4.3. Służby celne I straż graniczna

Podstawowym aktem regulującym organizację, zadania, uprawnienia i obowiązki Straży Granicznej jest ustawa o Straży Granicznej¹⁶. Ustanawia ona katalog zadań, w którym oprócz obowiązków związanych z ochroną granicy oraz kontrolą ruchu granicznego, wymienione zostały także istotne zadania z punktu widzenia walki z przestępczością, w tym także zorganizowaną.

Do zadań Straż Granicznej należy:

- rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców, w zakresie właściwości Straży Granicznej, a w szczególności:

a) przestępstw i wykroczeń dotyczących zgodności przekraczania granicy państwowej z przepisami, związanych z jej oznakowaniem oraz dotyczących wiarygodności dokumentów uprawniających do przekraczania granicy państwowej,

b) przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych wymienionych w art. 133 § 1 pkt 1 Kodeksu karnego skarbowego,

c) przestępstw i wykroczeń pozostających w związku z przekraczaniem granicy państwowej lub przemieszczaniem przez granicę państwową towarów oraz przedmiotów określonych w przepisach o oznaczaniu wyrobów znakami skarbowymi akcyzy, o broni i amunicji, o materiałach wybuchowych, o ochronie dóbr kultury, o narodowym zasobie archiwalnym, o przeciwdziałaniu narkomanii oraz o ewidencji ludności i dowodach osobistych,

d) przestępstw i wykroczeń określonych w ustawie z dnia 25 czerwca 1997 r. o cudzoziemcach (Dz. U. Nr 114, poz. 739, z 1998 r. Nr 106, poz. 668 i Nr 162, poz. 1126, z 2000 r. Nr 106, poz. 1118 oraz z 2001 r. Nr 42, poz. 475),

- zapobieganie transportowaniu bez zezwolenia wymaganego w myśl odrębnych przepisów, przez granicę państwową odpadów, szkodliwych substancji chemicznych oraz materiałów jądrowych i promieniotwórczych, a także zanieczyszczaniu wód granicznych,

- zapobieganie przemieszczaniu bez zezwolenia wymaganego w myśl odrębnych przepisów przez granicę państwową środków odurzających i substancji psychotropowych oraz broni, amunicji i materiałów wybuchowych¹⁷.

Jeśli chodzi o uprawnienia Straży Granicznej to stwierdzić należy, że zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy w celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw i wykroczeń w zakresie określonym w art. 1 ust. 2 pkt 4 i w ust. 2a funkcjonariusze Straży Granicznej pełnią służbę graniczną, prowadzą działania graniczne, wykonują czynności operacyjno-rozpoznawcze i administracyjno-porządkowe oraz prowadzą postępowania przygotowawcze według przepisów Kodeksu postępowania karnego, a także wykonują czynności na polecenie sądu i prokuratury oraz innych właściwych organów państwowych w zakresie, w jakim obowiązek ten został określony w odrębnych przepisach¹⁸. W ramach tych czynności funkcjonariusze mogą oczywiście uzyskiwać dane o osobach, przetwarzać je a także wykorzystywać specjalne instrumenty jak kontrola operacyjna, zakup kontrolowany, czy dostawa niejawnie nadzorowana, ale o tym mowa będzie w dalszej części pracy.

Straż Graniczna może w celu wykonywania swoich ustawowych zadań współdziałać także z innymi służbami oraz z organami administracji rządowej, jednostkami samorządu terytorialnego oraz innymi jednostkami organizacyjnymi, zaś w zakresie ochrony granicy państwowej i kontroli ruchu granicznego współdziała z organami ochrony granic innych państw.

Służby celne ze względu na realizowane przez nie zadania mają ogromne znaczenie dla zwalczania przestępczości zorganizowanej, zwalczając przemyt broni, narkotyków oraz wyrobów akcyzowych. Podstawowymi aktami prawnymi dla funkcjonowania służby celnej są: ustawa z dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej, oraz ustawa z dnia 20 marca 2002 r. o przekształceniach w administracji celnej oraz o zmianie niektórych ustaw¹⁹.

Do najważniejszych zadań służby celnej należy:

- sprawowanie kontroli celnej obrotu towarowego z zagranicą,

- wymiar i pobór należności celnych i podatkowych w części naliczanej na granicy państwa (VAT, akcyza),

- zwalczanie przemytu i przeciwdziałanie oszustwom celnym²⁰.

Dla realizacji tych celów służby celne współpracują z innymi służbami, zwłaszcza ze Strażą Graniczną i organami podatkowymi a także ze służbami celnymi i śledczymi innych państw.

Jeśli chodzi o podstawy prawne zwalczania przemytu to zasadnicze znaczenie mają przepisy ustawy z 9 stycznia 1997 r. Kodeks celny, ustawa z 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, przepisy kodeksu karnego.