6.2. Krzywe popytu I podaży Krzywa popytu

Cenę zakupu i sprzedaży rozpatrujemy zwykle jako średnią cenę jednostkową z całej zakupionej (sprzedanej) partii. Tak rozumiana cena jest tożsama z utargiem przeciętnym:

Teoretycznie moglibyśmy również analizować cenę krańcową, tzn. cenę ostatniej sprzedanej lub kupionej jednostki. Byłaby ona identyczna z utar­giem krańcowym. Umówimy się jednak, że pojęcie ceny stosujemy w zna­czeniu Zakładamy więc, że określoną ilość towaru przedsiębiorstwo sprzedaje po jednolitej cenie.

Na wykresach ilustrujących równowagę przedsiębiorstwa i gałęzi produ­kcyjnej linia ceny (utargu przeciętnego) pokazuje zależność uzyskiwanej ceny od sprzedawanej (tzn. kupowanej przez nabywców) ilości:

Tę samą linię możemy także interpretować odwrotnie - jako zależność sprzedanej ilości od żądanej ceny. A ponieważ ilość sprzedana jest każdo­razowo równa ilości zakupionej przez nabywców, linia ceny jest jednocześ­nie linią popytu względem ceny:

Krzywą utargu przeciętnego możemy więc oznaczać jako lub p (gdy interesuje nas zależność ceny od ilości) bądź też jako D (gdy interesuje nas zależność sprzedanej ilości, czyli popytu zgłaszanego przez nabywców, od ceny).

• Krzywa popytu rynkowego na produkt określonego przedsiębiorstwa lub gałęzi to Unia ceny, czyli utargu przeciętnego, interpretowana odwrotnie.

Rysunki 6.5 i 6.6 pokazują krzywą popytu na produkt przedsiębiorstwa w warunkach konkurencji doskonałej i konkurencji niedoskonałej (albo monopolu). Rys. 6.7 przedstawia krzywą popytu na produkt całej gałęzi, tzn. rynkową krzywą popytu. Dla odróżnienia, indywidualne krzywe popytu i podaży, dotyczące pojedynczego przedsiębiorstwa, zostały tutaj oznaczo­ne małymi literami d i s, a rynkowe krzywe popytu i podaży dotyczące całej gałęzi - dużymi literami D i S.

Krzywa podaży

Z kolei krzywa kosztów krańcowych pokazuje zależność poziomu kosztów krańcowych k' od wytwarzanej ilości

Odwracając tę zależność, mamy oferowaną podaż jako funkcję kosztów krańcowych bądź ceny równoważącej koszt ostatniej sprzedanej jednostki:

Tę funkcję możemy oznaczyć symbolem S — podaż.

Założenie p = k' ma sens jedynie w modelu doskonałej konkurencji, gdzie ceny sprzedaży oparte są na kosztach krańcowych. Toteż transforma­cję krzywej k' w krzywą S = można wykorzystać tylko w analizie przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego lub gałęzi wolnokonkurencyjnej.

W przypadku monopolu lub niedoskonałej konkurencji związek ceny z ko­sztem krańcowym ulega rozerwaniu; oferowana podaż staje się zależna nie tylko od kosztów, lecz także od zmieniającej się wraz z ilością ceny. Nie jest więc możliwe odtworzenie funkcji podaży monopolu na podstawie samej krzywej kosztów.

• W przypadku doskonałej konkurencji krzywe podaży przedsiębiorstwa i gałęzi oparte są na kosztach krańcowych.

Przy wyznaczaniu funkcji podaży należy odrzucić „pustą" część krzywej kosztów krańcowych, która reprezentuje kombinacje ceny i kosztów nie dające się tolerować w przedsiębiorstwie opartym na rachunku ekonomicz­nym. W krótkim okresie dotyczy to sytuacji, gdy cena nie pokrywa minimal­nego poziomu jednostkowych kosztów zmiennych, a w długim okresie, gdy cena nie pokrywa minimalnego poziomu pełnego kosztu jednostkowego.

Krzywą podaży gałęzi wolnokonkurencyjnej wyprowadzamy przez su­mowanie podaży wszystkich przedsiębiorstw wytwarzających dany produkt przy każdym poziomie ceny. Krzywa popytu rynkowego na produkt gałęzi wolnokonkurencyjnej jest opadająca: gałąź jako całość może sprzedać więcej, ale po niższej cenie.

Rysunki 6.8 i 6.9 pokazują krzywą podaży przedsiębiorstwa oraz gałęzi w warunkach doskonałej konkurencji.