EKONOMIA MENEDŻERSKA 19

1. Wprowadzenie do ekonomii I gospodarki

1.4. Gospodarowanie. Uczestnicy życia gospodarczego

Główni uczestnicy życia gospodarczego to:

• gospodarstwa domowe,

• przedsiębiorstwa,

• banki,

• państwo.

Ekonomia objaśnia ich rolę w gospodarce oraz zasady działania. Gospodar­stwa domowe występują na rynku z jednej strony jako konsumenci, zgłaszający popyt na dobra i usługi, od którego zależy wielkość i struktura produkcji. Z drugiej strony, są dysponentami znacznej części czynników produkcji - przede wszystkim zasobów pracy. Przedsiębiorstwa to jednostki produkcyjne, usługowe i handlowe, wytwarzające dobra i usługi lub zajmujące się obrotem towarowym. Banki zasilają gospodarkę w pieniądz, bez którego niemożliwa byłaby produkcja i wymiana. Państwo to władza gospodarcza kontrolująca funkcjonowanie gospodarki oraz sektor publiczny w gospodarce.

W Polsce odrębną grupę jednostek gospodarczych tworzą rolnicze gospodarstwa rodzinne — w skrócie: gospodarstwa rolne. Łączą one cechy gospodarstwa domowego i przedsiębiorstwa.

Fazy gospodarowania

Główne fazy gospodarowania to:

• produkcja (wytwarzanie dóbr i usług),

• podział (produktów oraz dochodów),

• konsumpcja (szerzej: zużycie dóbr i usług).

Można by wyodrębnić jeszcze jedną, bardzo ważną fazę, poprzedzającą produkcję, a mianowicie: alokację zasobów. Alokacja, czyli rozdział zaso­bów produkcyjnych do różnych zastosowań określa strukturę zdolności wytwórczych gospodarki. Prawidłowa alokacja zasobów nie może być rozpatrywana w oderwaniu od celów, jakie stawia sobie społeczeństwo gospodarujące na danym etapie rozwoju.

Podstawowe pytania

Przed każdym układem produkcyjnym stoją następujące pytania:

• co?

• ile?

• jak?

• dla kogo? (produkować)

Powyższe pytania, dotyczące wyboru ekonomicznego w sferze produk­cji, stoją przed każdym zakładem produkcyjnym, a także przed społeczeńst­wem gospodarującym jako całością.

Pytanie: co? dotyczy wyboru produktu bądź struktury produkcji. Pytanie: ;7e? dotyczy skali produkcji. Pytanie: jak? dotyczy metody (techniki) wy­twarzania. Pytanie: dla kogo? dotyczy rynku zbytu, metod sprzedaży (marketing), ceny itp.

Ekonomia pomaga odpowiedzieć na te pytania zgodnie z zasadami rachunku ekonomicznego.

Czynniki produkcji

Do wytwarzania dóbr i usług konieczne są nakłady różnych czynników produkcji. Teoria ekonomii wyodrębnia trzy podstawowe czynniki wytwór­cze:

• pracę,

• kapitał,

• ziemię.

Praca to dostępna ilość siły roboczej, a uwzględniając kwalifikacje - tzw. kapitał ludzki.

Kapitał to zasób środków pieniężnych (kapitał pieniężny) i rzeczowych (kapitał rzeczowy), niezbędnych do produkcji. Kapitał finansowy to zasób środków pieniężnych oraz papierów wartościowych. Kapitał rzeczowy to zasób środków produkcji: budynków, maszyn i urządzeń, materiałów i surow­ców. Kapitał trwały to zasób trwałych środków produkcji (budynków, maszyn i urządzeń oraz środków transportu), zużywających się stopniowo i funkc­jonujących zwykle w wielu cyklach produkcyjnych. Kapitał obrotowy to zasób nietrwałych środków produkcji (surowców i materiałów), zużywają­cych się w jednym cyklu produkcyjnym.

Ziemia to nie tylko użytki rolne i lasy. To także przestrzeń gospodarcza, tereny pod budownictwo, infrastrukturę i działalność produkcyjną. „Ziemia" to także morza i oceany, rzeki, jeziora, a nawet powietrze. Ziemia to również surowce kopalne wydobywane z ziemi.

Potencjał wytwórczy wyznacza maksymalną wielkość produkcji, którą społeczeństwo jest w sta­nie wytworzyć w danym okresie, wykorzystując w pełni i w sposób efektywny wszystkie posiadane zasoby produkcyjne. Stopień wykorzystania potencjału wytwórczego i faktyczny poziom produkcji zależy przede wszyst­kim od zapotrzebowania na poszczególne produkty.