
- •Студентлар өчен татар теле әсбабы (Учебное пособие по татарскому языку для русскоязычных студентов)
- •Для русскоязычных студентов
- •I часть. Язык как знаковая система
- •2 Нче дәрес. Сведения об истории татарского литературного языкаСведения языка
- •2 .2. Татарстан Республикасының дәүләт символлары һәм Конституциясе
- •1. Текстны укыгыз.
- •2. Сорауларга җавап бирегез.
- •3. Бу фактлар дөресме (текстның эчтәлегенә туры киләме)?
- •4. Сүзләрнең төшеп калган кушымчаларын язып бетерегез.
- •5. Бирелгән вариантларны сайлап, җөмләләрне дәвам итегез.
- •6. Текстның 4 нче абзацыннан фигыльләр табып, таблицаны тутырыгыз.
- •3 Нче дәрес. Основы орфографии и пунктуации татарского литературного языка
- •Т атарстан халыклары
- •1. Текстны укыгыз.
- •2. Сорауларга җавап бирегез.
- •3. Бу фактлар дөресме?
- •4 Нче дәрес. “ Татар телендә тыныш билгеләре” – үзлектән эш - һәр очракны мисаллар өстендә аңлатырга.
- •5 Нче дәрес. Основы татарской речевой культуры
- •5.1. Принципы построения диалогической речи
- •Диалогларны укыгыз.
- •1. Тәкъдим ителгән схемага, терәк сүзләргә таянып, әңгәмә жанрына характеристика бирегез.
- •2. Текстларны укыгыз. Тексттагы вакыйгаларга мөнәсәбәтегезне белдерегез. Биремнәрне үтәгез.
- •3. Теләсә кайсы сөйләшүне ( мәсәлән, гаиләдә иртәнге аш вакытында сөйләшүне яки җитәкченең үзенең ярдәмчеләре белән эшкә кагылышлы мәсьәләләрдә сөйләшеп утыруын) әңгәмә дип атарга мөмкинме?
- •Эшлекле әңгәмә
- •5. Әңгәмә темасын, аның конкрет бурычларын һәм эшне оештыруны чагылдыручы җөмләләрне тиешле тавыш белән укып чыгыгыз.
- •6. Текстны укыгыз. Телефоннан сөйләшү кагыйдәләренә карата үз фикерегезне әйтегез. Әңгәмә//бәхәс оештырыгыз.
- •6 Нчы дәрес. Принципы построения монологической речи.
- •1. М. Галиев әсәреннән китерелгән өзекне авторның әйтелгәннәренә мөнәсәбәтен тавышыгызда чагылдырырлык итеп укыгыз.
- •2. Текстта автор тарафыннан әйтергә теләгән төп фикерне билгеләгез һәм үз сүзләрегез белән сөйләп чыгыгыз. Текстны укып бирү белән сөйләп бирү процессындагы аермалы һәм уртак якларны билгеләгез.
- •3. Сез һәр алымга тагын нинди этаплар өсти алырсыз, үзегез нинди алымнардан файдаланасыз.
- •4. Сезгә тәкъдим ителгән ситуацияләрнең кайсында нинди алымнан файдаланасыз яки файдаланыр идегез? Нигезләгез.
- •7. Сезнең булачак профессиягез өчен бу жанрларның кайсылары аеруча әһәмиятле
- •Т уй йолалары
- •1. Текстны укыгыз, тәрҗемә итегез.
- •2. Сорауларга җавап бирегез.
- •( Чыгыш әзерләргә)
- •8 .1. Функциональные стили современного татарского литературного языка и их взаимодействие
- •Классификация функциональных стилей татарского языка
- •Книжные стили татарского языка
- •Научный стиль татарского языка - Татар теленең фәнни стиле
- •Официально-деловой стиль татарского литературного языка - Татар теленең рәсми-эш стиле
- •Публицистический стиль татарского литературного языка - Татар теленең публицистик теле
- •Разговорный стиль татарского литературного языка - Татар теленең сөйләм теле
- •Стиль художественной литературы - Матур әдәбият стиле
- •9 Нчы дәрес. Коммуникативные качества речи
- •Многозначные слова
- •Омонимы
- •Антонимы
- •Синонимы
- •7. Мисаллардан тел һәм контекстуаль синонимнарны аерыгыз, аларның синонимлашуы нинди мәгънәви җирлеккә нигезләнүен аңлатыгыз.
- •Архаизмы, неологизмы
- •Фразеологизмы
- •II часть. Коммуникативно-практическая Ватаным Татарстан
- •10 Нчы дәрес.Конец формы Татарстан шәһәрләре
- •1. Текстны укыгыз, тәрҗемә итегез.
- •2. Сорауларга җавап бирегез.
- •11 Нче дәрес. “ Татарстан шәһәрләре турында сөйлисем килә” – үзлектән эш
- •1 2 Нче дәрес. Дөнья һәм татарлар
- •1. Текстны укыгыз, тәрҗемә итегез.
- •2. Үз сүзләрегез белән эчтәлеген сөйләгез.
- •А) Польшада яшәүче татарлар
- •1.5.2. Германиб) Кытайда яшәүче татарлар
- •В) Германиядә яшәүче татарлар
- •Г) Төркиядә яшәүче татарлар
- •15 Нче дәрес. “Бөтен дөньяга танылган татарлар”- үзлектән эш – чыгыш яисә презентация әзерләргә
- •16 Нчы дәрес. Матбугат, мәдәният, сәнгать.
- •1. Татарстан театрлары
- •17 Нче дәрес – үзлектән эш. Тема “ Татар телендәге тапшыруга бәяләмә бирергә”.
- •18 Нче дәрес. Татарстан музейлары, күргәзмә заллары
- •2. Сорауларга җавап бирегез.
- •3. Бу фактлар дөресме (текстның эчтәлегенә туры киләме)?
- •5. Күп нокталар урынына мәгънәсенә ярашлы сүзне языгыз.
- •6. Бирелгән сүзләрне синонимнары белән алмаштырыгыз.
- •19 Нчы дәрес – үзлектән эш. Тема: “Татар язучылары һәм шагыйрьләре”.
- •20 Нче дәрес. Татарстанның истәлекле һәм тарихи урыннары
- •Татар сәнгате
- •1. Текстны укыгыз.
- •2. Сорауларга җавап бирегез.
- •3. Бу фактлар дөресме?
- •4.Татар телендә халык җырларын тыңлау.
- •2.5. Татар матбугаты: кичә, бүген, киләчәге
- •1. Текстны укыгыз.
- •2. Сорауларга җавап бирегез.
- •3. Бу фактлар дөресме?
- •21 Нче дәрес. Татарстанда югары уку йортлары
- •1. В.И. Ульянов - Ленин исемендәге Казан дәүләт университеты
- •2. Татар дәүләт гуманитар-педагогика университеты
- •1. Текстны укыгыз.
- •2. Сорауларга җавап бирегез.
- •3. Бу фактлар дөресме?
- •4. Сүзләрнең кушымчаларын язып бетерегез.
- •5. Текстның эчтәлегенә туры килгән вариантны сайлап, җөмләләрне тәмамлагыз.
- •6. Текстта билгеләнгән сүзләрнең синонимнарын табыгыз.
- •22 Нче дәрес – үзлектән эш. Тема: “ Безнең уку йорты, аның тарихы”.
- •23 Нче дәрес. Казан дәүләт техника университеты
- •1. Сорауларга җавап бирегез.
- •Казан дәүләт энергетика университеты
- •1. Текстны укыгыз.
- •2. Сорауларга җавап бирегез.
- •3. Бу фактлар дөресме?
- •4. Кушымчаларны язып бетерегез.
- •5. Нокталар урынына мәгънәсе туры килгән сүзләрне куегыз.
- •24 Нче дәрес. Казан дәүләт финанс-икътисад университеты
- •2. Сорауларга җавап бирегез.
- •3. Бу фактлар дөресме?
- •4. Нокталар урынына тиешле аффикслар куеп языгыз.
- •5. Нокталар урынына тиешле сүзләрне куеп языгыз.
- •Казан дәүләт аграр университеты
- •Сәнәгать.
- •1.Энергетика
- •1. Текстны укыгыз.
- •3. Бу фактлар дөресме?
- •5.Мәгънәсе ягыннан туры килүче сүзне сайлагыз.
- •6. Дөрес тәрҗемәне табыгыз.
- •2.Авиация
- •1. Текстны укыгыз.
- •2. Сорауларга җавап бирегез.
- •3. Бу фактлар дөресме?
- •5. Текстның кыскача планын төзегез.
- •26 Нчы дәрес. Автомобильләр һәм азык-төлек сәнәгате.
- •Азык-төлек сәнәгате
- •1. Текстны укыгыз.
- •2. Сорауларга җавап бирегез.
- •3. Бу фикер дөресме?
- •27 Нче дәрес. С.Р. №8 “Фән һәм мәгариф” – текст белән эш
- •1. Икътисадта акча
- •1. Текстны укыгыз.
- •2. Сорауларга җавап бирегез.
- •3. Бу фактлар дөресме?
- •4. Нокталар урынына кирәкле аффикслар куеп языгыз.
- •5. Түбәндәге сүзләрнең синонимнарын табыгыз: кеше, бәя, сәүдә, мал-туар. Ә сез беләсезме?
- •2.Маркетинг
- •1. Текстны укыгыз.
- •2. Сорауларга җавап бирегез.
- •3. Бу фактлар дөресме?
- •4. Нокталар урынына кирәкле аффикслар куеп языгыз.
- •5. Нокталар урынына тиешле сүзләрне куеп языгыз.
- •3. Реклама
- •4. Визит карточкасы
- •2. Сорауларга җавап бирегез.
- •3. Бу фактлар дөресме?
- •4. Нокталар урынына тиешле аффикслар куеп языгыз.
- •5. Брокер
- •6. Белемнәрне ныгыту
- •30 Нчы дәрес. Авыл хуҗалыгы һәм экология.
- •1.Татарстанда авыл хуҗалыгы
- •1. Текстны укыгыз.
- •2. Сорауларга җавап бирегез.
- •3. Бу фактлар дөресме?
- •4. Аффиксларны дөрес итеп куегыз.
- •5. Түбәндәге җөмләләрдә фигыльләрнең дөрес формаларын куегыз.
- •2. Кеше һәм табигать
- •1. Текстны укыгыз.
- •2. Сорауларга җавап бирегез.
- •Тест 1 вариант
- •Тест 2 вариант
- •9. Исемнәрне юнәлеш килешендә куегыз.
- •Биремнәр:
- •31 Нче дәрес.С.Р. № 9 Текст белән эш: тәрҗемә итү, редакцияләү.
- •32 Нче дәрес. С.Р. №10 “ Минем булачак һөнәрем” темасына диолог төзү.
- •3 3 Нче дәрес. Социаль өлкә. Гаилә – дәүләтнең баласы ул
- •2. Тиешле кушымчаларны куегыз.
- •Чыныккан – чирен еккан.
- •1. Текстны укыгыз.
- •2. Сорауларга җавап бирегез.
- •2. Тиешле кушымчаларны куегыз.
- •1. Текстны укыгыз.
- •2. Сорауларга җавап бирегез.
- •3. Бу фактлар дөресме?
- •4. Нокталар урынына тиешле сүзләрне куеп языгыз:
- •5. Дөрес тәрҗемәне табыгыз:
- •36 Нче дәрес. Спорт һәм яшьләр.
- •1. Текстны укыгыз.
- •2. Сорауларга җавап бирегез.
- •3. Бу фактлар дөресме?
- •4. Тексттан килеш һәм тартым кушымчалы исемнәрне язып алыгыз.
- •5. Шул ук сүзләр белән сүзтезмәләр төзегез.
- •2 . Сәясәттә яшьләр.
- •37 Нче дәрес. Зарарлы гадәтләр.
- •1 1.4. Интернет челтәреИнтернет челтәре.
- •1. Текстны укыгыз.
- •2. Сорауларга җавап бирегез.
- •3. Бу фактлар дөресме?
1. Текстны укыгыз.
2. Сорауларга җавап бирегез.
1) Хәзерге заман бизнесында маркетингның роле нинди?
2) Маркетинг системасы нинди бурычларны хәл итә?
3) Маркетинг буенча белгечләр ни өчен базарны өйрәнү белән шөгыльләнәләр?
4) Маркетинг буенча эшчәнлек нинди максатка юнәлдерелгән?
5) Ихтыяҗларны өйрәнү нәрсә ул?
3. Бу фактлар дөресме?
1. Хәзерге заман бизнесында маркетингның роле искиткеч зур.
-Дөрес
-Дөрес түгел
2. Конкрет товарга булган ихтияҗны ачыклау өчен, маркетинг буенча белгечләр базарны өйрәнү белән шөгыльләнмиләр.
-Дөрес
-Дөрес түгел
3. Фирманың бурычы - үз товарларын сатып, кешеләрнең ихтыяҗларын канәгатьләндерү.
-Дөрес
-Дөрес түгел
4. Нокталар урынына кирәкле аффикслар куеп языгыз.
Кулланучылар... игътибары... бер мәртәбә җәлеп итү генә җитми: аны һәрвакыт күз уңында тот... , кешеләр... яңадан-яңа товарлар сатып алуга дәртләндер.... , ягъни аларның гел яңарып торган ихтыяҗларына яраклаш... кирәк. Реклама агентлыгы фирма... үз хезмәтләре... тәкъдим итә һәм оригиналь һәм эффектлы реклама уйлап табып, аның өметләре... акла... тырыша.
5. Нокталар урынына тиешле сүзләрне куеп языгыз.
Яшелчә һәм җиләк-җимеш белән тәэмин итүче күпләп сатучы фирма яңа районда күптән түгел ачылган … үзенең даими клиентына әверелүен тели.
Реклама агентлыгы фирмага үз…. тәкъдим итә, оригиналь һәм эффектлы реклама уйлап табып, аның …. акларга тырыша.
Ф а й д а л а н у ө ч е н с ү з л ә р: өметләрен, кибетнең, хезмәтләрен
3. Реклама
Хәзерге заман бизнесында реклама - маркетингның иң куәтле чараларының берсе. Рекламадан киң куллану товарлары һәм уникаль товарлар чыгаручы фирмалар; файдалы казылмалар чыгаручы һәм җитештерү средстволары эшләүче фирмалар; коммерция белән шөгыльләнмәүче оешмалар: музейлар, университетлар файдалана. Реклама кино артистларына һәм язучыларга, табибларга һәм реклама агентлыкларының үзләренә кирәк.
Реклама ул - кулланучыларга мөрәҗәгать итү. Рекламаның максаты - фирма товарлары һәм хезмәт күрсәтүләренә кулланучыларның игътибарын җәлеп итү һәм аларга ихтыяҗны күтәрү. Рекламаның үзенчәлеге шунда, ул шәхсән нинди дә булса кулланучыга түгел, кулланучыларның билгеле бер даирәсенә юнәлтелә. Киң халык массаларының соравын канәгатьләндерә торган товар (теш пастасы, сабын, ашамлык продуктлары) булса, бу бөтен ил халкы булырга мөмкин. Кулланучылар даирәсе дә бик киң, әмма чикләнгән була ала (мәсәлән, косметика кебек товарлар өчен). Товар тар максатлы юнәлешкә ия булырга мөмкин (мәсәлән, тау казылмалары чыгару сәнәгате өчен җиһазларны рекламаганда). Әмма барлык очракларда да рекламаның бурычы - билгеле бер төркемдә мөмкин кадәр күбрәк кулланучыларга дөрес юл табу.
Реклама өчен зур акчалар кирәк. Алар бушка әрәм булмасын өчен, фирма үзенең рекламага кагылышлы маркетинглык карарларын бик җентекләп уйларга тиеш.
Реклама кулындагы чаралар бик күп төрле: бу - газета-журналларда бирелгән белдерүләр, радио һәм телевидение, реклама щитлары, плакатлар һәм вывескалар, сувенирлар, календарьлар, каталоглар һәм белешмәләр. Рекламаның төрле нәтиҗәлелеккә ия.
Фирманың реклама эшчәнлеге реклама эшләүче фантазиясе өчен зур мөмкинлек бирә. Аның "коралы" - рекламаның күләмнәре һәм төсе,формасы һәм иллюстрацияләре, эчтәлеге һәм стиле.
Рекламаны юмор стилендә дә, мәсәлән, киң танылган комедия фильмнары персонажларының сурәтләре белән бирергә мөмкин. Кайбер товарлар романтик стильдә әйбәт рекламалана.
Реклама теләсә нинди була ала дип уйларга ярамый. Реклама бизнесының үз профессиональ алымнары, "серләре" һәм кагыйдәләре бар. Биредә, һәртөрле башка бизнестагы кебек үк, тотрыклы уңыш - очраклылык нәтиҗәсе түгел, ә базар законнарын белүгә нигезләнгән исәпләүләр нәтиҗәсе. Әйбәт реклама кулланучының үз-үзен тотышын аңлауга нигезләнә һәм билгеле бер таләпләргә җавап бирә.
Б и р е м н ә р
1. Текстны укыгыз.
2. Сорауларга җавап бирегез.
1) Нәрсә ул реклама?
2) Нәрсәне рекламаларга мөмкин?
3) Рекламаның төп максаты нинди?
4) Рекламадан кемнәр файдалана?
5) Реклама нинди булырга тиеш?
3. Бу фактлар дөресме?
1. Рекламаны юмор стилендә дә бирергә мөмкин.
-Дөрес
-Дөрес түгел
2. Реклама базар законнарын белүгә нигезләнгән исәпләүләр нәтиҗәсе.
-Дөрес
-Дөрес түгел
3. Реклама өчен күп акча кирәкми.
-Дөрес
-Дөрес түгел
4. Нокталар урынына кирәкле аффикслар куеп языгыз.
Реклама ул – кулланучылар…. мөрәҗәгать итү. Реклама…. максаты - фирма товарлары һәм хезмәт күрсәтүләре ….. кулланучылар…. игътибарын җәлеп итү һәм аларга сорауны күтәрү. Рекламаның үзенчәлеге шунда, ул шәхсән нинди дә булса кулланучы…. түгел, кулланучылар…. билгеле бер даирәсенә юнәлтелә. Әмма барлык очракларда да рекламаның бурычы - билгеле бер төркем….. мөмкин кадәр күбрәк потенциаль кулланучылар…. дөрес юл табу.
5. Бирелгән сүзләр белән җөмләләр төзегез: максат, бурыч, таләпләр, уңыш, кулланучы.