- •Beynəlxalq kommersiya işi
- •Mövzu 1: Beynəlxalq ticarət əməliyyatlarının iqtisadi mahiyyəti Plan:
- •1. Giriş
- •2. Beynəlxalq ticarətin sürətli inkişafı beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin əsas cəhəti kimi
- •3. Beynəlxalq ticarət kursunun predmeti və metodu
- •4. Beynəlxalq ticarət əməliyyatlarının mahiyyəti
- •Beynəlxalq ticarət kursunun digər fənlərlə vəhdəti
- •İstifadə olunan ədəbiyyat:
- •Mövzu 1.2: Beynəlxalq ticarət əməliyyatlarının iqtisadi mahiyyəti Plan
- •2. Beynəlxalq ticarət sövdələşmələri: anlayışı, məzmunu, mahiyyəti
- •3. Beynəlxalq ticarət əməliyyatlarının subyekti olan kontragentlərin təsnifatı
- •1. Təsərrüfat fəaliyyətinin növünə və iş xarakterinə görə onlar aşağıdakı kimi fərqləndirilir.
- •2. Hüquqi mövqelərinə görə firmaların təsnifatı.
- •3. Mülkiyyət xarakterinə görə firmalar.
- •5. Sahibkarlıq ittifaqı.
- •6. Xarici bazara çıxış hüququ olan dövlət orqanları və təşkilatları.
- •7. Dünya bazarında malların və xidmətlərin beynəlxalq alqı- satqısı üzrə kontragentlər sifətində çıxış edən bmt sisteminin ixtisaslaşmış idarələri.
- •Mövzu 2: Bazar mahiyyəti, məzmunu və tədqiqi Plan
- •2.Mallar: malların təsnifatı prinsipləri, malın texniki- iqtisadi göstəricilərinin səciyyəvi xüsusiyyətləri.
- •6. Estetik göstəricilər.
- •7. Ekoloji göstəricilər.
- •3. Malın keyfiyyəti və rəqabətə tablılığı.
- •Mövzu 2.2: Bazar: mahiyyəti, məzmunu və tədqiqi Plan
- •2. Bazarda rəqib firmaların fəaliyyətinin öyrənilməsi
- •3. Bazarda alıcı firmanın öyrənilməsi
- •4. Bazarın nəqletmə, hüquqi və ticarət- siyasi şəraitinin öyrənilməsi
- •5. Bazar tədqiqinin aparılması metodları
- •Mövzu 3: İdxalat–ixracat əməliyyatları və beynəlxalq ticarət sövdələşmələrinə hazırlıq Plan
- •2. İdxal-ixrac əməliyyatları sistemində gömrük tarif tənzimi
- •3. İdxal- ixrac əməliyyatlarının lisenziyalaşdırılması. Gömrük vergiləri və rüsumları
- •I. Gömrük ödənişlərinin təsnifatı
- •II. Gömrük rüsumları
- •III. Gömrük orqanları tərəfindən alınan dolayı vergilər
- •IV. Müsadirə olunmuş malların satışından alınan vəsait
- •V. Digər vergilər
- •VI. Gömrük ödənclərinin vahid dərəcəsi
- •4. İdxalat–ixracat əməliyyatlarının uçotu və onun unifikasiyası
- •5. Birbaşa əlaqələr şəraitində beynəlxalq ticarət sövdələşmələrinə hazırlıq
- •İdxalat sövdələşmələrinə hazırlaşma üsulları:
- •Mövzu 4: Beynəlxalq alqı-satqı kontraktları ( müqavilələri) Plan
- •2. Alqı-satqının ümumi şərtləri
- •3. Beynəlxalq alqı-satqı kontraktlarının mahiyyəti və strukturu
- •4. Müqavilənin bazis şərtləri ( İnkoterms)
- •5. Beynəlxalq alqı-satqı kontraktlarının növləri və xüsusiyyətləri
- •Mövzu 5: Beynəlxalq alqı-satqı kontraktlarının icra edilməsinin təşkili Plan
- •2. Müqavilə icrasının rəsmiləşdirilməsi üzrə xarici ticarət sənədləri
- •3. Müqavilə icrasının rəsmiləşdirilməsi üçün nəqliyyat sənədləri
- •4.Müqavilə icrasının rəsmiləşdirilməsi üçün gömrükxana sənədləri
- •6. Beynəlxalq ticarət qaydalarının sadələşdirilməsi üzrə işçi qrupunun funksiyaları
- •Mövzu 6: Beynəlxalq qarşılıqlı ticarət əlaqələri Plan
- •2. Beynəlxalq qarşılıqlı sazişlərin ( razılaşmaların) növləri
- •Mövzu 7: Dünya bazarında ticarət-vasitəçi fəaliyyəti Plan
- •2. Ticarət–vasitəçi ilə bağlanılan müqavilənin əsas şərtləri
- •3. Ticarət-vasitəçi əməliyyatlarının təşkilati formaları
- •4. Ticarət–vasitəçi firmaların fəaliyyət xüsusiyyətləri
- •Mövzu 8: Beynəlxalq birjalarda, hərraclarda və torqlarda ticarət və alıb-veriş əməliyyatlarının təşkili Plan
- •2. Beynəlxalq hərraclar. Beynəlxalq hərrac ticarətinin təşkilatı formaları
- •3. Beynəlxalq torqlar. Beynəlxalq torqların keçirilməsi şərtləri
- •4. Torq iştirakçılarına təkliflərin təqdimi. Torqun təşkilatçıları və iştirakçıları
- •Mövzu 9: Beynəlxalq ticarət və alış-veriş işində reklam, sərgilər, yarmarkalar və texniki xidmətlər
- •Ticarət və alış-veriş məqsədilə reklamın məzmunu
- •Reklamın əsas vasitələri
- •Dövrü mətbuatda və arayış kitabçalarında reklam vasitələri
- •2. Reklamın həyata keçirilməsinin təşkilatı formaları.
- •3. Mal nişanı və onlardan reklam məqsədilə istifadə
- •Mal nişanı qarşısında qoyulan tələblər.
- •Mal nişanlarının qeydə alınması qaydası
- •4. Beynəlxalq sərgilər və yarmarkalar. Beynəlxalq sərgilərdə ( yarmarkalarda) bağlanılan sazişlər
- •5. Sərgi və yarmarkaların təşkili və tənzimlənmə fəaliyyəti
- •Mövzu 10: Beynəlxalq texnologiya, elmi-texniki biliklər və lisenziya mübadiləsinin metodoloji əsasları Plan
- •2. Elmi–texniki biliklər ticarətinin xüsusiyyətləri
- •3. Lisenziyalar və beynəlxalq lisenziyalaşdırma
- •Lisenziya
- •4. Beynəlxalq lisenziyalar ticarətinin xüsusiyyətləri
- •Müasir şəraitdə beynəlxalq lisenziyalaşdırma
- •5. Beynəlxalq lisenziya mübadiləsi sazişlərinin növləri və məzmunu
- •Beynəlxalq lisenziya sazişinin məzmunu
- •6. Beynəlxalq lisenziya ticarətinin təşkili
- •Beynəlxalq lisenziyalaşdırma bölməsi
- •İxtisaslaşmış firmalar
- •Lisenziya və patent agentləri
- •Mövzu 11: Beynəlxalq mühəndis–tikinti xidmətləri mübadiləsi Plan
- •2. Mühəndis–texniki xidmətlərin verilməsinə (satılmasına) dair beynəlxalq müqavilələrin əsas şərtləri
- •3. Müqavilənin predmeti və qüvvədə olması müddəti.
- •4. Məsləhətçilik xidmətlərinin başlanması və bitməsi müddətləri.
- •3. Beynəlxalq mühəndis-texniki xidmətlər mübadiləsinin təşkili
- •İxtisaslaşmış injinirinq firması
- •Mövzu 12: Beynəlxalq icarə əməliyyatları Plan
- •Beynəlxalq icarənin növləri
- •2. Beynəlxalq icarə müqavilələrinin əsas şərtləri
- •5. Lizinq müqavilələrinin ləğv edilməsi qaydası
- •Qəbuletmə protokolu
- •Cari icarə müqaviləsinin əsas şərtləri
- •3. Müasir şəraitdə beynəlxalq ticarətin xüsusiyyətləri və icarə əməliyyatlarının təşkilatı formaları
- •4. Beynəlxalq icarə əməliyyatlarının təşkilatı formaları
- •Beynəlxalq kommersiya işi
5. Beynəlxalq lisenziya mübadiləsi sazişlərinin növləri və məzmunu
Beynəlxalq lisenziyalaşdırma üzrə əməliyyatlar aşağıda qeyd edilən müqavilələr və sazişlər vasitəsilə həyata keçirilə bilər:
a) beynəlxalq lisenziya sazişi. Bu sazişin obyekti ixtira, habelə nou-hau və mal nişanı üçün lisenziya olur;
b) beynəlxalq alqı-satqı müqaviləsi. Müqavilədə texnoloji proses haqqında əlavə informasiya ilə yanaşı, lisenziya da nəzərdə tutulur. Həmin müqavilədə avadanlıq, ehtiyat hissələri hazırlamaq, həmçinin avadanlığı təmir etmək üçün konstruktor sənədlərinin müəyyən bir hissəsi göstərilir;
v) lisenziyanın satışı və avadanlığın göndərilməsi üzrə kombinasiya edilmiş müqavilə;
q) sənaye obyektlərinin layihələşdirilməsi və tikilməsi barədə beynəlxalq müqavilə;
d) elmi-texniki əməkdaşlığa dair müqavilə;
e) sənaye əməkdaşlığı üzrə beynəlxalq müqavilə.
Beynəlxalq lisenziya sazişinin məzmunu
Lisenziya razılaşmaları (sazişləri) nəticə etibarı ilə lisenziya veriləcək məhsulun istehsalının təşkilini, lisenziya olunacaq prosesin istifadəsi ilə birlikdə kompleks münasibətləri əlaqələndirir. Bu kompleksə qarşılıqlı elmi-texniki münasibətlərlə yanaşı, maliyyə münasibətləri , məhsulun satışı, müəssisənin idarə olunması ilə bağlı istehsal münasibətləri də daxildir.
Beynəlxalq lisenziya sazişlərinin məzmunu aşağıdakı əsas şərtlərdən ibarətdir:
- sazişdə iştirak edən tərəflər;
- preambula;
- sazişin predmeti. Müasir şəraitdə beynəlxalq lisenziya sazişinin predmeti və patentləşmiş ixtira yaxud texnoloji proses, texniki biliklər, nou–hau və mal nişanələridir. Bunlardan istifadə hüququnun lisenziata verilməsi sazişləri daha səciyyəvi və tipikdir;
- lisenziyanın növü. Lisenziya ticarəti praktikasında lisenziyanın 3 növü qəbul edilmişdir: qeyri-müstəsna (sadə), müstəsna, qeyri-məhdud.
Qeyri-müstəsna lisenziya sadə lisenziya adlanır. Bu növ lisenziya halında olan lisenziar lisenziata icazə verir ki, ixtiranı yaxud istehsal sirlərini müəyyən şərtlərlə istifadə etsin. Bu hala lisenziar həm onlardan istifadə etmək hüququnu, həm də analoji şərtlərlə digər marağı olan şəxsə (firmaya) lisenziya vermək hüququnu özündə saxlayır.
Müstəsna lisenziya satılarkən lisenziar lisenziata ixtiranın və istehsal sirlərinin göstərilən şərtlər əsasında sazişdə qeyd edilən coğrafi ərazidə istifadəsinə müstəsna və inhisar hüququ verir.
Qeyri-məhdud lisenziya. Bu növ lisenziya satılarkən sazişin qüvvədə olduğu müddət ərzində lisenziata həmin lisenziyadan istifadə üçüçn müstəsna hüquqlar verilir. Hətta əgər sazişdə göstərilibsə lisenziat sublisenziyanı (vasitəli lisenziya) başqasının istifadəsinə də verə bilər.
Ödənişlər. lisenziyanın sazişində göstərilən predmetdən-ixtira və sairədən istifadə etmək üçün lisenziat lisenziara müəyyən haqq verir. Lisenziatın ödəncləri forması müxtəlif olur. Hesablanması metodundan asılı olaraq onu iki qrupa ayırmaq olar: dövraşırı faiz ayrımaları və ilkin nağd ödənc; lisenziatın mənfəətində iştirak etmə; lisenziya sazişi üzrə lisenziarın vəzifələri (öhdəlikləri) ; lisenziya sazişi üzrə lisenziatın vəzifələri; lisenziyanın qüvvədə olma müddəti(15-20 il, bəzi hallarda 7-10 il).