4. Инвестициялық портфельдің табыстылығы және тәуекелі

Қаржы құралдарын қаржылық активтерге инвестициялау барысындағы шешімді инвестордың қабылдауы кезінде тәуекелді, одан кейін мүмкін болар табыстылықтың жеткіліктілігін бағалау қажет.

Актив тәуекелі – қандай жағдайда осы активтердің тұрақсыздық көлемі немесе тәуекелділігі қарастырылады: Инвесторлық портфель құрамында ма немесе бөлектенген бе?

Портфелді бағалауда және жалпы портфель табыстылығы мен тәуекелдердің көрсеткіштерін осы активке кіретіндігін қарастыру. Портфель табыстылығы осыған кіретін активтердің линиялық функциясынан тұрады және орташа арифметикалық таразылау формуласымен есептеледі:

(13)

- j-ші активтен күтілетін табыстылық

- портфельдегі j-ші активтің үлесі

n – портфельдегі активтер саны.

Бөлек активтер бөлігінде, портфель тәуекелі шегі болып табыстылығының вариациясы болады. Портфель тәуекелі мен оған кіретін активтер тәуекелі арасындағы қатынас орташа арифметикалық формуламен суреттеледі.

Статистика бағамына сай портфель активтердің табыстылығы мәндерінің ара қатынасын ковариация және коррелиация коэффиценті көмегімен есепке алу қажет.

Ковариация қызметі екі акцияның өзгеру деңгейін есептеу болып табылады.

Ковариация корреляция коэффицентінің р₁₂-ні стандартты ауытқуға көбейтумен көрсетіледі.

Акция ковариациясы екі акция арасындағы қатынасты анықтауға болатынын көрсетеді:

= P₁₂*σ₁*σ₂ , мұндағы: Р₁₂ 1-ші және 2-ші акция арасындағы корреляция.

Портфель тәуекелі стандартты ауытқу көрсеткіші көмегімен анықталады, оның портфель үшін мәні, k активтерін құрайтын мына формуламен табылады:

(14)

d_j –портфельдегі i-ші активтің үлесі

σ_i- і – активтердің табыстылығының вариациясы

r_ij- i және j активтердің күтілетін табыстылығының арасындағы корреляция коэффициенті.

Бақылау сұрақтары:

1. Кәсіпкерлік тәуекел нені білдіреді?

2. Кәсіпкерлік тәуекелде қандай принциптер бар?

3. Компания қалай бағаланады?

4. Қаржылық тәуекел деген не?

5. Қаржылық тәуекелдің қандай түрлері бар?

6. Қаржылық тәуекелді басқарғанда қандай әдістер қолданылады?

7. Портфельді инвестициялар тәуекел туралы не айтасыз?

8. Хеджирлеу деген не?

4 Тақырып Активтер портфелін басқару

1. Қаржылық активтердің табыстылығын бағалау үлгісі .

2. Альтернативті (Баламалық) теориялар.

1. Қаржылық активтердің табыстылығын бағалау үлгісі.

Бағалы қағаздар портфелінің тәуекелі (табыстылығы) берілген портфельге кіретін жеке бағалы қағаздардың күтілетін табыстылығы көрсеткіштерінің ішінен өлшенген орташасын көрсетеді.

, (15)

Мұндағы - портфельдегі j- активінің үлесі;

- j-активінен күтілетін табыстылық;

n - портфельдегі активтер саны.

Инвестициялық портфельді басқару үрдісінде менеджер қаржылық активтерді таңдап алу және оларды портфель құрамына енгізу мәселесімен кездеседі.

Ең танымал үлгі атағына портфельдің табыстылығы мен жүйелік тәуекелді біріктіретін қаржылық активтердің табыстылығын бағалау үлгісі (САРМ) ие болды. Бұл үлгі 60 жылдары Уильям Шарп, Дж.Линтнер, Дж.Моссинимен жасалынды.

САРМ үлгісі Дженсенмен қорытылып, 1972 жылы жарияланған түрлі алғышарттармен сипатталады:

Алғышарттары:

1. Әрбір инвестордың негізгі мақсаты болжанатын кезең соңына өз байлығының мүмкін өсімін максимизациялау болып табылады. Күтілетін табыстылықты және баламалы инвестициялық портфельдердің орташа квадраттық ауытқуларын бағалу жолымен.

2. Барлық инвесторлар кейбір тәуекелсіз пайыздық ставка бойынша несиелерді алуға және беруге мүмкіндігі бар.

3. Барлық инвесторлар көрсеткіштерді болжауға қатысты тең шарттарда болып келеді, яғни күтілетін табыстылық мөлшерін, дисперсияны, барлық активтердің ковариациясын бірдей бағалайды.

4. Барлық активтер бөлінеді және өтімді болады.

5. Салықтар есепке алынбайды.

6. Барлық активтердің саны алдын ала анықталған және бекітілген.

7. Инвесторлардың ойынша, олардың бағалы қағаздарды сату мен сатып алуы бойынша қызметі бағалы қағаздар нарығындағы бағалар деңгейіне әсер етпейді.

САРМ үлгісін көрсету логикасы.

Табыстылық

0 1 Бағалы қағаздардың тәуекелі (β)

Бағалы қағаздардың табыстылығы оған сәйкес тәуекелмен тікелей байланысты.

Тәуекел көрсеткішімен сипатталады.

Орташа бағалы қағазға және табыстылығы сәйкес келеді.

Табыстылығы және болатын тәуекелсіз бағалы қағаздар бар.

Бағалы қағаз бойынша табыстылық келесі формула бойынша анықталады:

(16)

Көрсеткіш өз капиталын тәуекелсіз бағалы қағаздарға емес, тәуекелді бағалы қағаздарға салу тәуекелі үшін нарықтық (орташа) сыйақыны сипаттайды.Ал көрсеткіші капиталды берілген нақты компанияның бағалы қағаздарына салу тәуекелі үшін сыйақыны бейнелейді.

САРМ үлгісінің мәні келесіде: берілген компанияның бағалы қағаздарына салу тәуекелі үшін сыйақы тәуекел үшін берілетін нарықтық сыйақыға тура пропорционалды болып келетіндігінде.

Жүйелік тәуекел коэффициентінің көмегімен өлшенеді. Әр бағалы қағаздың өзіндік коэффициенті болады – бұл бағалы қағаздар нарығындағы орташа табыстылыққа қатысты берілген активтің табыстылық индексі.

мәні – берілген компанияның акциялары нарықта жалпы қалыптасқан тәуекелдің орташа деңгейінің бар екендігін көрсетеді.

мәні – берілген компанияның бағалы қағаздары нарықтағы орташаларға қарағанда тәуекелі жоғары екенін көрсетеді.

мәні - нарықтағы орташаларға қарағанда, тәуекелі төмен.