3. Тәжірибелік – эксперименттік жұмыстың нәтижелері

Студентті модульдік технологиямен оқыту жұмысының мәселелерін теориялық талдаудан соң, оның жоғары оқу орнындағы тәжірибесінде кредиттік оқыту жүйесіндегі жағдайын зерттеу мақсатында үш кезеңнен тұратын эксперимент бағдарламаға сәйкес жүргізілді. 1.3 - параграфта берілген модульдік технология үлгісі оны, тиімді ұйымдастыру кәсіби дайындығы эксперимент барысында тексерілді. Экспериментке С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университетінің инженерлік мамандықтарындағы оқитын топтарының 1-курс студенттері қатысты. Сонымен қатар, модульдік технология арқылы оқыту жұмысының мәселесі зерттеуге байланысты инженерлік сызбаны оқыту және кредиттік жүйесіндегі басқа мамандықтардың студенттерінен де сауалнама алынып, әңгімелесу жүргізілді. Сондай-ақ кредиттік оқу жүйесіндегі модульдік технологияны ендірудегі мәселелерді зерттеуге байланысты С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университетінің оқу орындарының басқа мамандықтың студенттеріне сабақ беретін пән оқытушыларының пікірлері сұралды.

Кез келген педагогикалық эскперименттің мақсаты – зерттеу болжамының және теориялық нәтижелердің дұрыс немесе теріс екендігін, яғни ұсынылып отырған жаңалықтың (мысалы, оқытудың жаңа мазмұны, түрлері, әдісі мен құралдарының т.б.) бұрынғылардан гөрі тиімділігін (немесе тиімді еместігін) дәлелдеу. Бұл үшін белгілі бір нысанға (мысалы оқушылардың бір тобына) оны қолдану барысында алынған нәтижелердің педагогикалық әсер етудің бұрынғы дәстүрлі әдістерін пайдаланумен салыстырғандағы артықшылықтары мен өзгешеліктері нақты көрсетілуі қажет. Мақсатқа қол жеткізу үшін: мен ең алдымен тәжірибе өткізу үшін іріктелінген нысанның көлемін, яғни студенттердің қажеттілікті қанағаттандыратын санын есептеп алуым керек. Іріктеу көлемі деп «іріктеу жиынтығына кіретін зерттеу бірліктерінің санын» айтамыз.

А.Н. Майоровтың пікірінше, іріктеу жиынтығын төрт түрлі әдіспен есептеуге болады 56:– дисперсияның өзгеруі;– жеткілікті үлкен сандар мен үлкен сандар номограммаларының таблицалары;– орташа квадраттық ауытқуды болжау;

– математикалық статистика формулалары бойынша.

Мен соңғы әдісті пайдалану тиімдірек деген пікірді ұстандым. Тәжірибе жүргізу үшін іріктелген студенттер саны олардың негізгі басты құрамдық жиынтығын дұрыс айғақтады. Негізгі құрамдық жиынтыққа қатысты іріктеу көлемі төмендегі формула бойынша дәл анықталды (2.1):

n = ( 2.1 )	t2*w*(1-w)*N
	N*Δ2+t2*w*(1-w)

Мұндағы: n – іріктеу көлемі;

W – зерттелініп отырған құбылыс бірліктерінің іріктелу үлесі;

N – негізгі басты жиынтық көлемі:

Δ – берілген іріктеудің болжамды дәлдігін белгілі бір дәрежелерде мәндік коэффициент көлеміне қатысты көрсеткіші болып есептелінетін шектік іріктеу қателігі, t = 2, болған жағдайда, зерттелінетін белгінің қандай да болмасын үлесінде негізгі іріктеу жиынтығының шамамен 5 пайызындай ауытқу болуы мүмкін.

Іріктеу көлемінің n - нің сандық мәнін анықтау кезінде іріктеу үлесі жөніндегі мәліметтер болмаған жағдайда, әдетте п ең үлкен W*(1- W )- өрнегінің 0,25 –ке тең мәнін  W = 065 және 1-W = 0,5 болғандағы қабылдайды.

Менің зерттеуімдегі Т =10148, бұл статистикалық деректері негізінде төмендегі нәтижені аламыз:

n = ( 2.1 )	= 384 4 * 025 * 10148
	10148 * 0,0025 + 4* 0,25

Олай болса, сынақтық тәжірибемізді өткізу үшін – 384 студент жеткілікті. Ал мен өз сынақтық тәжірибеге 391 студентті қатыстырдық.

Бақылау тобымен салыстырылатын тәжірибелік топты бөліп аламыз. Егер бастапқыда, яғни сынақтау тәжірибесіне дейін, бұл екі топтың өзіндік көрсеткіштері бірдей болған болса, ал педагогикалық ықпалымыздан кейін олардың арасында тиісті айырмашылықтардың пайда болуы, іс-әрекетіміздің дұрыстығын дәлелдейді.

Педагогикалық нысандарға өзіндік жеке ерекшеліктер тән болатынын ескерсек, бұндай салыстыру формальді, статистикалық сипатта екенін ұмытпаған жөн. Ұқсастықтар мен өзгешеліктердің кездейсоқтығын (немесе керісінше заңдылығын) анықтау үшін статистикалық әдістер қолданылады.

Статистикалық өлшемдерді пайдаланудың жалпы алгоритмі: эксперимент басталғанға дейін бақылаулар нәтижесінде жинақталған деректер бойынша өлшемдердің (критерийдің) болжамдық мәні есептелінеді. Бұл сан кестеде берілген белгілі санмен – критерийдің сынақтық мәнімен салыстырылады. Егер өлшемдердің эмпирикалық мәні сынақтықтық мәннен көп немесе тең болса, онда экспериментальдық және бақылау топтарының сипаттамалары cтатистикалық = 0,10 ( Крамер– Уэлч, Вилкокосн – Манн– Уитни, хи- квадрат, Фишер бойынша) мәніндегі деңгеймен бірдей деп тұжырымдауға болады. Керісінше нәтиже алынған жағдайда жоғарыда аталған критерий мәнініне сәйкес айырмашылықтардың нақтылығы 90 % тең болады.

Мен нысандарды әртүрлі дәрежелеріне қарай ретке келтіретін шкаламен өлшенген деректерді бағалау үшін хи- квадрат өлшемдерін пайдаландым. Оқытудың кредиттік оқу жүйесінде модульдік технологияларды пайдаланудың тиімділігін бағалау тәжірибелік – эксперименттік барысында үш кезеңмен өткізілді: анықтаушы, қалыптастырушы және бақылаушы.

Тәжірибелік - эксперименттік жұмыстың негізгі мақсаты: кредиттік оқу жүйесінде «Инженерлік сызба» пәнін оқыту барысында модульдік технологияны қолдану нәтижесінде студенттердің осы пәнді меңгеру деңгейінің жоғарылайтынын дәлелдеу.

Эксперименттің бірінші кезеңі (анықтаушы).

Анықтаушы кезеңнің мақсаты инженерлік мамандықтар бойынша оқитын бірінші курс студенттерінің инженерлік сызба пәні мазмұнын дәстүрлі әдіспен меңгерулерінің шығармашылық деңгейін анықтау болды.

Есептеулерге БҚ-11,12,14; БД-11,12; ИМӨ-11,12 БС-11,12, ӨҚС-11,12, ПСМК-11,12 (2004 - 2005 оқу жылы) және БС-11,12; БҚ-11,12,14; ӨҚС-11,12, ССМ-11,12; БД-11,12,12 қ; ҚМБҚЕ –11,12 (2005 - 2006 оқу жылы) БС-11,12; БД-11,12; ЖАҚ-11,12; ССМ-11,12; ҚОИҚ-11,12; Қ-11,12,14 (2006 - 2007 оқу жылы) – барлығы 391 cтудент, инженерлік мамандықтары бойынша оқитын топтар студенттері алынды, олардың орындалған графикалық жұмыстарының және тестілеріне жауаптарының нәтижелелерін салыстырамыз (тестілері және графикалық жұмыстардың үлгілері А және В қосымшаларда берілген).

Күрделіліктері әртүрлі деңгейлердегі тестілер жауаптарын студенттер дәстүрлі әдіспен шешкен, олардың «Инженерлік сызба» пәні аймағындағы сауаттылықтарының бастапқы деңгейілерінің біркелкі екендігі анықталды.

Тесті 7 сұрақтан құралды. Бағалау көрсеткіштері (баллдар мен бағалар):

– «өте жақсы» – дұрыс жауаптар 95 балдан аса;

– «жақсы» – дұрыс жауаптар 79 балдан аса;

– «қанағаттанарлық» – дұрыс жауаптар 54 балдан аса;

– «қанағаттанарлықсыз» – дұрыс жауаптар 54 балдан кем (кесте 2.1) ;

Келесі тапсырмалар берілген:

1 деңгей – қайталаным-эвристикалық деңгейде шешілетін типтік есептер ( қосымша А);

2 деңгей – өнімді-шығармашылық деңгейде шешілетін инженерлік есептер( қосымша Б);

3 деңгей – креативтік деңгейде шешілетін есептермен тестілер ( қосымша В).

«Хи - квадрат» өлшемдерін қолдану үшін келесі талаптар орындалады :

– барлық іріктеулер кездейсоқ жасалынады;

– іріктеулер тәуелсіз және іріктелінген жиынтық құрамның мүшелері де өзара біріне-бірі тәуелді емес;

– өлшем шкаласы болып 4 категориялы аталымдар шкаласы саналады;

χ² (хи-квадрат») өлшемі екі құрамды нысанның таралуын салыстыру үшін қолданылатын болатындықтан, алдымен БҚ-11,12,14 және ӨҚС-11,12; БС-11,12, содан кейін ӨҚС-11,12, БС-11,12 және БД-11,12; ИМӨ-11,12 топтарында өткізілген тестілеу мен графикалық жұмыстарды орындау нәтижелерін салыстырамыз.

Эксперименттің бұл бөліміндегі болжамының мазмұны келесідей:

бірінші құрамнан кездейсоқ таңдалған студенттің і (і = 01,2,3,4) деген баға алу мүмкіндігін Р_1і (і = 01,2,3,4) деп белгілейміз. Осы жағдайдың екінші құрам үшін мүмкіндігін Р_2і (і = 01,2,3,4) деп белгілейміз. Сонда бірінші және екінші құрамдар нысандарының әр і-категорияда (і = 01,2,3,4) болуының нөлдік болжамын тексеруге, яғни келесілердің Р₁ = Р_12, Р₁₃ = Р₂₃, Р₁₄ = Р₂₄ теңдігінде орындалуын тексеруге болады. Студенттердің тестілік тапсырмаларды орындау нәтижесінде «өте жақсы», «жақсы», «қанағаттанарлық» бағаларды алу ықтималдығының теңдігі туралы болжамды тексеру мүмкіндігі туындайды. Сонымен, нөлдік болжам Но: Р_1і = Р_2і, ал альтернативтік болжам Р_1і ≠ Р_2і түрінде өрнектеледі.

Кесте 2.1 – Бағалар мен балдардың сәйкестігі

Н	Ц	Ә	К
95-100	А	4.0	Өте жақсы	Сынақ
90-94	А-	3.67
85-89	В+	3.33	Жақсы
80-84	В	3.0
75-79	В-	2.67
70-74	С+	2.33	Қанағат-лық
65-69	С	2
60-64	С-	1.67
55-59	D+	1.33
50-54	D	1
0-49	F	0	Қанағат-сыз