23. Объективтік жақтың қосымша белгілері жəне олардың мəні.

Қайсыбір қылмыстар белгілі бір уақытта,белгілі бір жағдайда немесе белгілі бір тәсілмен,құралмен жүзеге асырылады.Мұндай жағдайларда қылмыстың объективтік жағының осы қосымша белгілері арқылы іс әрекеттің қоғамға қауіптілігіне елеулі әсер етуі мүмкін.Сол себепті заң шығарушы оның әрқайсысын белгілі бір нақты қылмыс құрамының негізгі белгісі етіп көрсетуі мүмкін. Объективтік жақтың қосымша белгілеріне мыналарды жатқызамыз: Қылмыстың тәсілі, Қылмыстың істелу орны,Қылмыс істеу мерзімі

Қылмыстың тәсілі дегеніміз кінәлі адамның іс әрекетті істеудегі қолданылатын әр түрлі әдістері мен айлалары болып табылады.Қылмыстың істелу тәсілі бойынша меншікке қарсы қылмыстар(175,178,179 баптар) бір бірнен ажыратылады.Қасақана өлтіру де аса қаталдықпен немесе көптеген адамның өміріне қауіпті тәсілен жүзеге асырылуы мүмкін.Қылмыстың істелу жағдайы кейбір реттерде қылмыс құрамының объективтік жағының қажетті белгісіне айналып кетеді.Бұл көбінесе әскери қылмыстарда кездеседі.Мысалы,Қылмыстық кодекстің 367 бап 3 бөлігі 369 бап 3 бөлігі.б.т. Қылмыс жасау құралы және қаруы - бұл қылмыс жасау заттар, яғни құралдары. Қылмыскердің қолданған құралдары қоғамға қауіптілік деңгейіне әсер етеді. Қылмыс құралы қылмыстың қоғамға қауіптілігін үлкейтсе ол заңшығарушымен қылмыстың құрамының объективтік жағына кіргізіледі. Мысалы, қарақшылық кезінде қару қолдану қоғамға қауіптілігін арттырады сол себепті қару қолдану арқылы жасалған қарақшылықты заңшығарушымен ҚК 179 б 2 б 2 тармағымен жіктеледіҚылмыстың істелу орны біріншіден қылмыс істеген кеңістікті,екінші жер бетінің қай бөлігінде қылмыс істелгенін анықтайды.Мысалы,Қылмыстық кодекстің қылмыстың істелу орны теңіз немес су жолы,ашық теңіз,құрылықтық шелъф,ерекше экономикалық аймақ,орман деген ұғымдармен,ал кейбір жағдайларда қылмыс істелу орны үй немесе қойма,бас бостандығынан айыру орны,тыйым салынған аймақ болып көрсетілуі мүмкін.Қылмыс істеу мерзімі қылмыс құрамының объективтік жағының белгісі ретінде өте сирек кездеседі.Қылмыстық құқықта мерзім деген ұғымға тәулік ,жыл уақыты,сондай ақ белгілі бір жағдайлар жатады.Мысалы,соғыс уақыты.Сот тергеу тәжірибесінде істелген қылмыстың қайсы мерзімде болған,қанша уақытқа созылғаны қоғамға зиянды зардаптың қашан орындалғаны сот тергеу құжаттарында міндетті түрде көрсетіледі.Кейбір баптарда қылмыс істеу мерзімі құрамы объективтік жағының белгісі ретінде көрсетіледі.Мсысалы,қылмыстық кодекстің 288 бабында тыйым салынған мерзімдерде құстар мен аңдарды аулағаны үшін жауаптылық белгіленген.Соғыс уақытында бағынбау немесе оны өзгедей орындамау т.б. қылмыстарда қылмыс істелу мерзімі құрамының объективтік жағының белгісі ретінде көрсетіледі.Қылмыстық кодекстің 53 бабында қылмыстық жауаптылық пен жазаны жеңілдететін мән жайлар айтылған.Осылардың ішінде қылмыстың жасалу жағдайын белгілейтін бірнеше белгілер бар.Мән жайлардың тоғысуы салдарынан алған рет кішігірім қылмыс жсасау,жеке басына,отбасына немесе өзге де ауыр мән жайлар тоғысуының салдарынан не жаны ашығандық себепті қылмыс жасау т.с.с. қылмыс жасау үшін түрткі болып табылатын жәбірленушінің заңға қайшы немесе адамгершілікке жатпайтын заңға қайшы немесе адамгершілкке жатпайтын қылығы.Қылмыстық кодекстің 54 бабында жауаптылық пен жазаны ауырлататын мән жайлар көрсетілген.Олардың ішінен қылмыстық объективтік жағына мыналар жатады:аса қатыгездікпен,садизммен,қорлаумен,сондай ақ жәбірленушіні қорлап қылмыс жасау,қару,оқ дәрі,жарылғыш заттар,оны бейнелеуші қондырғылар,арнайы дайындлған техникалық құралдар және т.с.с қауіпті қолданып қылмыс жасау.Жоғарыда айтылғандарға байланысты қалмыстың объективтік жағының қосымша белгілерінің негізінен үш түрлі маңызы бар екендігін көреміз.Біріншіден,мұндай белгілер қылмыс құрамының міндетті қажетті белгілері болуы мүмкін.Екіншіден,қосымша белгілер қылмыс құрамының ауырлататын түрін белгілеуі мүмкін.Үшіншіден,қылмысты саралауға әсері болмаса да,жазаны жеңілдететін немесе ауырлататын мән жайлар ретінде қарастрылады.