Cele gospodarowania

Ze społecznego punktu widzenia podstawowym celem gospodarowania jest maksymalne zaspokojenie potrzeb materialnych społeczeństwa. Wysoki poziom i możliwie szybki wzrost dobrobytu społecznego to główny cel makroekonomiczny. Warunkiem realizacji tego celu jest pełne i efektywne wykorzystanie zasobów gospodarczych. Polityka gospodarcza państwa sta­wia zazwyczaj przed gospodarką trzy cele praktyczne:

1. pełne zatrudnienie,

2. równowagę popytu i podaży,

3. stały i szybki wzrost produkcji.

Jednostki gospodarujące mają swoje indywidualne cele mikroekonomi­czne. Konsumenci dążą do maksymalizacji własnego dobrobytu. Przedsię­biorstwa starają się osiągnąć maksymalne zyski.

Egoistyczne interesy jednostek i grup mogą być sprzeczne z interesem ogólnospołecznym.

Potrzeby I zasoby

Podstawowym problemem gospodarczym jest rzadkość zasobów. Rzad­kość (ograniczoność) zasobów polega na tym, że posiadane zasoby nie wystarczają do zaspokojenia wszystkich potrzeb.

1.5. Wybór ekonomiczny Racjonalność I fektywność

Efektyw­ność oznacza minimalizację nakładów ponoszonych dla osiągnięcia okreś­lonego celu (efektu) lub — co na jedno wychodzi — maksymalizację efektu osiąganego przy danych nakładach. Ogólnym probierzem efektywności jest stosunek efektów do nakładów (np. stosunek wielkości produkcji do pono­szonych kosztów).

Krzywa możliwości produkcyjnych i wybór optymalny

Ilustracją wyboru ekonomicznego jest model zwany krzywą możliwości produkcyjnych (rys. 1.5).

Określony układ produkcyjny (gospodarka) wytwarza dwa dobra: A i 6 w ilościach Qa i Qb. Angażując wszystkie posiadane zasoby może wytworzyć różne kombinacje ilościowe obu dóbr mieszczące się na krzywej możliwości produkcyjnych, np. kombinacje C, E, F, D. Wszystkie kombina­cje położone na tej krzywej są efektywne w tym sensie, że oznaczają pełne i efektywne wykorzystanie zasobów. Kombinacja C jest nieefektywna, a kombinacja H - nieosiągalna.

Rys. 1.5. Krzywa możliwości Rys. 1.6. Wybór optymalny

produkcyjnych

Powstaje pytanie: która z wykonalnych kombinacji jest najlepsza? Aby odpowiedzieć na to pytanie, musielibyśmy znać układ preferencji społecz­nych, wyceniający relatywną wartość (użyteczność) dobra A i 8. Konsu­menci oceniają użyteczność danego dobra wyżej lub niżej w zależności od tego, czy mają go stosunkowo mało, czy pod dostatkiem. Odpowiadają temu krzywe preferencji U₁, U₂, U₃, zwane krzywymi obojętności. Każda z nich opisuje kombinacje jednakowo dobre dla odbiorców, charakteryzują­ce się jednakowym poziomem całkowitej użyteczności, czyli dobrobytu. Krzywe te zostaną szczegółowo objaśnione w rozdziale 4. Rozwiązaniem optymalnym (najlepszym z możliwych) jest kombinacja E (rys. 1.6) — punkt styczności krzywej opisującej możliwości produkcyjne z najwyższą osiągal­ną krzywą dobrobytu (U₂).

Przejście z punktu C do E, z E do F lub F do D oznacza zwiększenie ilości dobra B. Ceną za to jest każdorazowo pewne zmniejszenie ilości dobra A.

Koszt alternatywny pozyskania dodatkowej ilości dobra B to utrata pewnej ilości dobra A, zgodnie z zasadą: „coś za coś". Na rys. 1.7 kosztem alternatywnym zwiększenia ilości dobra B o AQb jest zmniejszenie ilości dobra A o AQ_A.