Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
K_LM_S_ShPOR.docx
Скачиваний:
0
Добавлен:
01.05.2025
Размер:
308.86 Кб
Скачать

21. Қоғамға қауіпті салдар жəне оларды сыныптау.

Қоғамға қауіптілік қылмыстың обьективтік белгісі. Ол заң шығарушының санасына және еркіне байланыссыз қоғамдық қатынастарға зиян келтіреді және өзінің ішкі мәні жөнінен қоғамның бірқалыпты өмір сүру шарттарын қайшы болады. Қылмыстық құқық ғылымы қоғамға қауіптіліктің сапалық және сандық жақтарын бөліп қарайды. Сипатына қарай қоғамға қауіптілік экономикалық және зорлық қылмыстары, қасақана және абайсыздық, жеке адамға, меншікке қарсы қылмыстар б.бөлінеді. Қоғамға қауіптіліктің тағы бір көрсеткіші келтірілген зиян б.т. Материалдық, моральдық зиян күш қолдану, қорқыту арқылы келтіріледі. Келтірілген залалға байланысты қылмыс қоғамға қауіптілік сипатына қарай мүліктік, ұйымдастырушылық, жалпыға қауіпті және зорлықпен жасалатын қылмыстар д.б. Қылмыстың дәрежесі сандық сипаттамасы ретінде түсіндіріледі. Қоғамға қауіптіліктің сипаты кінәнің нысандарымен де анықталады. Көптеген жағдайларда қоғамға қауіпті іс-әрекеттен міндетті түрде туындайтын зардаптың болуын заңның өзінде атап көрсетеді. Мұндай ретте заң шығарушы объективтік жақтың – уақыт, орын, жағдай, тәсіл немесе басқа да белгілерін заңда көрсетпейді. Біршама қылмыстық-құқылық нормалар қоғамға қауіпті іс-әрекетті атап өтумен ғана шектеледі. Кейбір жекелеген қылмыстық-құқылық нормаларда қылмыстың істелген орны, уақыты немесе жағдайы тура көрсетіледі. Яғни, қылмыстың объективтік жағының мазмұнына тән бір топ белгілердің ішінен тек біреуі ғана қоғамға қауіпті әрекет немесе әрекетсіздік кез келген қылмыс құрамының объективтік жағының міндетті, қажетті белгісі, ал қалған белгілерінің барлығы да факультативтік белгілер болып табылады. Қылмыстың объективтік жағының маңызы біріншіден, оның белгілерін дәлме-дәл анықтау арқылы істелген қоғамға қауіпті іс-әрекетті дұрыс саралаудың негізі болып табылады. Екіншіден, объективтік жағының белгілері арқылы өзара жақын, ұқсас қылмыстарды бір-бірінен ажыратуға мүмкіндік туады. Осыған байланысты қылмыстың объективтік жағы қылмыс құрамының ішіндегі ең маңызды элементтері қатарын жатады.

22. Əрекетпен (əрекетсіздікпен) қоғамға қауіпті салдардың арасындағы себепті байланыс.

Қоғамға қауіпті іс-әрекет пен одан туындайтын зардаптың арасын объективті түрде жалғастыратын себепті байланыс болады. Бұл материалдық құрамға жататын қылмыстардың объективтік жағының міндетті белгісі болып табылады. Қылмыстық құқық принципі бойынша қоғамға қауіпті іс әрекеттен туындаған зардап үшін адам оның әрекеті немесе әрекетсіздігі сол зардаппен себепті байланыс болғанда ғана оған жауаптылық жүктеледі. Қылмыстық құқықта себепті байланысты дұрыс анықтау үшін бірнеше критерийлерді пайдаланады. Оның ең біріншісі мезгіл жөнінен. Белгілі бір нақты қылмыс істегені үшін адамды қылмыстық жауапкершілікке тарту үшін ең алдымен осы қылмыстың объективтік жағын құрайтын іс-әрекет мезгілі жөнінен қоғамға зиянды зардаптың алдын алуы қажет. Себепті байланыстың тағы бір белгісі – істелген іс-әрекеттің нәтижесі ретінде заңда көрсетілген қылмысты зардаптың нақты орын алуы. Сол зардапты туғызуға нақты мүмкіндік жасаған жағдайда ғана адамның әрекеті зардаптың себебі болып табылады. Мұндай жағдайда кінәлі түрде іс-әрекет қоғамдық қатынастарға келтірілген зиянның негізгі шарты, себебі болуы керек. Істелген іс әрекетті орын алған қоғамға зиянды зардаптың себебі деп тану үшін қылмыстың осы зардабы тек қана осы іс әрекеттің тікелей нәтижесі болуы қажет. Өйткені, кез келген іс-әрекет зардаптың орын алу шарты болғанымен, оның себебі болып танылмауы мүмкін. Осыдан кейін іс-әрекетті зиянды қауіпті зардаптың тікелей себепшісі деп табу үшін себепті байланысты белгілейтін тағы бір белгіні – шарасыздық белгісін – яғни, орын алған зардап істелген іс-әрекеттің қажетті, сөзсіз нәтижесі болуы керек деген тұжырымға келеміз. Себепті байланыс әрекет немесе әрекетсіздік арқылы істелетін материалдық қылмыс құрамдарының міндетті белгісі болып табылады. Себепті байланысты анықтаған кезде алдымен іс әрекетті істеген мезгілде қоғамға зиянды зардаптың нақты болу қаупін төндіретін ,одан кейін, осы зардаптың сөз жоқ істелген іс ірекеттің нәтижесінен туындағаннын анықтау керек.

Соседние файлы в предмете [НЕСОРТИРОВАННОЕ]