Зертханалық жұмыс № 6 Құпия жүйелердің (қж) математикалық құрылымы.

Сабақтың мақсаты: Құжаттың мазмұнын жасырмай, оның қалаусыз өзгерісінен сақтау.

Сабақтың тақырыбына қысқаша шолу

Берілген қорғаныш мына түрде қойылады. ( Сервис-Параметры-Сохранение), тек парольді «Пароль разрешение записи» қатарына енгізу керек. (сурет 1) .Мұнда парольді сіз екі жолға да енгізе аласыз. Осылайша кейбір қолданушыларға, файлға рұқсатты жауып тастауға болады, ал басқаларға тек оны қайта жазуға тыйым салады. Өкінішке орай, осы қорғаныш алгоритмі бұзуға өте тұрақсыз, сондықтан маңызды құжаттың жалғыз данасын сақтауға сенімсіз. Файлды ашу «Только для чтения» режимінде ұсынылады. Құжатты қорғаудың осы түрі ұсынуға лайықты. Осындай құжатты ашып отырған қолданушы, осы ұсыныспен келісіп оны қайта жазу мүмкіндігінсіз құжатты «Только для чтения» режимінде ашады немесе онымен келіспеуі де мүмкін. Осы ұсынысты орнату үшін қажетті құжатты ашу керек, Сервис-Параметры командасын орындап, қосымша «Безопасность» қатарындағы «Рекомендавать доступ только для чтения» сөзіне жалауша орнату керек.

(сурет 1)

Бұл парольді қорғаныс түзетулер енгізуден басқа, құжатты зөгерту үшін қолданылады. MS Word түзетулерінде құжаттың өзгертілгені түсіндіріледі, яғни мәтіннің үзіндісін жою, қосу, форматтау және т.б. Қарапайым құжатта жасалынған өзгертулер қайта қалпына келмейді, кейіннендәл ненің өзгергенін білу қиын болады. Егер түзетуді жазу режимі қосылып тұрса, онда барлық өзгерістер жазылып отырады, өшірілген мәтін негізінде өшірілмейді, тек қана өшірілген сияқты көрінеді және құжат авторы экранда түзетулер режимін қосып рецензенттің қандай өзгерістерін енгізгенін оңай біле алады. Түзетулерді жазу режимі қосылып тұрғанын немесе қосылмағанын қалып-күй жолыпдағы «ИСПР» индикаторы арқылы біледі: қара әріп- режим қосылған, сұр- қосылмаған. Осы индекаторды екі рет шертсек берілген қайта қосады. Түзету жұмыстарына арналған командалар Сервис-Исправления менюінде орналасқан. Осылдайша сіздің рецензентіңіз барлық қадамы жазылып жатқанын білмей қалады. Егер құжат бірнеше рецензенттенөтсе, онда MS Word –та автоматты түрде түзетулердің қайсысы әртүрлі түстермен және олардың аттарымен фамилиясын белгілейді, барлығы Сервис-Параметры-Пользователь қосымшасында көрсетіледі және де түзетулердің уақыты мен күні көрсетіледі. MS Word сіздің рецензентеріңізге құжатқа қандай да болса өзгеріс енгізуге тыйым салуға рұқсат етеді, тек жазуды түзетуге рұқсат жоқ. Парольді білмей, рецензент жазуды түзетулер режимін өшіре алмайды және өзгеріс енгізе алмайды. Берілген қорғанысқа пароль қою міндетті болмағандықтан, сіздің қалауыңызбен тыйым ұсынылатын сипатта бола алады. Мұндай қорғанысты орнату үшін меню жолындағы Сервис-Защитить документ қомандасын орындау керек және көрінген диалогты терезеде «ограничение на редактирование»- «Запись исправлений» пунктін таңдап қажетінше парольді енгіземіз. Қорғанысты алу үшін меню «Отключить защиту» командасын орындаймыз. Егер қорғанысты орнатқанда пароль енгізген болса, онда оны алу үшін MS Word –ты қайта енгізуді талап етеді. Құжатты өзгертуге парольді қорғаныш, ескерту қоюдан басқа, MS Word –та ескерту қағаздық құжат жолында жазудың электронды аналогы болады.

Олар рецензенке өз айтуға мүмкіндік береді. Ескертуді қою үшін комментария жазылған үзіндіні ерекшелеп, Вставка примечания-командасын орындаймыз. Осындан кейін экраннның төменгі жағында ескерту мәтіні жазылатын ескерту аймағы пайда болады. Егер рецензент өзінің ойын сөзбен жеткізе алмаса, ол дыбысты ескерту дыбыс қоя алады. Ол үшін «Добавить звукавой объект» түймешесін басып, айтатынын сөзін микрафонға айтылады. Ескертуді енгізііп болғаннан кейін «Закрыть» пернесін басуы тиіс.

Берілген ескертудің қай рецензентке тиісті екенін анықтай алу үшін, олардың әр қайсысының MS Word «Сервис-Параметры -Пользователь» қосымшасында көрсетілген және рецензент инициалынавтоматты түрде қояды. Қойылған ескертуді көру үшін «Вид-Примечания » командасын орындауымыз керек. Бұған қоса, егер «Вид» қосымшасының диалаогты терезе «параметры» (Сервис-Параметры) «Показыватьвсплывающие подсказки» пункті қосылып тұрса, онда комментариялы үзінді мәтіні сары фондысында ерекшеленеді және тышқанның көрсеткішін үстіне қойса ағынды көмек сөз шығады, онда автор фамилиясымен берілген ескерту мәтіні бар.(сурет 2). Құжатты өзгертуден парольді қорғау, форм MS Word жолында мәлімет енгізуден басқа, электронды форма жасауға рұқсат етеді. Сол үшін керекті мазмұны мен құжат құрылады және сол орынға. Вставка –Поле командасы көмегімен сонда мәлімет енгізіледі. Форм жолы 3 типте болады: «Мәтінді жол», «Жалауша», «Тізімі бар жол». Мәтінді жол әртүрлі болуы мүмкін. Қарапайым мәтін, сан, күн, уақытын есептеу. «флажок» жолы ескертілген ерекше форма пунктерін белгілеу үшін қолдану. «Поле со списком» қолданушы берілен жауап нұсқаларының біреуін оңай таңдап алуы үшін қызмет етуі. Құрылған форма, оны толтыратын қолданушы тек осы жолға мәлімет енгізе алады. Бұл қолданушының бланкті құртып алудан сақтайды. Құжатты өзгертуден рұқсат етпеу; форм жолына енгізуден басқа, келесі екі (Сервис – Установить защиту ), «Защита документа»тек диалогты терезеден (сурет 3) «Закрепить любые изменения, кроме ввода данных в поле форм» пунктін таңдау керек. Егер құжат екі немесе одан көп бөлімдерден тұрса, Вставка –Разрыв – Новый раздел командасымен құрылған,сол керекті қорғанышты бөлек бөлімге «Защита документа» диалогты терезесіндегі «Разделы» түймешесі арқылы жіберуге болады.Берілген ескертудің қай рецензентке тиісті екенін анықтай алу үшін , олардың әр қайсысының MS Word « сервис - параметрлер - пайдаланушы » қосымшасында көрсетілген және рецензиялаушы Қойылған ескертуді көру үшін инициалынавтоматты түрде қояды . « түр - ескертудің » Бұған қоса командасын орындауымыз керек . , егер « түр » қосымшасының диалаогты - « параметрлер »( сервис - параметрлер )« сыбыр сөз Показыватьвсплывающиесі » пункті қосылып тұрса , онда комментариялы үзінді мәтіні сары фондысында ерекшеленеді және тышқанның көрсеткішін үстіне қойса ағынды көмек сөз шығады , онда фамилиясымен берілген ескерту мәтіні автор бар .( Сурет 2). Құжатты өзгертуден парольді қорғау , MS Word жолында мәлімет енгізуден басқа түрлерінің , электронды түр Сол үшін керекті мазмұны мен құжат құрылады және сол орынға . жасауға рұқсат етеді . қоспа – жолы түрлерінің командасы көмегімен сонда мәлімет енгізіледі . даласын 3 типте болады :« Мәтінді жол »,« Жалауша »,« Тізімі жол бары ». Қарапайым мәтін Мәтінді жол әртүрлі болуы мүмкін . , мәртебе , күн , уақытын есептеу .« кішкене жалау » жолы ескертілген ерекше пунктерін белгілеу үшін қолдану түрі .« дала тізіммен » Құрылған қолданушы берілен жауап нұсқаларының біреуін оңай таңдап алуы үшін қызмет етуі . түр , оны толтыратын қолданушы Құжатты өзгертуден рұқсат етпеу Бұл қолданушының бланкті құртып алудан сақтайды . жолға мәлімет енгізе алады . соналары ақты ; жолына енгізуден басқа түрлерінің , келесі екі ( сервис – қорғанышты орнату ),« құжат қорғанышы » диалогты терезеден ақты ( сурет 3)« шегелеп қою - өзгерту , енгізу басқа тап осылардың түрлердің даласына » Егер құжат екі немесе одан көп бөлімдерден тұрса пунктін таңдау керек . , қоспа – жарылу – командасымен құрылған жаңа бөлім , сол керекті қорғанышты бөлек бөлімге « құжат қорғанышы » диалогты терезесіндегі « Разделы » Берілген ескертудің қай рецензентке тиісті екенін анықтай түймешесі арқылы жіберуге болады . алу үшін , олардың әр қайсысының MS Word « сервис - параметрлер - пайдаланушы » қосымшасында көрсетілген және рецензиялаушы Қойылған ескертуді көру үшін инициалынавтоматты түрде қояды .« түр - ескертудің » Бұған қоса командасын орындауымыз керек ., егер « түр » қосымшасының диалаогты -« параметрлер »( сервис - параметрлер )« сыбыр сөз Показыватьвсплывающиесі » пункті қосылып тұрса , онда комментариялы үзінді мәтіні сары фондысында ерекшеленеді және тышқанның көрсеткішін үстіне қойса ағынды көмек сөз шығады , онда фамилиясымен берілген ескерту мәтіні автор бар .( Сурет 2). Құжатты өзгертуден парольді қорғау , MS Word жолында мәлімет енгізуден басқа түрлерінің , электронды түр Сол үшін керекті мазмұны мен құжат құрылады және сол орынға . қоспа жасауға рұқсат етеді . – даласын жолы түрлерінің командасы көмегімен сонда мәлімет енгізіледі . 3 типте болады :« Мәтінді жол »,« Жалауша »,« Тізімі жол байбатшалар ». Қарапайым мәтін Мәтінді жол әртүрлі болуы мүмкін ., мәртебе , күн , уақытын есептеу .« кішкене жалау » жолы ескертілген ерекше пунктерін белгілеу үшін қолдану түрі .« тізіммен берді » түр Құрылған қолданушы берілен жауап нұсқаларының біреуін оңай таңдап алуы үшін қызмет етуі . , оны толтыратын қолданушы Құжатты өзгертуден рұқсат етпеу Бұл қолданушының бланкті құртып алудан сақтайды . соналары ақты жолға мәлімет енгізе алады . ; жолына енгізуден басқа түрлерінің , келесі екі ( сервис – қорғанышты орнату ),« құжат қорғанышы » диалогты терезеден ақты ( сурет 3)« шегелеп қою - өзгерту , енгізу басқа тап осылардың түрлердің даласына » Егер құжат екі немесе одан көп бөлімдерден тұрса пунктін таңдау керек ., қоспа – жарылу – командасымен құрылған жаңа бөлім , сол керекті қорғанышты бөлек бөлімге « құжат қорғанышы » диалогты терезесіндегі « Разделы » түймешесі арқылы жіберуге болады .

Осы мүмкіндіктерді қарастырайық. Бірінші үш шектеулер, MS Word –тағы сияқты. Кітаптың ашылуына пароль қойылады, бірақ MS Exsel –дің шифрлау алгоритмінің бұзылуы MS Word алгоритміне қарағанда төмен. Осы шектеулер MS Exsel-де «Параметры» диалогты терезесінде MS Word –тағы сияқты орындалмайды. Ол файлды сақтау кезінде «Сохранения документа» диалогты терезесінде «Сервис общие параметры» командасы арқылы орындалады. (сурет 4) MS Exsel-де парақты қорғау жұмыс кітабының бөлек парағын өзгертуден сақтауға мүмкіндік береді. Ұяшықтың ішіндегісі осы қорғанышпен кеңейте аламыз, графикалық объектерге және диаграммаларға, сонымен қатар сценарийларға. Қорғалған парақ MS Exsel ХР де форматтауды рұқсат етуге немесе тиым салуға, жол және бағанды жоюға немесе қоюға болады. Бірақта қорғаныш параққа парольді енгізуге міндетті емес. Қорғалған ұяшықтағы мазмұнды кез-келген өзгеріске тиым салынған, сонымен қатар формуланы да көрсетпейді. Қорғалған графикалық объектілер және диаграммалар олар да өзгертілмейді, ауыстырылмайды және жойылмайды. Диаграмманы қайта құру кезінде негізгі мәлімет өзгертілгенде құлыптанбайды. MS Exsel сценариийі – бұл бірнеше ұяшықтарға арналған мағына. Сценарий көмегімен жылдам бірнеше ұяшықтардың мағынасын ауыстыруға болады. Сценариймен жұмыс істеу үшін Сервис – Сценарий командасын қолданамыз. Активті параққа қорғаныш орнату үшін Сервис – Защита – Защитить лист командасын орындауымыз тиіс. Шыққан диалогты терезеде «Защитить лист»(сурет 5) деп қоғайтын парақ элементін таңдау қажет, пароль енгізуімізге болады. Парақты қорғау тек қана қасиетінде қорғаныш қосылған ұяшықтар мен объектілерге тиісті. Егер парақтың қорғанышы қосылған болса, қорғалған ұяшықты өзгерте алмайды,берілген ұяшық өзгертуден қорғалған деген хат келеді. Парақтың қоғаныс «Сервис-Защита-Снять защиту» командасын арқылы алу. MS Exsel кітабының парольді қорғанышы жұмыс кітабының өзгеруден және оның құрылымын қорғауға мүмкіндік береді. Кітапқа қорғаныш орнату үшін Сервис – Защита – Защитить книгу командасын орындау керек. Пайда болған «Защита книги» диалогты терезесінде қорғайтын кітап элементтерін таңдау қажет ( құрылымы және терезе), қажет тапсаңыз пароль орнатуға болады. MS Exsel кітабының жалпы қорғанышы- түзетулер жазу режимін өшіруден жалпы кітапты қорғауға мүмкіндік береді. MS Office жұмысын маңызды аспекттердің бірі макровирустардан қорғау қауіпсіздігі болып табылады. Мұндай вирустар өзінің көбеюі үшін макротілдерді қолданады және олардың көмегімен бір зақымданған құжаттан басқа құжаттарға көбеді. Құжат ашылғанда программаның орнатылуына байланысты өшіріледі немесе қолданушыға жауап нұсқасымен сұраныс беріледі: өшірілген макростарымен құжат ашылады ма?, қосылған макростар немесе мүлдем ашылмайды. Егер макростар ашылып тұрған құжаттарда сандық подпись болса, онда ол бұзылуға ұшыраған, және де қолданушы берілген өңдіруші макросқа сенеді, онда ол сенімді тізімге оны қоса алады, кейін құжаттардан келген макростар автоматты түрде қосылсын. Егер қолданушыға ашылған құжаттардың барлығы қауіпсізқорғанышты өшіре алады. Бұл үшін Сервис-Макрос-Безопасность командасын орындау керек. «Безопасность» диалог терезесінде пайда болған. «Уровень безопасности» ауыстырып қосқышын орнату керек. Олар: «Жоғары», «орташа», «Төмен», «Жоғары» жағдайы құжаттың ашылуында макрос болмайды немесе қосылуын шешеді. Программа өзі негіздеуін қабылдайды, подпись және автор сенімді қатарға қатысты екенін растайды. Егер сенімді тізім қатарын авторға берілген макрос жоқ болса, онда қолданушы оған сенім сұранысы жіберіледі. Дұрыс жауап болса, макрос авторы оса тізімге қосады. Егер қолданушы қандай да бір мақрос авторына сенуді қойса, онда оны сенімді тізімінен «надежные источники» қосымшасымен ерекшелеп және «Удалить» түймешесін басу арқылы өшіруге болады. Егер макрос жазылмаса немесе сандық подпись расталмаса, макростар автоматты түрде өшіріледі. «орташа» жағдайда макростар автоматты түрде қосылады, егер олардың подписі расталса және автлор сенімді қатарына жатса. Макростардың жасалуы расталмаса, онда ол автоматты түрде өшіріледі, соған орай бұл вирусқа ұшырағанның нәтижесінде болуы мүмкін. Қалған жағдайда қолданушыға қосылуы қажет туралы сұраныс жіберіледі. «төмен» жағдайда макростар өшірілмейді және ешқандай тексеріс жасалмайды. Берілген қорғаныштанбасқа, MS Office компанентінен версиясынан бастаса оған бірнеше антивирус программамен арнайы антивирустың интерфейс API программаның көмегімен салынды. Оған жататындар, мысалы: осындай танымал программалар Norton Antivirus және «Антивирус Касперского» т.б. егер компьютерде осылардың ішінен біреуі орнатылса, онда «Безопасность» диалог терезесінде (Сервис-Макрос-Безопасность),(сурет-6) «Антивирусные программы установлены» деген жазылу пайда болады. Бұл жағдайда құжаттардың ашылуында MS Office автоматты түрде антивирустық модуль шақырады, «Запрос на пойск вирусов» осы күй құжаттары арқылы расталады. Вирус табылған жағдайда келесі іс-әрекетті антивирустық программамен жөнделеді. Егер MS Officeпен біріксе антивирустық программа табылмайды, онда «Безопасность» диалог терезесінде «Антивирусная программа не установлена» деген жазу шығады. Қажетті құжатқа үшін пароль қоғанға байсалдылықпен қарау керек. Себебі, бұзуға қарсылығы осыған байланысты болады. Қаскүнем дұрыс қойылмаған парольді оңай тауып алады және қорғалған құжатқа рұқсат алады. әртүрлі құжаттың программалық пакеттерін жылдам парольді іріктеп алу үшін өте көп мамандырылған программалар бар. Парольді іріктеп алу уақыты оның ұзындығына, қолданған симводарға, іріктеу алгоритмге және компьютердің қуатына байланысты. Парольді іріктеудің негізгі үш түрі бар: тікілей іріктеу, маскңамен іріктеу және сөздікпен іріктеу. Тікелей іріктеу –іріктееудің барлық символдрвдың қисындасуымен қортындыланады. Ұзындығы алты символды парольді іріктелудің барлық қисын мүмкіндігі заманға сай дербес компьютерде бір ай уақытын құрайды.

Сондықтан сіздің пароліңіз қагшалықты ұзын болса, оның таба алмау, ұзындығы соншалықты көп болса, маскамен іріктеу. Парольдің кішкене бір бөлігі белгілі болса қолданылады. Мысалы, барлық қолданушылар парольдің басына қоятыны өз атын қоятыны белгілі. Бұл жағдайда іріктеу уақыты қысқарады. Сондықтан бір типті парольді қоюды сақтаңыз. Сөздікпен іріктеу кездейсоқ символдардан құрылған парольді есте сақталғысы келмеген қолданушыға негізделген. Есте сақтауға жеңіл болу үшін қолданушылар көбінесе пароль үшін әртүрлі сөздерді, өзінің атын, сүйікті мысығының аты, туылған күні және т.б. қолданылады. Клиникалық жағдайда, «Enter password» программа сұранысы «password» енгіземіз. Осымен мүмкін болу қиындасулар апатты жағдай қызқарады. Кейде тарнайы құралды қолданбай-ақ парольді теруге болады. Сондықтан пароль құратын кезде сөздік сөзді қолданбауға тырысыңыз.

Есіңіздеме, толық жүйе қорғанышында ең әлсіз түйіні адам болып саналады. Ақпаратты қорғаудың сенімділігін арнайы программамен қамтамасыз етуі, MS Office құралдан тұрғызылған қорғаныштан мықты. Құжат қаншалықты құнды болса, оның қауіпсіздігін қамтамасызтандыратын құралдар күштірек болу керек. Сондықтан өзіңіздің ақпаратыңыздың қауіпсіздігін қандай құралдармен қамтамасыз етуді сіз қабылдайсыз.