26)Көмір қышқылы және оның тұздары. Көмірқышқылы молекуласының және карбонат-ионның құрылысы. Сулы ерітінділердегі қиын еритін карбонаттарды тұндырудың ерекшеліктері. Қолданылуы.

Көміртек оксиді суда еріп аз мөлшерде әлсіз, тұрақсыз көмір қышқылын түзеді. Көмір қышқылы- H₂CO₃ тек еріген күйде ғана бола алады, өзі әлсіз қышқыл, судағы диссоциациялану тепе-теңдігі солға қарай ауысқан:

CO₂+ H₂O= H₂CO₃= H^-+ HCO₃^-

Көмір қышқылының ерітіндісін қыздырсақ CO₂ түгел ұшып кетеді.

Көмір қышқылы екі негізгі қышқыл болғандықтан екі қатар тұз түзеді: орта тұздарын - карбонаттар, қышқыл тұздарын- гидрокарбонаттар дейді.

Көмір қышқылының тұздарын тұз алаудың жалпы әдістерімен алуға болады - ол үшін көміртек диоксиді мен сілтіні әрекеттестіруге болады, мысалы: KOH+ CO₂= KHCO₃; KHCO₃+ KOH= K₂CO₃+ H₂O немесе тұздар арасында екі жақты алмасу реакциясы арқылы алады, мысалы: CaCI₂+ K₂CO₃= CaCO₃+ 2KCI

Тұздардың ерігіштігі жағынан: гидрокарбонаттың барлығы да ерімтал, карбонаттардан натрий, калий және аммоний карбонаттары да ерімтал, олардың ерітінділері гидролиздің салдарынан сілтілік реакция көрсетеді: Na₂CO₃+ H₂O= NaHCO₃+ NaOH

немесе CO₂+ H₂O= HCO₃+ OH

Қыздырғанда сілтілік металдардың тұздарынан басқаларының бәрі айырылып көміртек диоксидін бөліп шығарады:

MgCO₃= MgO+ CO₂; Ca(HCO₃)₂= CaCO₃+ CO₂+H₂O; CaCO₃= CaO+ CO₂

Карбонаттар әлсіз қышқылдың тұздары болғандықтан, сірке қышқылындай әлсіз қышқылдың да әрекетінен айырылады, онда да көміртек диоксиді бөлініп шығады: CaCO₃+ 2HCI= CaCI₂+ CO₂+ H₂O; 2NaHCO₃+ H₂SO₄= Na₂SO₄+ 2 H₂O+ 2CO₂

27) Комплексті қосылыстар химиясы жәйінда негізгі түсінік: орталық атом, лигандтар және оның дентанттылығы, сыртқы және ішкі сфера, координациялық сан және орталық атом заряды. Комплексті қосылыстардың алынуы және аталуы (номенкатура).

Комплекс косылыстар жайындагы Вернер жумысы координациялық теория деп аталады. Координациялык теория бойынша комплекс косылыстар ішкі және сыртқы сферадан тұрады. Ішкі сферадағы бөлшектер бір бірімен берік байланысқан, оны комплексті ион немесе комплекс деп атайды. Комплексті қосылыстардың формуласында координациялық сфера яғни ішкі сфера квадратты жақшаға алынады. K4[Fe(CN)6] ↔ 4K+ + [Fe(CN)6]4- комплекс түзгіш ион лигандылармен бірге ішкі координациялық сфераны құрайды. Комплекс косылысты суда ер1ткенде сырткы сферадагы иондар диссоциацияланып кетед. Сондыктан оньщ комплекс ионмен байланысы иондык болады. [Pt(NH₃)₄Cl₂]Cl₂= [Pt(NH₃)₄Cl₂]²⁺ + 2С1^- комплексті қосылыстарды алу реакциялары.

А. Аммиакаттар берілген металдың тұзы аммиак немесе тұнбаға жаңа түскен металдың гидроксиді аммиак: CuSO4+NH4OH=[Cu(NH3)4]SO4+4H2O Cu(OH)2+4NH4OH=[Cu(NH3)4](OH)2+4H20 Б.Аквакомплекстер берілген металдың сусыз тұзы су CuSO4+4H2O=[Cu(H2O)4]SO4 В.гидроксокомплекстер берілген металдың тұзы сілті немесе тұнбаға жаңа түскен берілген металдың гидроксиді сілті CrCl3+6NaOH=Na[Cr(OH)6]+3NaCl Cr(OH)3+3NaOH=Na3[Cr(OH)6] Г.ацидокомплекстер комплекстүзгіші бар тұз лигандылары бар тұз артығымен алынған PbI2+2KI=K2[PbI4] Pb(NO3)2+4KI=K2[PbI4]+2KNO3 РЕАКЦИЯЛАР 4FeCl3+3K4[Fe(CN)6]=Fe4[Fe(CN)6]3+12KCl 2[Ag(NH3)2]Cl+Zn=2Ag+[Zn(NH3)4]Cl2