жазалар жүйесі қылмыстық заңмен көзделген;
сот құқық қолдану тәжірибесінде аталаған тізімді қатаң орындауға міндетті;
жазалар жүйесі – бұл жаза түрлерінің толық тізімі және сот одан басқа жазаларды қолдана алмайды.
Жазалардың түрлерінің тізімі олардың ауырлығына байланысты орналасқан.
Жалпы алғандағы жазалар жүйесі және жазаның әрбір жеке түрі сотқа сотталған адамды түзету үшін неғұрлым мақсатқа лайықты шараларын таңдау мүмкіндігін беретін кінәліге ықпал етудің құралдарынан тұрады. Осы жүйеге сәйкес, соттар ауыр және аса ауыр қылмыс жасаған адамдармен қатар, неғұрлым аз қауіпті қылмыстар жасаған тұлғалара да ауырлығы бойынша алуан түрлі жазаларды қолдануға құқылы. Осылайша, жаза түрлерінің алуан түрлілігі қылмыстың да, қылмыскердің де қоғамдық қауіптіліген ескеру және жаза мақсаттарына қол жеткізуге септігін тигізетін әділ жазаны тағайындау мүмкіндігін береді. Заң шығарушы жазаның түрлерін неғұрлым аздан барынша көпке қарай принципі бойынша орналастырды. Мұндай тәртіп жеке қылмыстық әрекеттердің олардың маңыздылығына қарай жазаны таңдауды жеңілдетеді, ал сотқа жазалаушылықты нақты қылмыстың жағдайларымен және осы қылмысты жасаған кінәлінің ерекшеліктерімен салыстырып шамалау мүмкіндігін берді. Жазалар жүйесі құқық қолдану қызметі үшін айтарлықтай маңызға ие. Осылайша, жазалардың түрлерінің олардың әрқайсысын қолданудың нақты шектері мен қолданылуының тәртібі белгіленген толық тізімі сот қызметіндегі заңдылық пен объективтілік принциптерін сақтауға себін тигізеді. Оған қоса, қолданылып отырған жазалар жүйесі соттарды нақты істің және кінәлінің тұлғасының ерекшеліктерінен шыға келе жаза түрін жеке таңдау мүмкіндігіне бағыттайды.Жазаны мемлекеттік күштеу шарасы ретінде жоққа шығармастан, ақыр аяғында, адамға, оның сезімдері мен ойларына, идеяларына және көзқарастарына, оның өзінің жеке мінез-құлқын қалыптастыруға ықпал етудің әдісі ретіндегі мақсатқа бағытталған тәрбие ғана оның тұрақты көзқарастарын, дағдылары мен құқықтық дағдыларын қалыптастыруға ықпал ете алатындығын атап өткен жөн.Қоғамдық өмірдің қазіргі реалийлері жазаның құдіретіне сенімнің жойылуымен сипатталатындағын және осыған байланысты ғалымдар орын алған жағдайдан шығудың жолдарын іздеп жатқандығын ескерген жөн. Бұдан күштеу мен мәжбүрлеу принциптеріне емес, сендіру және мәжбүрлеудің үйлесуіне негізделетін жазалау теориясы ерекше маңызға ие бола бастайды. Бұл теорияға сәйкес, жаза, қылмыскерлікпен күресудің маңызды және әлі қажетті құралы бола отырып, сонымен бірге жалғыз емес, және басты емес, тек қосалқы шарасы болып табылады. Қоғамның әлеуметтік өміріндегі жазаның рөлі жоғары гуманизммен және адамға деген қамқорлықпен анықталуы тиіс.Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінде бұл ережелер ескерілген, және жазалардың түрлерінің тізімі бұрын қолданылған заңнамамен салыстырғанда, айтарлықтай өзгерді. Жазаның бір түрлері сақталды, ал басқаларынан заң шығарушы бас тартты. Оған қоса, жүйеге қылмыстық жазаның жаңа түрлері негізделген түрде енгізілді: қоғамдық жұмыстар, бас бостандығын шектеу және т.б. Жазаның кейбір түрлерінің атаулары өзертілді, және сәйкесінше олардың мазмұны да өзгерді. Мысалы, тәртіптік батальонға бағыттау түріндегі жаза тәртіптік әскери бөлімде ұстаумен алмастырылды. Төмен тиімділігі мен мақсатқа сәйкессізділігінің себебінен Қылмыстық кодексте 1959 жылдың Қылмыстық кодексінде орын алған қоғамдық ұялту, жасалған зиянды жою міндеттерін арту, жер аудару, көшіру, қызметтен босату, тәрбие-еңбек профилакторийіне бағыттау, ата-аналық құқытардан айыру секілді жазаның түрлері жоқ. Қазіргі қылмыстық жаза жүйесінде сотталған адамға физикалық қасіреттерді шектіруден тұратын жазалаудың түрлерінен, сондай-ақ сотталған адамды мүгедек ететін және ар-ұжданы мен қадір-қасиетін төмендететін жазалар жоқ. Бұл өзінің сазалық бағыттылығына қарамастан қатігездікті шектеуге талпынуға тиіс қылмыстық заңнаманың гуманизмінің куәсі болып табылады..Қылмыстық кодексте көзделген қылмыстық жазалар белгілі белгілері бойынша жіктелуі мүмкін. Осылайша, тағайындаудың тәртібіне байланысты жазалар үш топқа бөлінеді: 1) негізгі, 2) қосымша, 3) негізгі, сондай-ақ қосымша жаза ретінде қолданылатын жазалар (ҚК 39-бабы).Негізгі жазалар – тек дербес түрлер ретінде тағайындыла алатын жазаның түрлері, оларды басқаларына қосымша ретінде қосуға болмайды, олармен жазаның мақсаттарына қол жеткізу байланысты болады. ҚК 39-бабына сәйкес жазаның негізгі түрлері мыналар: қоғамдық жұмыстарға тарту, түзету жұмыстары, әскери қызмет бойынша шектеулер, бас бостандығын шектеу, қамау, тәртіптік әскери бөлімде ұстау, бас бостандығынан айыру, өлім жазасы. Қылмыс жасаған тұлғаға ҚК Ерекше бөлімінде норма санкциясында анықталған негізгі жазалардың тек біреуі ғана қолданылуы мүмкін.Қосымша жазалар дегеніміз – бұл негізгі жазаға қатысты қосалқы сипатқа ие жазаның түрлері және олар тек негізгі жазаны қолдану жазалаудың мақсаттарын қамтамасыз етпейтін жағдайда ғана қолданылады.Қосымша жазаларға жазаның тек екі түрі ғана жатады: арнайы, әскери немесе құрметті атақтан, класстық шеннен, дипломатиялық рангтен, квалификациялық класстан және мемлекеттік наградалардан айыру және мүлікті тәргілеу.Қосымша жазаны қолдану кезінде келесі талапатар орындалуы тиіс:
қосымша жазалар дербес тағайындала алмайды, тек негізгі жаза түрлеріне қосылады;
қосымша жазалар негізгілеріне заңда аталған жағдайларда неғұрлым ауыр қылмыстарды жасау кезінде қосылады.
Қосымша жаза негізгі жаза түріндей бола алмайды, бұл бір жаза заңмен рұқсат етілген мерзімнен немесе шамадан үлкеніне артылатындыған білдіретін еді. Басты жазалау элементтері негізгі жазаның элементтерімен бірдей болатын қосымша жазаны тағайындауға болмайды (мысалы, белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыруға қосымша белгілі қызметтерге ие болу құқығынан айыру).Егер жасалған қылмыс жіктелетін заң қосымша жазаны міндетті түрде тағайындауды көздесе, осындай жазаны қолданбау тек ҚК 55-бабында көзделген жағдайлар (осы қылмыс үшін көзделген жазаға қарағанда неғұрлым жұмсақ жазаны тағайындау) болған кезде ғана орын алуы мүмкін. ҚР Жоғарғы Соты Пленумының «Жазаны тағайындау кезінде соттардың заңдылықты сақтауы туралы»1993 жылдың 24 маусымындағы №3 Қаулысының 16-тармағында соттардан қосымша жазаларды тағайындау мәселелеріне көңіл бөлуді күшейту қажеттілігі талап етіледі, бұл негізгі және қосымша жазаның дұрыс үйлесімі оның нәтижесінде жекеленуі приницпін жүзеге асыруға, жазаның мақсаттарына табысты қол жеткізуге септігін тигізетіндігін білдіреді./1/Айып төлеу және белгілі бір қызметке ие болу құқығынан айыру немесе белгілі қызмет түрімен аналысу құқығынан айыру секілді жазаның түрлерін сот тек жазаның негізгі түрлері ретінде ғана тағайындап қана қоймай, ҚК 40-бабында (айып төлеу), ҚК 41-бабында (белгілі қызметке ие болу және белгілі қызметпен айналысу құқығынан айыру) белгіленген қалған жағдайларда басқа жазаның түрлеріне қосымша тағайындай алады.