- •Лексика тата фразеологи
- •Фонетика
- •Уçă сасăсем – гласные звуки Вырăс чěлинчи уçă сасăсем
- •Чăваш чěлхинчи уçă сасăсем
- •Хупă сасăсем – Согласные звуки Вырăс чěлхинчи хупă сасăсем
- •Чăваш чěлхинчи хупă сасăсем
- •Чăваш чěлхипе вырăс чěлхин алфавичěсем
- •Танлаштаракан чĕлхесен фонетика уйрăмлăхĕсем
- •Фонемăсен (сасăсен) составĕ тĕрлĕрен пулни
- •Пĕр пекрех сасăсене вырăс чĕлхипе чăваш чĕлхинче тĕрлĕрен калани
- •Чăваш вокализмĕпе вырăс вокализмĕн хăйне евĕрлĕ законĕсем
- •Сингармонизм законĕ
- •Тулли мар ă, ĕ уçă сасăсем сăмахран тухса ÿкни
- •Икĕ уçă сасă юнашар тăма пултарайманни
- •Вырăс чĕлхипе чăваш чĕлхинчи сăмахсенче уçă сасăсен пахалăхĕ тĕрлĕрен палăрни
- •Вырăс чĕлхипе чăваш чĕлхи хушшинчи ударени уйрăмлăхĕсем
- •Чăваш консонантизмĕпе вырăс консонантизмĕн хăйне евĕрлĕ законĕсем
- •Шавлă хупă сасăсен янравлăхĕпе янравсăрлăхĕ
- •Хупă сасăсен ассимиляцийĕ
- •Пĕр сыпăкра икĕ е ытларах хупă сасă юнашар тăма
- •Малти ретри уçă сасăсем юнашар тăракан хупă сасăсене
- •Р сасса сăмах пуçламăшĕнче калайманни
- •Сăмах пулăвĕ - Словообразование
- •Морфологи – Морфология Пуплев пайěсем – Части речи
- •Япала ячě – Имя существительное
- •Хисеп категорийě – Категория числа
- •Падеж категорийě – Категория падежа
- •Камăнлăх категорийě – Категория принадлежности
- •Арлăх категорийě – Категория рода
- •Япала ячĕсен вĕçленĕвĕ – Склонение имен существительных
- •Паллă ячĕ – Имя прилагательное
- •Вырăс чĕлхинчи çыхăну паллă ячĕсем
- •Вырăс чĕлхинчи камăнлăх паллă ячĕсем – Притяжательные прилагательные
- •Паллă ячĕсен вĕçленĕвĕ
- •Пĕрремĕшле тата иккĕмĕшле паллă ячĕсем
- •Чăваш чĕлхинчи тĕрлĕ пуплев пайĕсенчен иккĕмĕшле паллă ячĕсем тăвакан аффиксем
- •Местоимени вĕçленĕвĕ
- •Вырăс местоименийĕсен вĕçленĕвĕ
- •Глагол пĕлтерĕшĕ тата тытăмĕ
- •Иккĕмĕшле глаголсен пулăвĕ
- •Глаголсем ят сăмахсене пĕр-пĕр падежра тытса тăни
- •Вырăс инфинитивĕ тата унăн пĕлтерĕшĕсене чăвашла каласси
- •Вырăс чĕлхинчи вид категорийĕ, чăваш чĕлхинчи ăна палăртмалли мелсем
- •Чăваш чĕлхинчи хăйне евĕрлĕ (вырăс чĕлхинче çук) глагол формисем тата вĕсене вырăсла палăртасси
- •Наклонени (тайăм) категорийĕ
- •Кăтарту наклоненийĕ – Изъявительное наклонение
- •Ĕмĕт наклоненийĕ – Сослагательное наклонение
- •Хушу наклоненийĕ – Повелительное наклонение
- •Килĕшÿ наклоненийĕ
- •Глаголăн сăпатсăр формисем Пайташ – причасти
- •Деепричасти
- •Пулăшу пĕлтерĕшлĕ пуплев пайсем – Служебные части речи
- •Хыç сăмах – Предлог
- •Союз – Союз
- •Татăк – Частица
- •Междомети
- •Синтаксис Предложени çинчен пĕтĕмĕшле калани
- •Хутсăр предложени Предложенири сăмахсен йĕрки
- •Хутлă предложени Сыпăнуллă хутлă предложени
- •Пăхăнуллă хутлă предложени
- •Определени пулакан пăхăнуллă предложени
- •Подлежащи пулакан пăхăнуллă предложени
- •Сказуемăй пулакан пăхăнуллă предложени
- •Дополнени пулакан пăхăнуллă предложени
- •Обстоятельство пулакан пăхăнуллă предложенисем
- •Вырăна пĕлтерекен пăхăнуллă предложенисем
- •Вăхăта пĕлтерекен пăхăнуллă предложенисем
- •Мĕнлелĕхе пĕлтерекен пăхăнуллă предложенисем
- •Пиркене пĕлтерекен пăхăнуллă предложенисем
- •5.5 Тĕллеве пĕлтерекен пăхăнуллă предложенисем
- •Танлаштаруллă грамматика Практика занятийĕсем
Вырăс инфинитивĕ тата унăн пĕлтерĕшĕсене чăвашла каласси
Вырăс инфинитивĕ – -ти, -ть суффикссем хушăннипе, чăваш инфинитивĕ -ма (-ме), -машкăн(-мешкĕн) аффикссем хушăннипе пулаççĕ. Анчах та вырăс инфинитивне чăвашла инфинтив çеç мар, ытти глагол формисем те тивĕçлĕ. Тĕслĕхсем:
- пуçла, пултар, пĕл, юрат, вакла, хăнăх йышши глаголсемпе çыхăннă чухне инфинитива тавĕçлĕ: начать учиться – вĕренме пуçла; ĕçлеме пултар – суметь работать; савăнма пĕл – уметь радоваться, ĕçлеме юрат – любить работать; вăл ĕçлеме пултарать – он может работать;
- хотеть, кил глаголсемпе çыхăннă чухне вырăс ннфинитивне чăвашла пулас причасти тивĕçлĕ:
Ему хочется спать. – Унăн çывăрас килет.
Нам хочется петь. – Пирĕн юрлас килет.
Молодежи хочется веселиться. – Çамрăксен савăнас килет;
Хăш-пĕр наречисемпе çыхăннă чухне вырăс инфинитивне чăваш чĕлхинче пирке падежĕнчи пулас причастисем тивĕçлĕ:
Он хочет уехать рано. – Вăл ирех каясшăн.
Мы хотим немного отдохнуть. – Эпир кăштах канасшăн т.ыт.те.
Вырăс чĕлхинчи вид категорийĕ, чăваш чĕлхинчи ăна палăртмалли мелсем
Вырăс чĕлхинчи вид категорийĕ ĕç вăхăт тĕлĕшпе мĕнле пулса пынине, пулса иртнине, пулассине пĕлтерет. Унта икĕ вид: пулса иртнĕ (совершенный) тата пулса пыракан (несовершенный) вид. Тĕслĕхсем: взял, принес, ушел, написал, зашел, заговорил – пулса иртнĕ (совершенный) вид; брал, приносил, уходил, писал, пел, говорил – пулса ирттерекен (несовершенный) вид.
Чăваш чĕлхинче вид категорийĕ çук, кунта пĕр глаголах пулса иртнĕ ĕçе те (совершенный вид), пулса пынă е пыракан, пулас ĕçе те пĕлтерет: ил – брать, ваять; ан – спускаться, спуститься; ирт – проходить, пройти; кай – идти, уйти, уходить; кил – приходить, прийти т.ыт.те.
Чăваш чĕлхинче вырăс чĕлхинчи совершенный вид глаголĕсен пĕлтерĕшĕсене синтаксис мелĕпе, урăхла каласан икĕ е ытларах сăмахпа палăртаççĕ: спрыгнуть – сиксе ан; отнять – туртса ил; пробежать – чупса ирт; сгнить – çĕрсе кай,çĕрсе пĕт; перетащить – сĕтĕрсе каç; призвать – чĕнсе кил; вытянуть – туртса кăлар; доделать – туса пĕтер т.ыт.те.
Чăваш чĕлхинчи хăйне евĕрлĕ (вырăс чĕлхинче çук) глагол формисем тата вĕсене вырăсла палăртасси
Чăваш чĕлхинче ĕç темиçе хут пулса иртнине, ĕçе тума пултарнипе пултарайманнине кăтартакан глагол формисем пур.
Чăваш чĕлхинчи нумай хут пулса иртнине кăтартакан глагол формисене вырăс чĕлхинче ыва (-ива) суффикссем тата по- приставка хушăннипе пулнă глагол формисем тивĕçлĕ: вулакала – почитывать; çÿрекеле – похаживать; сиккеле – попрыгивать; калаçкала – поговаривать; ташлакала – потанцовывать.
Ку форма ĕç темиçе хут пулнине кăтартать. Ĕç пулма пултарассипе пултараймассине кăтартакан тĕслĕхсем:
пырайăпăр-ши? – сможем ли приехать?
вулаймастăп – не могу читать;
килейместĕп – не могу прийти (приехать).
Çапла ĕнтĕ, ĕç темиçе хут пулнине вырăс чĕлхинче ятарлă приставкăсемпе тата суффикссемпе, ĕç пулма пултарассипе пултараймассине икĕ е ытларах сăмахпа, урăхла каласан, синтаксис мелĕпе, чăваш чĕлхинче вара ятарлă аффикссемпе палăртаççĕ.