3. Beynəlxalq mühəndis-texniki xidmətlər mübadiləsinin təşkili

Inkişaf etmiş ölkələrdə injinirinq tipli işləri yerinə yetirən minlərlə firma və təşkilatlar var. ABŞ–da 25 min müxtəlif çoxprofilli və fəaliyyət həcmli belə firmalar fəaliyyətdədir. Onlardan bəziləri olduqca dar ixtisaslıdır - öz işlərini xüsusi məsələlər üzrə məhdudlaşdırırlar. Məsələn, yer sahəsi seçmək, balanslar tərtib etmək , arxitektura rəsmlərini müəyyənləşdirmək və s.

Bununla belə, ABŞ üçün firma-nəhənglər də səciyyəvidir. Belə firmalar tikinti injinirinqi işlərini yerinə yetirir və müvafiq obyekti tikmək üçün bütün funksiyaları öz üzərinə götürür. Beynəlxalq təcrübədə injinirinq tipli işi yerinə yetirən iki kateqoriyalı firma vardır: ixtisaslaşmış injinirinq firması və sənaye firmaları.

İxtisaslaşmış injinirinq firması

Təklif etdikləri xidmətlərin növündən asılı olaraq ixtisaslaşmış injinirinq firmaları iki qrupa ayrılır: mühəndis-məsləhətçi və mühəndis–inşaatçı.

Mühəndis–məsləhətçi firmalar məsləhətvermə sifətində texniki xidmətlər göstərir. Onların özləri nə istehsal, nə də tikinti ilə məşğul olur. Lakin fəaliyyət dairələri çox genişdir. Buraya mülki tikinti də (limanlar, aerodromlar, nəqliyyat magistralları, şaxtalar, şəhər tikintisi ) və spesifik texnoloji proseslər istifadə edilən sənaye obyektləri də aiddir.

Mühəndis-inşaat firması isə bir qayda olaraq obyektin layihələşdirilməsi, avadanlığın göndərilməsi, avadanlığın quraşdırılması və işə salınması işləri də daxil olmaqla, tam mühəndis texniki xidmətlər kompleksini yerinə yetirir. Bu firmalar çox vaxt obyektin baş podratçı funksiyalarını öhdələrinə götürür və eyni zamanda bu işə maşınqayırma və tikinti şirkətlərini submalgöndərən sifətində cəlb edirlər.

ABŞ, İngiltərə, Hollandiya, Yaponiya və sənayecə inkişaf etmiş sair ölkələrin iri mühəndis-injinirinq firmaları xaricdə firmalar yaradıblar ki, bunlar da irihəcmli injinirinq işləri yerləşdiyi məkanlarda fəaliyyət göstərirlər.

Həyata keçirdikləri təsərrüfat əlaqələrinin növləri və formalarından asılı olaraq ixtisaslaşmış injinirinq firmaları müstəqil və qohum sənaye şirkətləri ilə qohumluq münasibətləri olmur. Onlar müstəqil fəaliyyət göstərirlər. Fəqət təcrübədə belə bir qohumluq münasibətlərinə də rast gəlinir.

Ixtisaslaşmış qohum injinirinq firmaları injinirinq fəaliyyəti ilə məşğul olan iri baş podratçılara məxsus firmalar yaxud da qız şirkətləridir.

Sənaye şirkətləri

Sənaye firmaları injinirinq tipli işlər yerinə yetirən ikinci kateqoriyalı firmalara aiddir. Bir qayda olaraq onları şirkət–layihəçi və müəyyən sənaye sahələri üçün avadanlıq istehsal edən şirkət kimi fərqləndirirlər.

Şirkət–layihəçi istehsalın sirrini saxlamaq şərtilə, istehsalın genişləndirilməsi yaxud yenisinin yaradılması məqsədilə texnoloji layihələşdirmə ilə məşğul olur. Bubu şübhəsiz ki, özlərinin xüsusi patentləri və “nou- hau” əsasında edirlər.

Avadanlıq istehsal edən şirkət üçün injinirinq tipli işin yerinə yetirilməsi əsas məhsul satışının artırılmasına xidmət göstərir. Söhbət iri qurğuların layiləşdirilməsindən, avadanlığın hazırlanmasından gedir.

Mühəndis-texniki xidmətlərin göstərilməsi üzrə əməliyyatlar həyata keçirmək üçün sənaye transmilli korporasiya öz nəzdində konstruktor şöbəsi, yaxud layihələşdirmə bürosu yaradır.

Bəzən injinirinq tipli xidmətlər gösətərn firmalar iri obyektlərin tikilməsi barədə söhbət gedəndə, müvəqqəti, yaxud uzunmüddətli konsorsiumlar təşkil edirlər. Bu konsorsiuma həm milli, həm də xarici şirkətlər daxildir. Bir qayda olaraq, bu cür konsorsiumlar bütün konsorsiumun fəaliyyətinə məsuliyyət daşıyan baş podratçı ilə əlaqə saxlamaqla, bank tərəfindən müəyyənləşdirilir.