67, Карта элементтері. Карта масштабы және картаның басқа сипаттамалары.

Карта элементтері (elements of a map)-картографиялық бейнелеуді, белгілерді (легенданы) және жақтау сыртын безендіруді қамтитын картаның құрамдас бөліктері.

Негізгі элемент болып картографиялық бейнелеу (cartographical image) жатады, яғни, картаның мазмұны,нысандар мен құбылыстар туралы мәліметтер жинағы, оларды орналастыру, қасиеттері, өзара қарым-қатынасы, динамиеасы. Жалпыгеграфиялық картада мынандай мазмұны болады: елді мекндер, әлеуметтік-экономикалық және мәдени нысанда,жол қатынасы және байланыс желілері, жер бедері, гидрография, өсімдік жамылғысы және грунт, саяси-әкімшілік шекаралар.

Карта масштабы және картаның басқа сипаттамалары.

Тематикалық картаның басты мақсаты – Ұлкен ауданның қажетті мәліметтеріне көңіл бөлу. Қаншама мәлімет қолдану керек екендігі ауданды зерттеу дурежесіне байланысты. Егер өте кіші аудан қарастырылса (мысалы, 20 га), онда 1000 кв.км. аудандағыдай нақты берілген мәліметтерді қысқартуға болмайды.

Масштаб (scale, horizontal scale) – географиялық көріністегі шексіз аз мөлшер кескін ұзындығы эллипсоид немесе шар бетіндегі шексіз аз мөлшер ұзындығына сәйкес. Картаның масштабы 3 форматта беріледі: сандық масштаб – алымы бірге тең және бөшек бөлгіші картадағы ұзындықтардың кiшiрейуiне тең дәрежелі бөлшек сан; аталған масштаб – картада 1 см-ге сәкес келетiн сызық ұзындығын көрсететін жазу; график түрiнде немесе сызықтық масштаб – жердегі тиiстi ұзындықтары қол қойылған (метрмен немесе километрмен) бөлулерi бар шәкiл (1 немесе 2 см).

68, Атрибутты және географиялық гаж мәліметтері.

Атрибут (attribute) – кеңістікті объектіні сипаттайтын сапалы немесе мөлшерлік белгі (бірақ оның орын көрсеткішімен байланысты емес) және оның нөмірімен немесе идентификаторымен шамалас; атрибуттар мәндерінің жиынтығы (attribute value) көбіне МББЖ (СУБД) реляциялық әдістерімен кесте түрінде көрсетіледі; бұл жағдайда атрибуттар класына (attribute class) колона аты немесе бағана (column), кесте шегарасына (field) сәйкестенеді. Атрибуттық мәліметтерді (attribute data) ретке келтіру, сақтау және басқару үшін реляция типті мәліметтер базасын басқару жүйесін пайдаланады. Одан да кең мағынада атрибут дегеніміз, кез-келген кеңістікті немесе кеңістікті емес объекті құрамын түсінеміз, бұл жағдайда кеңістікті атрибуттар (spatial attribute) және кеңістікті емес атрибуттар (aspatial attribute) жөнінде айтылады. Кеңістікті объектілермен атрибуттарды жекелендіру процессі немесе объектілерді атрибуттармен байланыстыру атрибуттау деп аталынады (attribute tagging, attribute matching).

Мәліметтер базасында атрибуттік деректерді көрсетудің негізгі формасы кесте болып табылады.

Мәліметтердің тематикалық түріне сәйкес және объектілердің әртүрлі белгілерін анықтайтын атрибуттар да кестелерде сақталынады. Әрбір объектіге кесте жолы, әрбір тематикалық белгіге (атрибутке) – кесте бағанасы сәйкес келеді. Кестенің әрбір торы белгілі бір объекті үшін нақты белгісі бар мәнді көрсетеді.

Географиялық мәліметтерді ұсынудың екі әдісі

Географиялық объектілер ГАЖ-де екі моделдер көмегімен ұсынылуы мүмкін: векторлік және растрлік.

Векторлық моделде әрбір объект кестеде жолмен беріледі, ал объект формасы кеңістіктегі координат x, y нүктелерімен анықталады (ГАЖ нүктелерді сызықтарға және контурларға біріктіреді). Объектілер дискретті орналасулы немесе оқиғалы, сызықты немесе облыстық болуы мүмкін. Орналасулық, мысалы, тапсырыс берушілердің мекен жайы немесе қылмыс орны, бір жұп географиялық координаты бар нүкте түрінде көрсетіледі.