11

Niezdolność do przyjęcia obowiązków małżeńskich w świetle kanonu 1095 par. 3

Artur Różański

Marian Skowyra

Michał Tchorowski

Roman Tesluk

Jerzy Wasyłenko

Praca pisana na ćwiczeniach z prawa kanonicznego

pod kierunkiem ks. prof. dr hab. Edwarda Góreckiego

Zgoda małżeńska

W prawie kościelnym od wieków był znany wymóg poznania intelektualnego do wyrażenia ważnej zgody małżeńskiej. Ponadto od dawna zwracano uwagę na pewne minimum wiedzy potrzebnej do wyrażenia zgody małżeńskiej. Gdyż Kościół podchodzi do małżeństwa jako do rzeczywistości dogłębnie ludzkiej, która nie może ograniczyć się tylko do sfery zewnętrzno-prawnej, czy powierzchownego jakiegoś przeżycia. Z tego też powodu zawarcie małżeństwa powinno być aktem dogłębnie ludzkim, gdyż jest to decyzja tych osób na całe życie. Dlatego też według Kodeksu Prawa Kanonicznego Jana Pawła II z 1983 roku za zgodę małżeńską zwykło się uważać “akt woli, mocą którego mężczyzna i niewiasta, zawierając nieodwołalne przymierze, wzajemnie siebie przekazują i przyjmują, aby ustanowić małżeństwo”(kan. 1057 § 2). Jak dodaje dalej prawo “zgoda małżeńska, wyrażona przez osoby prawnie uzdolnione, jest przymierzem małżeńskim, którego następstwem jest wspólnota całego życia”. Ponieważ małżeństwo jest swoistego rodzaju umową dlatego też zgoda małżeńska stron jest istotnym i wewnętrznym elementem tej umowy - gdyż żadna władza ludzka nie może uzupełnić jej braku. Zgoda małżeńska powinna być rzeczywista, nie może być aktem czysto zewnętrznym, lecz musi wypływać z woli wewnętrznej. Dla ważności tej że zgody Kodeks domaga się wyrażania jej za pomocą słów, lub też odpowiednimi równoznacznymi znakami (kan. 1104 §2).

Prawidłowe wyrażenie zgody małżeńskiej zakłada ze strony podmiotu określone warunki uzdalniające osobę do podjęcia wspomnianego aktu.

Dlatego niezbędne jest posiadanie określonej wiedzy o małżeństwie.

Kolejnym wymogiem jest dojrzałość psychiczna sprawiająca, że nupturient jest zdolny podjąć istotne obowiązki małżeńskie.

Jeśli idzie o pierwszy punkt to prawo wymaga, aby obydwie strony wiedziały że małżeństwo jest:

a. związkiem, czy raczej wspólnotą całego życia mężczyzny i niewiasty.

b. wspólnotą trwałą.

c. związkiem skierowanym ku zrodzeniu potomstwa.

Drugi punkt mówi o dojrzałości psychicznej, to znaczy że osoba po osiągnięciu dojrzałości posiada wspomniane minimum wiedzy na temat małżeństwa. Ten termin dojrzałość - pubertas występował już w poprzednim Kodeksie i dlatego mówiąc o różnych okresach życia człowieka, stwierdzał że chłopiec osiąga dojrzałość w wieku 14 lat, natomiast dziewczyna w 12 roku życia.

Ponieważ zgoda małżeńska jest aktem woli, który jest następstwem uprzedniego poznania, dlatego nieważność umowy małżeńskiej może być spowodowana nie tylko brakiem zgody, ale również różnymi okolicznościami, które wpływają na rozum lub wolę ograniczają tę zgodę w sposób istotny, tak, że staje się ona niewystarczającą z punktu widzenia prawa kościelnego i naturalnego. Dlatego mówi się potocznie o wadach zgody małżeńskiej, a mianowicie: o braku dostatecznego używania rozumu, braku rozeznania co do praw i obowiązków w małżeństwie, psychicznej niemożności przyjęcia istotnych obowiązków małżeńskich, błędzie, pozornej zgodzie małżeńskiej, zgodzie warunkowej, przymusie, bojaźni oraz braku podstawowej wiedzy co do natury małżeństwa.