2. Beynəlxalq icarə müqavilələrinin əsas şərtləri

Maliyyələşdirilən lizinq sazişi. Maliyyələşdirilən lizinq razılaşmaları aşaöıdakı sənədlər üzrə rəsmiyyətləşdirilir:

1. lizinq sahibi ilə lizinqalan arasında bağlanılan lizinq müqaviləsi (kontraktı);

2. malgöndərənlə bağlanılan alqı-satqı kontraktı, yaxud malgöndərmənin ümumi şərtlərini nəzərdə tutan və lizinq sahibi tərəfindən firma malgöndərənə yönəldilən naryad (tapşırıq);

3. avadanlığın faktiki göndərilməsinə şəhadətlik (təsbit edən protokol).

Bu protokolda eyni zamanda göndərilən avadnlığın qurulması və istismara verilməsi də əks etdirilir. Protokola lizinq əməliyyatında iştirak edən bütün tərəflər imza atırlar.

Müqavilənin əsas şərtlərinə gəldikdə isə bu şərtlər aşağıdakılar kimi xarakterizə olunur:

1. Lizinq müqaviləsinin obyekti və tərəfləri. Lizinq müqaviləsi icarə əməliyyatı maliyyələşdirilərkən bağlanılır. Bəzi hallarda lizinq alanın özü istifadəçi sifətində çıxış edə bilər. Bu halda o kontraktda “lizinq alan” tərəf kimi adlanır. Əgər o icarə obyektini subicraçıya yaxud özünün qız şirkətinə ötürürsə bu halda o müqavilədə bütün öhdəlikləri öz üzərinə götürən “firma–istifadəçi” kimi adlanır. Lizinq müqaviləsində firma malgöndərənin adı və lizinq obyektinin həmin malgöndərən tərəfindən lizinq-alıcının müəssisəsində hökmən qurulacağı müddəti də göstərilir.

2. Lizinqin fəaliyyət müddəti. Lizinqin fəaliyyət müddəti onun müqavilə obyektinin quraşdırılıb işə salındığı vaxtdan qüvvəyə minir. Müqavilə hər iki tərəf üçün təəhüdüdlü (məcburi) olur. Müqavilənin müddətinin bitməsinə bir ay qalmış lizinq sahibi lizinq alana lizinq obyektinin əlavə istifadə olunması şərtləri barədə danışıqlar aparılmasını təklif edə bilər. Lizinq kontrakrının vaxtı bitmək üzrə olduqda lizinq alan aşağıda göstərilən səlahiyyətlərə malikdir: əvvəlki müqavilənin, yaxud yeni şərtlər əlavə etməklə müqavilənin müddətini uzatmaq; yeni şərtlər əsasında təkrarən müqavilə bağlamaq; müqavilə obyektinin öncədən şərtləşdirilmiş qiymətə, yaxud qalıq dəyərinə almaq.

3. Lizinq müqaviləsi üzrə tərəflərin hüquq və vəzifələri. Lizinq sahibinin əsas vəzifələri bunlardır:

- öncədən lizinq alan və malgöndərən arasında ticarət və texniki şərtlər barədə razılaşmalar əsasında firma–malgöndərənlə alqı-satqı müqaviləsi baölanması;

- öncədən razılaşdırılmış şərtlərə uyğun saziş obyektinin malgöndərənə göndərilməsi.

Lizinq sahibi lizinq sazişi obyektinin mülkiyyətçisidir. O, malgöndərənin malın göndərilməsi üçün hazır olduğu barədə xəbərdarlıq etdikdən sonra həmin obyekti (malı) yoxlamaq hüququna malikdir. Obyekt işə salınanadək isə o, təhvil–təslim protokoluna imza atmağa borcludur.

Əgər yoxlama zamanı nöqsanlar aşkar olunarsa, lizinq sahibi malgöndərənə həmin nöqsanların aradan götürülməsi tapşırığını verir. Əks tədbirdə, lizinq sahibi müqavilə pozacağını bildirir.

Lizinq alanın vəzifələri. Bu vəzifələr aşağıdakılardan ibarətdir:

- saziş obyektini qəbul edərkən lizinq sahibi malgöndərənə qarşı bütün hüquqlarını öz üzərinə götürür və onun bununla bağlı hər cür zərərdən məhkəmə iradlarından azad edir;

- lizinq obyektini qəbul edir, qəbulun bütün zəruri, texniki və hüquqi şərtlərini təmin edir, öz hesabına quraşdırmanı və işəsalmanı həyata keçirir;

- malgöndərmənin komplektliyini (dəstini), avadanlığın saz işləməsini və qeydə alınmış istehsal nəticələrinə nail olunmasını protokola təsbit edir;

- çatışmazlıqlar aşkar edilərkən onların siyahısının təhvil–təslim protokolunda göstərilməsinə və lizinq sahibinə göndərilməsinə göz qoyur;

- lizinq obyektinin qeyri–normal işləməsi ucbatından onun qəbulundan imtina etməsi lazım gəldikdə lizinq alan yazılı formada lzinq sahibinə çatışmazlıqları göstərməklə xəbərdarlıq edir;

- əgər lizinq alan bunları etməsə iki aydan sonra qəbul baş tutmuş hesab olunmur.

4. Lizinq ödənişləri. Lizinq ödənişləri satış obyektini istehsalda istifadə edilməsi üçün pulla təminatını nəzərdə tutur. Geniş mənada bu ödənişlər ayrı–ayrı sazişlərin bağlanması əsasını təşkil edir.

Lizinq ödənişi tərəfindən razılaşmalarından asılı müxtəlif səpkidə ola bilər. Təcrübədə aşağıdakılara daha tez–tez rast gəlinir.

Müqavilədə təsbit olunmuş lizinq ödənişinin ümumi məbləği.

Buna tərəflər öncədən müəyyən edirlər. Ödəniş üçün qrafik tərtib olunur. Qrafikə əsasən birinci ödəniş malın qəbul edildiyi gün verilir. Sonra isə dövraşırı ödənilir. Tariflər (alış qiymətləri) dəyişildikdə tərəflərin razılığı ilə lizinq müqaviləsinə də dəyişiklik edilir.

Avansla (depozit etməklə) ödəniş.

Adətən lizinq alan lizinq firmasına alış dəyərinin 15-20%-i məbləğində öncədən avans verir və yaxud bankda onun hesabına depozit edir. Qalan 80-85%-i isə qəbul protokolu imzalandıqdan sonra 3-5 il ərzində kvartallar üzrə ödənilir.

Minimum (ən az) lizinq ödənişi.

Bu ödəniş icarənin bütün müddəti ərzində dövraşırı verilir. Əgər lizinq alan malın istifadə etmə müddətini uzadacaqsa, birinci müddətin ödənişinin üzərinə axırıncı müddətin uzadılmış hissəsinin ödənişi gəlinir. Bu halda icarə edən həmin obyekti onun ilkin qiymətindən bir qədər ucuz qiymətə ala bilər.

Qeyri–müəyyən icarə haqqı.

Bu ödəniş təsbit edilmiş məbləğə deyil, müəyyən əsaslarda, məsələn, satış həcmindən obyekyin istifadə olunmuş məbləğindən faizlə, qiymət indeksləri, borc vəsaitlərinin bazar tarifləri vasitəsilə ödənilir.

Lizinq ödənişlərinin müəyyən edilməsi üsulları.

Bu üsullar müqavilələrdə göstərilir. Ödəniş birdəfəlik və dövraşırı ola bilər. Birdəfəlik ödəniş adətən təhvil–təslim protokolu imzalandıqdan sonra ödənilir və sazişin maliyyələşdirilməsi ancaq mal göndərənin alqı-satqı müqaviləsinin yerinə yetirdiyi dövrü nəzərdə tutur. Dövraşırı ödəniş isə müxtəlif formalarda olur: icarə müddəti ərzində bərabər məbləğlə, ödənişin vaxtaşırı artırılması qaydasıyla və əksinə və s. Müqavilədə bunlar da öz əksini tapmalıdır.