Determinanty popytu

Główne czynniki określające rozmiary popytu na określone dobro to:

1. cena danego dobra,

2. ceny innych dóbr (komplementarnych i substytucyjnych),

3. dochody realne nabywców (ściślej: ich budżet, określony przez bieżące dochody, posiadane oszczędności oraz zaciągane pożyczki),

4. liczba potencjalnych nabywców,

5. gusty i preferencje,

f) oczekiwania (dotyczące przyszłego poziomu cen i dochodów, dostępno­ści dóbr itp.).

Podstawowe prawo popytu orzeka, iż przy innych czynnikach nie zmienionych wielkość zapotrzebowania na określone dobro maleje w miarę wzrostu ceny. Mówimy, że popyt jest ujemną funkcją ceny. Wzrost cen dóbr substytucyjnych względem danego dobra (np. ananasy i banany, kino i teatr, rower lub motocykl) zwiększa popyt na to dobro. Wzrost cen dóbr komplementarnych (np. samochód i benzyna, buty i sznurowadła, herbata i cukier) zmniejsza popyt na dane dobro.

Wzrost realnych dochodów nabywców, a ściślej — realnych zasobów pieniężnych - zwiększa popyt na tzw. dobra normalne, czyli zwykłe, a zmniejsza popyt na dobra niższego rzędu (np. gorsze gatunki wędlin lub tanie i liche zegarki).

Liczba potencjalnych nabywców ma zasadnicze znaczenie w kształ­towaniu łącznego popytu rynkowego na poszczególne dobra. Na przykład, wielkość rocznych zakupów nowych samochodów w określonym kraju zależy w oczywisty sposób od liczby mieszkańców, a ściślej od liczby rodzin nie posiadających jeszcze samochodu lub pragnących wymienić stary samochód na nowy.

Ważnym czynnikiem kształtującym zachowania rynkowe nabywców są gusty, zwyczaje i preferencje. Moda lub sugestywna reklama wzmacnia zainteresowanie nabywców towarem, zwiększając rozmiary zapotrzebowa­nia przy danych dochodach i cenach.

Jeszcze innym czynnikiem są oczekiwania nabywców. Na przykład, spodziewając się znacznej podwyżki cen, ludzie zwiększają zakupy danego towaru, zaś w sytuacji odwrotnej — oczekując obniżki ceny — ograniczają bieżące zakupy.

Krzywa popytu

Cena dobra jest podstawowym czynnikiem określającym rozmiary zapo­trzebowania. Zależność popytu na dane dobro od jego ceny wyraża krzywa popytu względem ceny. Chociaż można również próbować wykreślić krzy­we ilustrujące zależność popytu od innych jego determinant, np. dochodów nabywców lub cen dóbr komplementarnych i substytucyjnych, mówiąc o krzywej popytu mamy zwykle na myśli zależność między wielkością zapotrzebowania a ceną danego dobra.

Podstawowe prawo popytu orzeka, że przy innych czynnikach nie zmienionych wielkość zapotrzebowania na określone dobro rośnie wraz ze spadkiem ceny, a maleje w miarę wzrostu ceny. Krzywa popytu względem ceny (rys. 2.1) ma więc nachylenie ujemne. W teorii zacho­wań konsumenta (rozdział 4) dowiemy się, że prawo to można uzasadnić tym, iż w miarę zwiększania nabywanej ilości dobra maleje jego użytecz­ność krańcowa, tzn. dodatkowe jednostki dobra przedstawiają coraz mniejszą wartość dla nabywcy. Stąd cena, jaką skłonny on jest za nie zapłacić, także maleje. Niższa cena przyciąga ponadto tych nabyw­ców, których dochody nie pozwalały na zakup dobra po wyższej cenie. Z kolei wysoka cena skłania do zastępowania danego dobra tańszymi substytutami.