27. Қылмыстың арнайы субектісі.

Кейбір қылмыстық құрамдар үшін қылмыстың субъектісі болуға есі дұрыстық,заңда белгіленген жасқа толу жеткіліксіз,ондай құрамдарға субъект болу үшін осы көрсетілген белгілердің үстіне басқа да қосымша белгілер болуы да қажет.Мысалы,сайлау құаттарын бұрмалау және дауысты қате есептеу қылмысының субъектісі болып тек қана осы бапта арнайы көрсетілген арнаулы адамдар ғана бола алады.Мемлекеттік құпияны жауриялаудың субъектісі болып,тек сол құпия сеніп тапсырылған адам.Еңбек туралы заңдарды бұзудың субъектісі болып лауазымды адам танылады.Аталған қылмыстың құрамының ерекшелігі сол,мұндаай қылмыстарды арнаулы атағы,лауазымы,белгілері жоқ кез келген адам істей алмайды.Жоғарыда айтылған сайлау комиссиясының мүшелері,лауазымды адамдар немесе дәрігерлік атақтар,арнаулы белгілерді көрсетеді.Сонымен,арнаулы субъекті болып субъектінің жалпы белгілерінен басқа қосымша белгілері бар тұлға болады. Бұндай қосымша белгілер Ерекше бөлімнің баптарында көрсетілген. Қылмыстың арнайы субъектісін оның белгілерін дұрыс түсіну қылмысты саралауға қажет. Арнаулы субъекті белгілеріне байланысты сипатталады. Олар тұлғаның құқықтық жағдайына, оның қызметтік жағдайына және демографиялық сипатына және субъектінің жәбірленушімен қатынасы. Бұл тұлғалардың жауапкершілігі көзделген қылмыс құралдары - арнаулы субъектілік құрам деп аталады. Сол себепті қылмыс құрамында көзделген арнаулы субъектілердің белгілері болмаған қылмыс үшін жауапкершілік болмайды.Мысалы, егер сот пара алған адамды лауазымды тұлға емес екендігін анықтаса ол іс тоқтатылуы тиіс, өйткені ҚК 311 бабының субъектісі арнаулы. Қылымстың арнаулы субъекті болып тек қылмысты орындаушы болады. Арнаулы субъектілі қылмыстық қатысушылары ретінде белгілері жоқ тұлғалар да бола алады.Кейбір нормалар бойынша қылмыстың арнаулы субъектісін анықта үшін заң шығарушы белгілі бір мемлекеттік жүйе қызметкерлеріне тән сипаттаманы береді.Мысалы,ҚК тің Ерекше бөлімінің 15 тарауы бойынша сот төрелігіне және жазалардың орындалу тәртібіне қрсы қылмыстардың бірнеше нормалары әділсоттылыққа қоса осы органның лауазаымды адамдарының анықтаушы,тергеуші,прокурор,судья стейтін қылмыстары туралы көрсетіп,олырдың қылмыстық жауаптылығын белгілеген.Арнаулы субъектілі қылдмыстарды қылмысқа бірге қатысып істегенде оның орындаушысы тек қана арнаулы субъект,ал басқа қатысушылары жай субъект болады.

28. Қылмыстың субъективтік жағының түсінігі жəне мəні. Қылмыстың субъективтік жағы - адамның психикалық іс-әрекетінің қылмыс істеуге тікелей байланыстың жоғының көрінісі болып табылады.Қылмысты сыртқы жағын бейнелейтін объективтік жаққа қарағанда субъективтік жақ қылмыстың ішкі мәнін,мақмұнын білдіреді.Бұл жерден шығатын қорытынды қылмыстың объективтік және субъективтік жағының белгілері өзара тығыз байланысты,белгңлң бңр бңрлңкте болады.Қылмыстың субъективтік жағының мазмұнын мынадай заңдылық белгілері:кінә,қылмыстық ниет,мақсат құрайды.Осы белгілердің жиынтығы қылмыс істеген,яғни қоғамға қауіпті іс әрекет жасаған адамның жан дүниесінде орын алған ішкі өзгерістерді,оның санасы мен еркінің өзара байланысын бейнеле береді.Аталып ткен қлмыстың субъективтік жағының осы белгіліерінің заңдылық маңызы біркелкі емес,керісінше әр түрлі.Кінә кез келген қылмыс құрамының субъективтік жағының міндетті белгісі болып табылады.Кінәсіз қылмыстың құрамы болмайды.Қылмыстық ниет,мақсат кінәға қарағанда,кейбір құрамдар үшін заңда көрсетілген реттерде қажетті белгі болады.Ал олай болмаған жағдайда,ниет пен мақсат қылмыс құрамының қосымша белгісі ретінде ғана болып саналады. .Қылмыстың субъективтік жағының белгілері кінәні,ниет пен мақсатты,дұрыс анықтаудың маңызы мынада:біріншіден,қылмыстық жауаптылық негізінің құрамдас бөлігі ретінде ол қылмысты қылмыс болып табылмайтын іс әрекеттен ажыратуға мүмкіндік береді.Екіншіден қылмыстың суб.жағы об.жағынан өзара ұқсас құрамдары бір бірінен ажыратуға мүмкіндік туғызады.Үшіншіден,қылмыстың суб.жағының мазмұны істелген қлмыстың,сондай ақ оны істеген адамның қоғамға қауіптілік дәрежесінің деңгейін анықтауға себеп болады.Субъективтік жағының мәні қылмысты саралау үшін ұқсас құрамдарды ажырату, жауапкершілікті жекелеу үшін қажет болып табылады