Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
K_LM_S_ShPOR.docx
Скачиваний:
0
Добавлен:
01.05.2025
Размер:
308.86 Кб
Скачать

46. Тəндік жəне психикалық мəжбүрлеу.

ҚР ҚК –де алғаш рет әрекеттің қылмыстылығын жоққа шығартын өзіндік жағдай ретінде физикалық және психикалық күштеуге арналған бап енгізілді. Тұлғаны талғамалы, сананың басшылығымен және еркін ерікпен әрекет ету мүмкіндігінен айыратын физикалық күштеу оның осының нәтижесінде заңмен қорғалатын мүдделерге тигізетін зиян үшін жауапкершілігін толығымен жоққа шығарады. Күштеудің сипатына байланысты құқықтық жағынан уәжделген әрекет пен кінәні жоққа шығартын жеңілмейтін күш әрекетімен немесе аса қажеттілік жағдайымен бағалас жағдайлар болуы мүмкін (мәселен, қинау кезінде адам мемлекеттік құпияны ашуы мүмкін, қатыгездікпен ұрып-соғылған адам тонауды жүзеге асыруға көмектесуге келісуі мүмкін).Егер физикалық күштеу жеке тұлғаны толығымен әрекеттерді таңдаудың бостандығынан (талғамдылығынан) айырмаса, бірақ оған одан кейінгі физикалық ықпал етуді болдырмау үшін оның заңға қарсы әрекет етуге немесе әрекетсіздік жасауға мәжбүрлесе, заңмен қорғалатын мүдделерге зиян келтіру үшін жауапкершілік туралы мәселе ҚР ҚК 34-бабына сәйкес шешіледі.ҚК 36-б. 2-бөл. психикалық күштеумен байланысты заңмен қорғалатын мүдделерге зиян келтіру қашан да аса қажеттілік ережелері бойынша бағалануы керек деп негіздейді.

Тән және де психикалық міжбүрлеу кезінде адамның немсе өзге адамдардың өміріне, денсаулығына, құқықтары мен заңды мүдделеріне, қоғамның немесе мемлекеттің мүдделеріне тікелей зиян келтірілген жағдайда қылмыстық жауаптылыққа тартылады.

Психикалық мәжбүрлеудің нәтижесінде Қылмыстық Кодекспен қорғалатын мүдделерге зиян келтірілгені үшін соның салдарынан адам өзінің іс-әрекетіне басшылық жасау мүмкіндігін сақтаған жағдайда қылмыстық жауаптылық туралы мәселе айтылған. Мұнда сөз тойтарылатынпсихикалық және тән мәжбүрлеулер туралы болып отыр. Мұндай реттеде адамның белгілі бір ерікті таңдай алу мүмкіндігі бар, яғни қылмысты істеуге немесе істемеуге. Мәжбүрлеудің осы екі түрі бойынша адам қылмыстық заңмен қорғалатын мүдделерге зиян келтірген жағдайда олардың әрекеті келтірілген зиян тойтарлған зияннан көп болған жағдайда ғана өылмыс болып табылады, ал зиян болса, ол іс-әрекетке Қылмыстық кодексте көрсетілген баптар бойынша аса қажеттілік ережесі қолданылып, і-әрекеттің қоғамға қауіптілігі жойылады.

47. Орынды тəуекелділік.

Қоғамдық пайдалы мақсатқа қол жеткізу үшін орынды тәуекел еткен ретте кодекспен қорғалатын мүдделерге зиян келтіру қылмыс болып табылмайды. Егер аталған мақсаттарға тәуекелмен байланыссз іс әрекетпен немесе әрекетсіздікпен қол жеткізілмейтін болса және тәуекелге жол берген адам осы кодекспен қорғалатын мүдделерге зиян келтірілуін болғызбау үшін жеткілікті шаралар қолданса тәуекел орынды д.т. Егер тәуекел ету адамдардың өміріне немесе денсаулығына, көрінеу қатер төндіруге, экологиялық апатқа, қоғамдық күйзеліске немесе өзге да ауыр зардаптарға ұшырасатын болса тәуекел ету орынды деп танылмайды.

Егер ол адамдардың өміріне, денсаулығына көрінеу қатер төндіретін, экологиялық апатқа немесе өзге де зардаптарға апарып соқтыратын болса тәуекел орынсыз деп танылады. Негізінен орынды тәуекелге байланысты әрекеттер екі түрлі шартқа байланысты қылмыс болып табылмайды. Бұл шарттарды екі түрлі топқа бөлуге болады.

  1. Тәуекел әрекеттерін қолдануға негіз болатын шарттар,

  2. Сол әрекеттің өзін сипаттайтын шарттар жатады.

Аса қажеттілік құқық қорғайтын мүддеге табиғат күштерінің биологиялық процесстерлің, адамдардың қоғамға зиянды әрекеттері арқылы қауіп төндіруі жағдайы негізінде пайда болады. Орынды тәуекел мұндай қауіппен баланысты емес. Аса қажеттілікте адамның әрекеті зиянды тойтаруға бағытталған. Орынды тәуекелде әрекет қоғамға пайдалы жаңа жетістіктерге немесе қолда барды жақсартуға бағытталған. Аса қажеттілік жағдайында зия үшінші жаққа келтіріледі. Ал орынды тәуекелде зиян тек қана бейтарап немесе үшінші жаққа келтіріледі. Мәжбүрлі қажеттілік жағдайында қауіпті тойтару арқылы сақтап қалған мүдделерге азырақ зиян келтіріледі, ал орынды тәуекелде зиянның көлеміне ешқандай шек қойылмайды.

Соседние файлы в предмете [НЕСОРТИРОВАННОЕ]