2.1 Қысқа мерзімді активтердің есебі

Қаражаттар есебі және қысқа мерзімді дебиторлық берешек туралы

Ақшақаражаттары – банктегіжәнеағымдағыесепайырысушотындағыақшалар. ОларІ – бөлімнің «Қысқамерзімдіактивтер» 1010 және 1030 шотындакөріністабады, активтішотболыптабылады.

Ақшақаражаттарыныңөзіекінысандакөріністабады: қолма-қолақшақаражаттарыжәнеқолма-қолсызақшақаражаттарыболыптабылады. Бұлақшаларменқосабаламаақшалардакассадажүреді.

Ақшабаламалары – бұлақшаларғаұқсас, бірақбасқашажіктелінетінактивтерболыптабылады. Оларға: қазыналықвексельдер. Коммерциялыққағаздаржәнедепозиттісертификаттаржатады.

Қолма қол ақшасыз есеп айырысуды ұйымдастыру Қазақстан Республикасының 1998ж. 29-маусымдағы №237-1 «Төлемдері мен ақша аударымдары туралы» Қазақстан Республикасы Ұлттықбанкі Басқармасының 2000ж. 25-сәуірінен «Қазақстан Республикасы территориясында төлемдік құжаттарды қолдану менақшасыз төлемдер мен аударымдарды атқару ережелері» атты қаулысында жүзеге асады.

      Ақша қаражаттары ең тез қолданылатын активтер қатарына жатады. Тез қолдалынатын себебі, ақшалай есептесу арқылы кез келген операцияны жүргізуге болады және міндеттемелерді орындау үшін ұзақ уақыт талап етілмейді. Ақшалай қаржының болуы, алашақтары барлар мен, бюджетпен, қызметкерлермен дер уақытында есептесіп отыруға мүмкіндік береді.

Ақша қаражатының есебін жүргізу үшін, шоттардың үлгілік жоспарындағы

1000 – Ақша қаражаттары

1010 – Кассадағы ақша қаражаты

1020 — Жолдағы ақша

1030 – Ағымдағы банктік шоттағы ақша қаражаты

1040 – Карт-шоттағы ақша қаражаты

1050 – Жинақ шоттардағы қаражат

1060 — Өзге ақша қаражаты

Счеттарыныңтобыпайдаланады.

Ақшақаражатыныңесебінжүргізетінсчеттарының, активесебінжүргізетінсчеттарғажатады.

Колледждеұйымкассасынақалма-қолақшаныңтүсуінресімдеуүшінақпараттыкомпьютердеөңдегендедеқолданылады. Кірістіккассалықордердібухгалтерияқызметкерібірданаменжазады, оғанбасбухгалтернемесеуәкілеттітұлғажәнекассирқолқояды, кассирдіңмөріменкуәландырады, кірістікжәнешығыстықкассалыққұжаттардытіркеужурналындатіркеледіжәнеақшатапсырушыныңқолынаберіледі, алордеркассадақалады.Қолма-қолақшаныберуменбайланыстыоперацияларшығыстықкассалықордермен (ШКО) № КО-2 ф. немесебасқақұжаттармен(төлемтізімдемесі, ақшаберутуралыөтініш) жәнефискалъдыкодыбарбақылау-кассалықаппараттарарқылыжүргізіледі. Кассадағыаппарат «Меркурий 115Ф» маркасы 2006 жылы 17 маусымдақойылған.

Колледждекассалықордерлербойыншаақшақабылдауменберуолардытолықтырғанкүніғанаболады. ККО, ШКО–лердіалғанкездекассирмыналардытексеругеміндетті:құжаттардабасбухгалтердіңқолыбаржоқтығын,растығын; алШКО – дабасшыныңдақойылғанқолыбарекенінтексеру; құжаттардырәсімдеудіңдұрыстығын; құжаттардааталғантіркемелердіңбар-жоқтығын. Егеросыталаптардыңбіріорындалмаса, кассирқұжаттардыбухгалтерияғақайтарады. Колледждеұйымыныңақшақаражаттарқозғалысышетелвалюталықшотындажүргізілмейді. Колледжде  ақшалайқаражаттардытексеружылынабірретберілгенайдыңотызынақарайжүрізіледінемесебасшыныңбұйрығыменжоспарланбағантексерулержүргізіледі. Түгендеуқорытындыларын «ақшалайқаражаттыңбаржоғынтүгендеуактісімен» жекерәсімделеді. КолледжқұрылтайшысыҚРзаңдытұлғасы  Т.Рысқұловатындағықазақэкономикалықуниверситетіакциянерлікқоғамыболыптабылады.

Шаруашылық операция мазмұны	дебет	кредит
Кассаға студенттен  оқу ақшасы қабылданды	1010	1210
Кассаға демеушіліктен, ерікті қайырымдылық есебінен, өзге де шаралардан келіп түскен қаражат	1010	6160
Жауапты тұлғалардың пайдаланбаған сомасы	1010	1251
Банктегі есепшоттан келіп түскен ақша	1010	1020
Кассаны түгендеу кезінде артық шыққан ақша	1010	6160
Жауапты тұлғаларға берілген ақша	1251	1010
Берушілер мен мердігерлерге кассадан берілген қолма-қол ақша	3310	1010
Қызметкерлерге берілген еңбекақы	3350	1010
Кассаны түгендеу кезінде анықталған жетімсіз ақша (егерде жауапты тұлғаның кінәсі дәлелденбеген жағдайда)	7470	1010
Кассаны түгендеу кезінде анықталған жетімсіз ақша (егерде жауапты тұлғаның кінәсі дәлелденген жағдайда)	1253	1010

( № 1-28 қосымшалар)

Есептесу шотындағы операциялар.

     Есептесу шотындағы операциялар, шоттардың үлгілік жоспарындағы 1030 счетында жүргізіледі. Счеттың дебетінде колледжде ай басындағы бос ақшаларының қалдығы көрсетіледі. 1030 счет бойынша операциялар қозғалысын есепке алуда журнал-ордерлік формадағы есептесу қолданылып, олар №2 журнал-ордерлік және №2 ведомоста жүргізіледі

Колледжде 1030 счеттың кредиті бойынша жасалатын сома айналымын көрсету үшін №2 журнал-ордер пайдаланады. Осы счеттың дебетінде сома  айналысы әртүрлі журнал-ордер жазылып, сонымен қатар, №2 ведомос бойынша бақылауға алынады. Кай уақытта жасалғанына қарамастан, әр банкілік құжат үшін бір жол бөлу, регтстрлерді толтырылады. №2 журнал-ордер мен ведомостағы толтырылған жолдардың саны сол кезеңдегі банкіден алынған банкілік құжаттардың санына тең болуға тиіс.

Колледж өз еңбеккерлермен есеп айырысыды және жабдықтаушылардан негізгі құрал және материалды емес активтер сатып алған немесе сатқанда есеп айрысу шотын қолданады.

 

Мысалы: « Ағымдағы банкілік счеттағы ақша қаражаты»

Шаруашылық операция мазмұны	дебет	кредит
Кассадан түскен ақша	1030	1010
Алынған аванс	1030	3510,4410
Борышкерлерден түскен ақша	1030	1210,2110
Займдар түріндегі келіп түскен ақша	1030	3010,4010
Аударылған аванс	1610,2910	1030
Банктен кассаға келіп түскен ақша	1010	1030
Жалпы және әкімшілік шығындарына төленген төлем	7110,7210	1030
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеу	3110,3130	1030

( №3,20,21 қосымшалар)

Дебиторлық борыштар есебі.

         Дебиторлық берешек – сатып алушылардың немесе тапсырыс берушілердің шаруашылық жүргізуші субьект алдындағы өткізілген тауар (жұмыс,қызмет көрсету) үшін ақша төлеу бойынша міндеттеме. Ол ағымдағы (өтеу мерзімі бір жыл бойы) немесе операциялық циклді және ағымдағы емес болып бөлінеді. Дебиторлық борыштар мен ұйымдарға берешек борышы бар заңды және жеке тұлғалар дебиторлар болып табылады. Өтелетін уақытына қарай алынуға тиісті дебиторлық борыштар ағымдағы алынуға тиісті борыштар және ұзақ мерзімді алынуға тиісті борыштар болып екіге бөлінеді. Бұл борыштардың есебі «Алынуға тиісті шоттар» бөлімінің шоттарында есептеледі.

Есеп беретін уақыттан кейінгі бір жыл ішінде алынатын (өтелетін) дебиторлық борыштар ағымдағы активтер қатарында есептеледі.

Кәсіпорындардың бухгалтериясы дебиторлық борыштар есебін жүргізу барысында мына төменде аталған құжаттарды (есептік тіркемелерді) қолданады:

нөмірі 7 Журнал-ордер- «Жұмысшылар мен басқа да тұлғалардың борышы» деп аталатын шотының кредиті бойынша;

нөмірі 8 Журнал- ордер- «Алынуға тиісті қосылған құн салығы, «Есеп пайыздар», «Басқадай дебиторлық борыштар» және «Берілген аванстар» деп аталатын шоттардың кредиті бойынша;

нөмірі 9 Журнал-ордерге қосымша тізімдеме – «Берілген аванстар» шотының дебиті бойынша;

нөмірі 10 Журнал- ордер- «Күдікті қарыздар бойынша резерв», «Алдағы кезең шығындары» шоттарының несие бойынша;

нөмірі 11 Журнал- ордер- «Сатып алушылар және тапсырыс берушілердің борышы» шотының және «Еншілес серіктестіктердің дебиторлық боышы» шотының кредиті бойынша жүргізіледі.

болып табылады.

Дебиторлық берешектер шоттары бойынша жүргізілетін операциялар

№	Шаруашылық операция мазмұны	Дебет	Кредит
1	2	3	4
1	Көрсетілген қызметке есептелінген сатып алушы, тапсырыс берушілердің борышы	1210	6010
2	Көрсетілген қызметке есептелінген қосылған құн салық сомасы	1210	3130
3	Жұмысшылар мен қызметкерлерге іс-сапары және басқа да мақсаттар үшін берілген сомаларға	1251	1010
4	Сақтандыру полисін алу үшін есеп айырысу шотынан төленген  сома	1620	1030
5	Сақтандыру полисін алу барысында болған шығындар сомасы есеп беретін уақытта тиісті шоттарға апарылды	7110, 7210, 8418	1620
6	Алдағы кезеңнің жал төлемі есеп айырысу шотынан аванс ретінде алдын ала аударылды	1620	1030
7	Есеп беретін уақытта жал төлемі есептен шығарылды	7110,7210, 8417	1620