- •Beynəlxalq kommersiya işi
- •Mövzu 1: Beynəlxalq ticarət əməliyyatlarının iqtisadi mahiyyəti Plan:
- •1. Giriş
- •2. Beynəlxalq ticarətin sürətli inkişafı beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin əsas cəhəti kimi
- •3. Beynəlxalq ticarət kursunun predmeti və metodu
- •4. Beynəlxalq ticarət əməliyyatlarının mahiyyəti
- •Beynəlxalq ticarət kursunun digər fənlərlə vəhdəti
- •İstifadə olunan ədəbiyyat:
- •Mövzu 1.2: Beynəlxalq ticarət əməliyyatlarının iqtisadi mahiyyəti Plan
- •2. Beynəlxalq ticarət sövdələşmələri: anlayışı, məzmunu, mahiyyəti
- •3. Beynəlxalq ticarət əməliyyatlarının subyekti olan kontragentlərin təsnifatı
- •1. Təsərrüfat fəaliyyətinin növünə və iş xarakterinə görə onlar aşağıdakı kimi fərqləndirilir.
- •2. Hüquqi mövqelərinə görə firmaların təsnifatı.
- •3. Mülkiyyət xarakterinə görə firmalar.
- •5. Sahibkarlıq ittifaqı.
- •6. Xarici bazara çıxış hüququ olan dövlət orqanları və təşkilatları.
- •7. Dünya bazarında malların və xidmətlərin beynəlxalq alqı- satqısı üzrə kontragentlər sifətində çıxış edən bmt sisteminin ixtisaslaşmış idarələri.
- •Mövzu 2: Bazar mahiyyəti, məzmunu və tədqiqi Plan
- •2.Mallar: malların təsnifatı prinsipləri, malın texniki- iqtisadi göstəricilərinin səciyyəvi xüsusiyyətləri.
- •6. Estetik göstəricilər.
- •7. Ekoloji göstəricilər.
- •3. Malın keyfiyyəti və rəqabətə tablılığı.
- •Mövzu 2.2: Bazar: mahiyyəti, məzmunu və tədqiqi Plan
- •2. Bazarda rəqib firmaların fəaliyyətinin öyrənilməsi
- •3. Bazarda alıcı firmanın öyrənilməsi
- •4. Bazarın nəqletmə, hüquqi və ticarət- siyasi şəraitinin öyrənilməsi
- •5. Bazar tədqiqinin aparılması metodları
- •Mövzu 3: İdxalat–ixracat əməliyyatları və beynəlxalq ticarət sövdələşmələrinə hazırlıq Plan
- •2. İdxal-ixrac əməliyyatları sistemində gömrük tarif tənzimi
- •3. İdxal- ixrac əməliyyatlarının lisenziyalaşdırılması. Gömrük vergiləri və rüsumları
- •I. Gömrük ödənişlərinin təsnifatı
- •II. Gömrük rüsumları
- •III. Gömrük orqanları tərəfindən alınan dolayı vergilər
- •IV. Müsadirə olunmuş malların satışından alınan vəsait
- •V. Digər vergilər
- •VI. Gömrük ödənclərinin vahid dərəcəsi
- •4. İdxalat–ixracat əməliyyatlarının uçotu və onun unifikasiyası
- •5. Birbaşa əlaqələr şəraitində beynəlxalq ticarət sövdələşmələrinə hazırlıq
- •İdxalat sövdələşmələrinə hazırlaşma üsulları:
- •Mövzu 4: Beynəlxalq alqı-satqı kontraktları ( müqavilələri) Plan
- •2. Alqı-satqının ümumi şərtləri
- •3. Beynəlxalq alqı-satqı kontraktlarının mahiyyəti və strukturu
- •4. Müqavilənin bazis şərtləri ( İnkoterms)
- •5. Beynəlxalq alqı-satqı kontraktlarının növləri və xüsusiyyətləri
- •Mövzu 5: Beynəlxalq alqı-satqı kontraktlarının icra edilməsinin təşkili Plan
- •2. Müqavilə icrasının rəsmiləşdirilməsi üzrə xarici ticarət sənədləri
- •3. Müqavilə icrasının rəsmiləşdirilməsi üçün nəqliyyat sənədləri
- •4.Müqavilə icrasının rəsmiləşdirilməsi üçün gömrükxana sənədləri
- •6. Beynəlxalq ticarət qaydalarının sadələşdirilməsi üzrə işçi qrupunun funksiyaları
- •Mövzu 6: Beynəlxalq qarşılıqlı ticarət əlaqələri Plan
- •2. Beynəlxalq qarşılıqlı sazişlərin ( razılaşmaların) növləri
- •Mövzu 7: Dünya bazarında ticarət-vasitəçi fəaliyyəti Plan
- •2. Ticarət–vasitəçi ilə bağlanılan müqavilənin əsas şərtləri
- •3. Ticarət-vasitəçi əməliyyatlarının təşkilati formaları
- •4. Ticarət–vasitəçi firmaların fəaliyyət xüsusiyyətləri
- •Mövzu 8: Beynəlxalq birjalarda, hərraclarda və torqlarda ticarət və alıb-veriş əməliyyatlarının təşkili Plan
- •2. Beynəlxalq hərraclar. Beynəlxalq hərrac ticarətinin təşkilatı formaları
- •3. Beynəlxalq torqlar. Beynəlxalq torqların keçirilməsi şərtləri
- •4. Torq iştirakçılarına təkliflərin təqdimi. Torqun təşkilatçıları və iştirakçıları
- •Mövzu 9: Beynəlxalq ticarət və alış-veriş işində reklam, sərgilər, yarmarkalar və texniki xidmətlər
- •Ticarət və alış-veriş məqsədilə reklamın məzmunu
- •Reklamın əsas vasitələri
- •Dövrü mətbuatda və arayış kitabçalarında reklam vasitələri
- •2. Reklamın həyata keçirilməsinin təşkilatı formaları.
- •3. Mal nişanı və onlardan reklam məqsədilə istifadə
- •Mal nişanı qarşısında qoyulan tələblər.
- •Mal nişanlarının qeydə alınması qaydası
- •4. Beynəlxalq sərgilər və yarmarkalar. Beynəlxalq sərgilərdə ( yarmarkalarda) bağlanılan sazişlər
- •5. Sərgi və yarmarkaların təşkili və tənzimlənmə fəaliyyəti
- •Mövzu 10: Beynəlxalq texnologiya, elmi-texniki biliklər və lisenziya mübadiləsinin metodoloji əsasları Plan
- •2. Elmi–texniki biliklər ticarətinin xüsusiyyətləri
- •3. Lisenziyalar və beynəlxalq lisenziyalaşdırma
- •Lisenziya
- •4. Beynəlxalq lisenziyalar ticarətinin xüsusiyyətləri
- •Müasir şəraitdə beynəlxalq lisenziyalaşdırma
- •5. Beynəlxalq lisenziya mübadiləsi sazişlərinin növləri və məzmunu
- •Beynəlxalq lisenziya sazişinin məzmunu
- •6. Beynəlxalq lisenziya ticarətinin təşkili
- •Beynəlxalq lisenziyalaşdırma bölməsi
- •İxtisaslaşmış firmalar
- •Lisenziya və patent agentləri
- •Mövzu 11: Beynəlxalq mühəndis–tikinti xidmətləri mübadiləsi Plan
- •2. Mühəndis–texniki xidmətlərin verilməsinə (satılmasına) dair beynəlxalq müqavilələrin əsas şərtləri
- •3. Müqavilənin predmeti və qüvvədə olması müddəti.
- •4. Məsləhətçilik xidmətlərinin başlanması və bitməsi müddətləri.
- •3. Beynəlxalq mühəndis-texniki xidmətlər mübadiləsinin təşkili
- •İxtisaslaşmış injinirinq firması
- •Mövzu 12: Beynəlxalq icarə əməliyyatları Plan
- •Beynəlxalq icarənin növləri
- •2. Beynəlxalq icarə müqavilələrinin əsas şərtləri
- •5. Lizinq müqavilələrinin ləğv edilməsi qaydası
- •Qəbuletmə protokolu
- •Cari icarə müqaviləsinin əsas şərtləri
- •3. Müasir şəraitdə beynəlxalq ticarətin xüsusiyyətləri və icarə əməliyyatlarının təşkilatı formaları
- •4. Beynəlxalq icarə əməliyyatlarının təşkilatı formaları
- •Beynəlxalq kommersiya işi
4. Bazarın nəqletmə, hüquqi və ticarət- siyasi şəraitinin öyrənilməsi
Bazarın təhlilində nəqletmə şəraitinin öyrənilməsi də xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bu öyrəniş aşağıdakı bir sıra məsələləri əhatə edir:
- ixracat ölkəsi ilə bazarı öyrənilən ölkə arasında birbaşa nəqliyyat rabitəsinin olması və yaxud yaradılması məsələləri;
- xətti gəmiçilik tarifləri, fraxtın kamilliyinə inam yaratmaq, dəmir yolu ilə nəqletmə tarifləri məsələləri;
- ayrı-ayrı limanlarda (körpülərdə) yükləmə-boşaltma işləri mexanizminin dərəcəsi, yükün bir anbardan digərinə daşınması, boşaldırlması, yerləşdirilməsi və saxlanması xərcləri, liman( körpü) rüsumlarının miqdarı;
- yükdaşımanın qaydası və xüsusi şərtləri, təyinat məntəqəsinə (ölkəsinə) daşımanın üsulları, yükün təhvili və qəbulu qaydaları;
Hüquqi məsələlərin öyrənilməsi də təhlil üçün mühüm şərtdir. Bu isə aşağıdakı məsələlərin aşkar olunmasını tələb edir:
- sığorta və ticarət gəmiçiliyi haqqında mövcud qanunların öyrənilməsi;
- firmaların, o cümlədən, xarici ölkə firmalarının hüquqi vəziyyətini və fəaliyyətini tənzim edən qanunların həyata keçirilməsini;
- sənaye mülkiyyətçiliyinin qorunması, ixtiraların patentləşdirilməsi, mal nişanələrinin qeydə alınması, habelə bu işlər üzrə mövcud praktika barədə qanunların tənzimlənməsini;
- idxalat ölkəsinə ümumən qəbul olunmuş beynəlxalq ticarət işləri üzrə həm məhkəmə, həm də arbitraj qaydası ilə mübahisələrin, iddiaların həll edilməsi məsələlərini.
Bazar şəraitinin öyrənilməsində həm də ticarət siyasəti şərtlərinin xüsusi rolu vardır. Bu şərtlərdən ən vacibləri bunlardır:
1. Bu və ya digər ölkəyə mal gətirilməsini tənzim edən ölkələrarası ticarət sazişlərinin məzmunu.
2. Xarici ticarətin dövlət tənzimi sistemi, o cümlədən müəyyən malların həmin ölkəyə gətirilməsini qadağan edən, yaxud məhdudlaşdırna sərəncamlar və qanunlar.
3. Mala qoyulan gömrük vergisinin səviyyəsi, gömrüyün hesablanması üsuslu, daxili gömrük rüsumları və vergiləri, ölkədə “azad zona” nın (gömrük məsələsinə aid) olub- olmaması.
4. Öyrənilən ölkənin iqtisadi qruplaşmalarda iştirakı, onların bu və ya digər malın gətirilməsi rejiminə təsiri.
5. Ölkənin valyuta qanunvericiliyi, o cümlədən idxalatçının xarici valyuta alması qaydası, mənfəətin köçürülməsinə nəzarət, valyutanın konvensiya olunması və kreditləşmə rejimi və s.
5. Bazar tədqiqinin aparılması metodları
Bazarın tədqiqinin metodikası bazarın, yaxud konkret malın təhlilinə imkan verən üsul və metodların məcmuyudur. Həmin metodikada aşağıdakılar əsaslandırılır: təhlili məqsəd kimi qəbul edilmiş bazarın (dünya, sahəvi, milli bazarların, bazar seqmentinin) seçilməsi; bazar şərtinin təhlili üçün istifadə olunacaq göstəricilərin müəyyənləşdirilməsi; təhlil üsulunun və proqnoz göstəricilərinin müəyyənləşdirilməsi; informasiya mənbələrinin əldə edilməsi; tədqiqatın təşkili.
Əgər dünya bazarı və milli sahəvi bazarlar iştirakçılar , yaxud qrup iştirakçıları arasında bölüşdürülübsə, bu halda tədqiqat üçün bazarın ayrı- ayrı seqmentlərinin öyrənilməsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bu istehsalın istiqamətini konkret alıcıların tələblərinə sarı yönəltmək imkanı yaradır. Bunula bağlı bazarın seqmentləşdirilməsi metodikasının işlənib hazırlanması mühüm şərtdir. Seqment bazarın müəyyən bir hissəsidir. Bazarın ayrıca bir seqmentində müəyyən bir qrup alıcılar məmulatın ( malın) konkret olaraq müəyyən modifikasiyasına yönəltmək daha əlverişli olur.
Seqmentləşdirmə əsasən bir neçə prinsip üzrə aparılır. Bunlar aşağıdakılardır: coğrafi seqmentləşdirmə; demoqrafik seqmentləşdirmə; sosial-psixoloji amillər üzrə seqmentləşdirmə; konkret istehlakçılar qrupu üzrə seqmentləşdirmə (məsələn, birdəfəlik alıcılar, daimi alıcılar, firma, potensial alıcılar və s. üzrə seqmentləşdirmə).
Seqmentlər üzrə tədqiqat apararkən seqmentləşdirmənin bütün göstəriciləri nəzərdən keçirilib öyrənilməlidir. Bu göstəricilər aşağıdakılardır:
1. Seqmenti qiymətləndirmək üçün göstəricilər. Burada söhbət məhsul satışının artım sürətindən, bazarda satıcının (firmanın) payından, satışın ümumi həcmində və mənfəətdə firmanın hər bir seqmentdəki payından və s. gedir.
2. Seqmentin bazar şəraitinin qiymətləndirilməsi üçün göstəricilər( iqtisadi, sosial, siaysi və texnoloji proqnozlar, seqmentin inkişaf səbatlığı və s.)
3. Seqmentin inkişafının meylliliyini müəyyən edən göstəricilər.
4.Konkret bazar seqmentində məhsulun rentabelliliyinin dəyişilməsi göstəriciləri.
5. Seqmentin seçilməsini təmin edən göstəricilər. Burada mal satışının həcmi və strukturu, rəqabət dərəcəsi, uzunmüddətli və qısamüddətli planlarda nəzərdə tutulan mal satışının artımı və s. əsas götürülməlidir.