Зертханалық жұмыс №6

Тақырыбы : Стандартты компоненттермен жұмыс

Мақсаты: Стандартты компоненттерді қолдануды игеру.

Қажетті құралдар: 1. ДК /Pentium 3,4 Windows /

2. Borland Delphi 7.0

Теориялық мәліметтер

Мысал 1. «Электр тоғының кедергісі».

Екі резистерден тұратын электр тізбегінің кедергісін есептейді. Егер тізбек тізбекті түрінде біріктірілсе, онда келесі формула қолданылады: R=R1+R2; ал параллель қосылысы: R=

№	Компонент	Қасиеті	Мәні
1	Form1	Caption	Сопротивление электрической цепи
2	Label1	AutoSize WordWrap	False True
3	RadioGroup1	Caption	Тип соединения
4	RadioButton1	Caption Checked TabStop	последовательно True True
5	RadioButton2	Caption	Параллельно
6	BitBtn	Caption Glyph	Вычислить
7	Label4	Caption AutoSize	(бос) False

Программа коды:

procedure TForm1.BitBtn1Click(Sender: TObject);

var

r1,r2: real;

r: real;

begin

r1 := StrToFloat(Edit1.Text);

r2 := StrToFloat(Edit2.Text);

if (r1 = 0) and (r2 = 0) then

begin

ShowMessage('Надо задать величину хотя бы одного сопротивления');

exit;

end;

if RadioButton1.Checked

then

r:= r1+r2

else

r:= (r1*r2)/(r1+r2);

Label4.Caption := 'Сопротивление цепи: ';

if r < 1000 then

Label4.Caption := Label4.Caption +

FloatToStrF(r,ffGeneral,3,2) + ' Ом'

else

begin

r:=r/1000;

Label4.Caption := Form1.Label4.Caption +

FloatToStrF(r,ffGeneral,3,2) + ' кОм';

end

end;

procedure TForm1.RadioButton1Click(Sender: TObject);

begin

Label4.Caption := '';

end;

procedure TForm1.RadioButton2Click(Sender: TObject);

begin

Label4.Caption := '';

end;

Тапсырмалар

1 Саяжайға бару жолының бағасын есептейтін қосымшаны құрыңдар.

2 Салым қосындысы, пайыздық салым бойынша кірісті есептейтін қосымшаны құрыңдар. Егер қарапайым пайыз таңдалса, онда келесі формула қолданылады:

Кіріс=Салым қосындысы*(пайыз/100)*(салым мезгілі/100).

Ал күрделі пайыз бойынша:

Кіріс= салым қосындысы + салым қосындысы*(пайыз/100).

3 Ом заңы (I=U/R, U=I*R, R=U/I) бойынша тоқты (Ампер - I), кернеуді (вольт -U) және кедергіні (Ом - R) есептейтін қосымшаны құрыңдар.

4 Спортшынің жүгіру жылдамдығын есептейтін қосымшаны құрыңдар. Арақашықтық (м) және уақыты (мин, сек) берілсін. Спортшы жылдамдығы келесі формула бойынша есептеленеді: v=s/t. Жауабын км/сағ беріңдер.

Бақылау сұрақтары:

1 Формаға компоненттер қалай орналастырылады?

2 OnClik оқиғаны өндеушінің қызметі қандай?

3 OnClik оқиға өндеушісіне байланысты код терезесіндегі шығатын мәтінге

сипаттама беріңіз.

4 Компоненттер қасиеттерін қандай жолдармен өзгертуге болады және

OnCreate оқиғасының қызметі қандай?

Зертханалық жұмыс №7^

Тақырыбы: Стандарт визуальді компоненттер.

Техникалық жабдық: Дербес компьютер.

Бағдарламалық жабдық: Windows 98/200/XP, Borland Delphi7.

Мақсаты: Бірінші сабақта қарастырылған программаны құру процесін бекіту. Delphi стандарт компоненттер тобымен танысу.

Сабақ жоспары:

1. Стандарт панелінде орналасқан басқару элементтерін қолдану әдістерін үйрену.

2. Өзіндік жұмыс.

Standard панелінде мыналар орналасқан:

TMainMenu - программаның негізгі мәзірін құруға арналған компонент.

 TPopupMenu - программаның контекстік мәзірін құруға арналған компонент.

TLabel - статикалық текстергеарналған компонент.

TEdit- біржолды редактор, оның көмегімен ұзын текстік жолды енгізуге болады.

TMemo- көпжолды редактор,  ұзын тексті енгізуге, редакциялауға, бейнелеуге арналған компонент.

TButton- программаларды басқаруға қолданылатын кнопка.

TCheckBox- Ия-Жоқ типті шешімді қабылдауға арналған тәуелсіз айырғыш.

TRadioButton- өзара жоққа шығарушы шешімдердің бірін таңдауға арналған тәуелді айырғыш.

TComboBox- стандарттаңдау тізімі, оның көмегімен қолданушы таңдау элементтерінің бірін немесе бірнешеуін таңдайды.

TScrollBar- құрастырылғантаңдау тізімі.

TGropBox- жылжыту жолы, сандық шама мәнін визуальді басқаруға қолданылады.

TRadioGrop- рамкалы тікбұрышты терезе.

TListBox- тәуелді айырғыштарды орналастыруға арналған арнайы контейнер.

TPanel- жалпыға аранлған контейнер.

 

listBox таңдау тізімі.

1.Формаға listBox компонентін қойыңыз

2. Items қасиетіне келесі мәндерді енгізіңіз: фунт, пут, унция, драхм, грамм.

3. listBox компоненті үшін OnClick оқиғасын өңдеушіні құрыңыз.

ProcedureTform1. listBox1Click (Sender:Tobject)

Begin

{Егер редакторға ақпарат енбесе, онда формуланы орындамаңыз}

If(Edit1.Text=’ ’) Then Exit;

X:=StrToFloat(Edit1Text);

Case

ListBox1.ItemIndex of{Тізімнен таңдалған элементке байланысты формуламен

есептеледі}

0: y:=x/400;

1: y:=x/16380;

2: y:=x/28.35;

3: y:=x/28.35*16;

4: y:=437.5*x/28.35;

End;

Memo1.Lines.Add(Formatfloat('####.## граммов=',x) + formatFloat ('####.##',y) +

ListBox1.Items[ListBox1.ItemIndex]);

Edit1.Clear;

Edit1.SetFocus;

end;

 

Anchors  қасиеті.

1. Жұмыс істеп тұрған қосымшада терезені үлкейтіңіз. Форманың сол жағындағы <Close> кнопкасының орнына көңіл аударыңыз.

2. Қосымшаны жабыңыз. <Close>  кнопкасын оң жақ төменгі бұрышқа орналастырамыз.

Anchors қасиетін қолданамыз.

3. Программаны орындауға жібереміз.

4. Төменгі панель өлшемін терезе өлшміне прапорционал өзгерту үшін Anchors қасиетіне [aktop,akleft,akRight,akBottom] мәндерін енгізіңіз.

Программаны орындаңыз және терезе өлшеміне сәйкес Panel1 өлшемінің өзгергенін көресіңіз.

 

TGropBox компоненті

1. Panel1 -ге TGropBox компонентін қойыңыз және Caption қасиетіне «Редакторды қалыпқа келтіру» мәнін негізіңіз. Бұл компонент көмегімен функционалдық мәніне сәйкес біріктірілген басқару элементтер тобын белгілеуге болады.

 

TCheckBox компоненті

1. Компонент күйін State қасиеті көрсетеді. CbUnchecked- жоқ, Cbchecked- иә, CBGrayed- білмеймін. Бұл қасиет оқуға ада, жазуға да арналған. Checked қасиеті қолданушының иә/жоқ типті таңдауын көрсетеді. TGropBox контейнеріне екі TCeckBox компонентін орналастырыңыз. Caption қасиетіне 2-суретке сәйкес мәндерді енгізіңіз.

2. Осы компоненттер үшін OnClick оқиғасын өңдщеушілерді құрыңыз.

procedure TForm1.CheckBox1Click(Sender: TObject);

begin

If CheckBox1.State=cbChecked then

Memo1.Font.Style:=[fsItalic]

{Егер айырғыш қойылған болса, онда шрифт редакторы – курсив, әйтпесе шрифт келісім бойынша}

Else

Memo1.Font.Style:=[ ];

end;

procedure TForm1.CheckBox2Click(Sender: TObject);

begin

If Checkbox2.State=cbChecked then

Memo1.Font.Color:=clRed

Else

Memo1.Font.Color:=clBlack;

end;

 

TScrollBar компоненті

1. Panel1-ге TScrollBar компонентін қойыңыз. Бұл компонентті сандық шама мәнін визуалды басқаруға қолданады. Position қасиеті сандық шаманың ағымдағы мәнін қабылдайды. Min және Max қасиеттерінде сандық шаманың үлкен және кіші мәндерә орналасқан.

2. Осы компонент үшін OnScroll оқиғасын құрыңыз. Position қасиетінің кез келген өзгерісінде OnScroll оқиғасы пайда болады.

ProcedureTform1. ScrollBar1Scroll (Sender:Tobject)

Begin

X:= ScrollBar1.Position;

Edit1.Text:=FloatToStr(x);

End;

1-сурет. Жалпы мысалдың қосымша терезесі.

Жаңа қасиеттер, әдістер, оқиғалар
Items	Тізім жолдарын сақтайды
ItemIndex	Тізімдегі таңдалған элемент номерін көрсетеді
Checked	TСeckBox және RadioButton айырғыштарында қолданушының ия/жоқ типті таңдауын көрсетеді
State	Компонент күйін көрсетеді: CbUnchecked- жоқ, Cbchecked- иә, CBGrayed- білмеймін.
Position, Min, Max	Сандық шаманың ағымдағы, кіші және үлкен мәні.
ScrollBars	Жылжыту сызғышын анықтайды.
Anchors	Ішкі компоненттің сыртқы компонент шекарасына сәйкес белгілеу әдісін анықтайды.
Әдістер
Clear Setfocus	Компонет ішін тазартады. Енгізу фокусын қояды.
Оқиға
OnScrool	TScrollBar компонентінің Position қасиетін кезкелген өзгертуінде пайда болады

Өзіндік жұмыс

Бір өлшем бірлігінен екіншісіне өтетін қосымша құрыңыз.

Нұсқалар	Алғашқы мәліметтер
	1мм.рт.ст=133 Па 1дин/см2=0,1 Па 1физ7Атм=1,013*105 Па 1кг.с*м2=9,81 Па
	1дюйм=2,54 см 1ярд=0,9144 м 1верста=500сажень 1косая сажень=1,76 м
	1 бушель=36,37 дм3 1 галлон=4,54 дм3 1 пинта=0,5683 дм3
	1 калория=4,19 дж 1 эрг=107 дж 1кг.с*м=9,81 дж 1 ватт*сағ=36*103 дж

Бақылау сұрақтары:

1. Standard панелінде қандай басқару батырмалары орналасқан?

2. Anchors  қасиетінің қызметі қандай?

3. TGropBox компонентінің қызметі қандай?

4. TCheckBox компонентінің қызметі қандай?

5.TScrollBar компонентінің қызметі қандай?

Әдебиеттер:

1.      А. Я. Архангельский. Delphi 7.

2. М.М. Ерекешова, Т.А.Әмірғалиева Delphi ортасында программалау негіздері

3. Ю.А.Шпак Delphi 7 на примерах

К.З.Халықова Программалау тілдерін оқыту (Delphi)