2. Подлежащи пулакан пăхăнуллă предложени

Вырăс чĕлхинчи кун йышши пăхăнуллă хутлă предложенисенче тĕп предложенин подлежащийĕ пулмасть, е ун вырăнне тот местоименипе усă кураççĕ. Пăхăнуллă предложени тĕп предложенипе кто, что, который союзла сăмахсем тата что, как, будто, ли союзсем пулăшнипе çыхăнать. Тĕслĕх: Мне снилось, что лестница крутая меня вела на башню.

Чăваш чĕлхинче подлежащи пулакан пăхăнуллă предложени икĕ тĕслĕ: 1) çĕнĕ конструкциллĕ; 2) авалхи конструкциллĕ.

Тĕслĕхсем: Кам ĕçлемест, çав çимест (чăваш пуплевĕнче тăтăш тĕл пулакан тĕслĕх).

Кам пурнăçа юратать, çав юрлать.

Кам нумай курнă, çавă нумай пĕлет.

Авалхи кивĕ конструкциллĕ пăхăнуллă предложени çĕнĕ конструкциллĕ предложенирен тĕпренех уйрăлса тăрать. Пăхăнуллă предложенин глагол-сказуемăйĕ –и аффикслă хальхи, пулас тата пулмалли причасти формине йышăнать: То, что он сказал так, меня обрадовало. – Вăл çапла калани манна савăнтарчĕ.

Кун пек чухне çĕнĕ конструкципе усă курма май çук. Ун йышшине вырăсла шухăшласа калаçакан чăвашсен пуплевĕнче çеç асăрхама пулать: Вăл мĕн каларĕ, çавă мана савăнтарчĕ.

Кун пек тĕслĕхсене хаçат-журнал чĕлхинче те асăрхама пулать.

3. Сказуемăй пулакан пăхăнуллă предложени

Кун йышши пăхăнуллă предложени тĕп предложени сказуемăйĕн содержанине уçса парать. Вырăс чĕлхинче кун пек пăхăнуллă предложение тĕп предложенипе кто, каков, какой, который, чей, что, как союзла сăмахсем çыхăнтараççĕ: тот-кто, тот-какой, таков-что, таков-как.

Тĕслĕхсем: Мост таков, что легко может провалиться. – Ку кĕпер шанчăклă мар: часах ишĕлсе анма пултарать. Каков я прежде был, таков и ныне я. – Эпĕ малтан мĕнле пулнă, халĕ те çавăн пекех. Разница между ними почти такова, как между солнцем и луной. – Вĕсем хушшинчи уйрăмлăх хĕвелпе уйăх пек.

Илсе кăтартнă тĕслĕхсенчен çакă курăнать: вырăс чĕлхинчи сказуемăй пулакан пăхăнуллă предложение чăваш чĕлхинче предложенин уйрăм членĕ е причастилле сăмах майлашăвĕ тивĕçлĕ.

Çакна ытти тĕслĕхсем те çирĕплетсе параççĕ:

Я не то, что вы предполагаете, - я не француз Деворт, я – Дубровский. – Эпĕ эсир шутланă пек çын мар, эпĕ Деворт француз мар, эпĕ – Дубровский.

Он теперь не то, что было три года назад. – Халĕ вăл виçĕ çул каяллахи мар ĕнтĕ.

4. Дополнени пулакан пăхăнуллă предложени

Вырăс чĕлхинчи кун йышши пăхăнуллă предложение тĕп предложенипе что, чтобы, будто, как союзсем çыхăнтараççĕ. Тĕслĕхсем:

По стуку каблуков мать поняла, что она пошла быстро, почти побежала. – Ун ури сассисем тăрăх амăшĕ вăл (хĕрĕ. – А.Г.) чупнă пекех хăвăрт тухса кайнине сисрĕ.

Мария Ивановна рассаказала мне все, что с нею случилось с самого взятия крепости (А.Пушкин). – Крепоçра туртса илнĕренпе хăйĕнпе мĕн-мĕн пулса иртни çинчен Мария Ивановна мана пĕтĕмпех каласа пачĕ.

Кто на шахматном турнире займет первое место, тому дают премию. – 1) Кам шахмат турнирĕнче пĕрремĕш вырăн йышăнать, ăна преми параççĕ; 2) Шахмат турнирĕнче пĕремĕш вырăн йышăнакана преми параççĕ.

На эти деньги ты купи себе то, что тебе нужно. – 1) Çак укçапа эсĕ хăвна мĕн кирлĕ, çавна туян; 2) Çак укçапа эсĕ хăвна кирлĕ япала туян.

Кун пек пăхăнуллă предложенисенче те чăваш чĕлхи ытларах авалхи конструкцие кăмăллать. Калаçупа çыру чĕлхинче çĕнĕ конструкципе усă кураççĕ, ку вăл вырăс чĕлхин витĕмĕнчен килет.