23.Музыкальная культура Бел.Второй пол. XVII-xviiIвв.:общая характеристика. Выдающиеся музыканты я.Голанд,э.Ванжура,м.Радзивил,м.К.Огинский.Школьн.Опера и частнособственные театры магнатов.

Тэатральнае жыццё Бел. на мяжы XVII - XVIII стст. было прадстаўлена школьным тэатрам і народным лялечным - батлейкай. Дзейнічалі тэатры перш за ўсё пры езуіцкіх навучальных установах. У іх рэпертуарах пераважалі пастаноўкі на польскай і лацінскай мовах. Спектакль уяўляў сабой пышнае відовішча з музыкай, песнямі, танцамі, паміж дзеямі выконваліся інтэрмедыі, хоры, балеты. Сярод батлеечнікаў папулярнымі былі народныя драмы "Цар Ірад" і "Цар Максімільян". У др. пал. XVIII ст. на Беларусі адбылося станаўленне прафесійнага тэатра. Пры гэтым пераважалі прыватнаўласніцкія тэатры. Яны былі блізкія па сваім прафесійным ўзроўні да сталічных. Магнаты актыўна запрашалі на прыдворную сцэну замежных артыстаў і музыкантаў і нават цэлыя тэатральныя трупы з Італіі, Аўстрыі, Францыі. Многія замежныя майстры пазней станавіліся выхавацелямі, настаўнікамі мясцовых прыгонных акцёраў. У Бел. асабліва высокім быў прафесійны ўзровень у прыгонных тэатрах і капэлах Нясвіжа, Слуцка, Шклова, Гродна, Ружан, Слоніма, Магілёва. Пра высокую прафесійную падрыхтоўку бел. акцёраў сведчыць тое, што калектывы танцораў Слоніма і Гродна сталі пазней асновай вядомага ў Еўропе каралеўскага балета ў Варшаве, танцоры Шклова і музыканты з Горы-Горак праславіліся на сцэне санкт-пецярбургскіх тэатраў. Адным з першых быў нясвіжскі тэатр, заснаваны Ф.У.Радзівіл. Для яго было пабудавана спецыяльнае памяшканне, арганізаваны балетная, тэатральная школы, пазней - музычная. Адначасова з нясвіжскім працаваў слуцкі тэатр. Яго ўладальнікам быў Геранім Радзівіл, але пасля смерці мецэната тэатр аб'ядналі з нясвіжскім. Значны цэнтр тэатральнага і музычнага жыцця быў створаны ў Слоніме Міхалам Казімірам Агінскім. У яго палацы існавала канцэртная зала, якая не ўступала славутай мангеймскай. Акрамя таго, дзейнічаў "плавальны тэатр", які перамяшчаўся па канале і р.Шчары. У 1780 г. было пабудавана спецыяльнае памяшканне для тэатра. Пры ім існавала школа. Тут працавалі інструментальны аркестр, оперны ансамбль. М.К.Агінскі сам быў адораным чалавекам. Ён з'яўляўся аўтарам некалькіх опер на ўласныя лібрэта. Слонімскі тэатр выязджаў на гастролі ў Варшаву, меў некалькі труп, у тым ліку балет і драматычны калектыў. Слонімскі аркестр быў адным з найбольшых у тагачаснай Еўропе.

Ян.Голанд. Нарадзіўся у Нямеччыне, у Санкт-Андрэасбэргу.Найбольш раньнія зьвесткі пра яго адносяцца да 1760-х, калі лічыўся ўжо дастаткова аўтарытэтным кампазытарам. У 1771 уладкаваўся ў Гамбургу, які ў той час быў адным з найбуйнейшых эўрапейскіх цэнтраў канцэртна-тэатральнага жыцьця. займаў пасаду дырэктара музыкі ў царкве сьвятой Кацярыны. Творы— сымфоніі, кантаты й араторыі, вакальныя й інструмэнтальныя п’есы — пастаянна выконваліся ў канцэртах, друкаваліся ў розных зборніках. Невядомыя акалічнасьці (паводле некаторых зьвестак, сьмерць жонкі) прымусілі яго «зьняцца зь месца». З другой жонкай, сьпявачкай Разінай, ён апынаецца ў Варшаве, дзе яго й напаткала запрашэньне Караля Радзівіла. Вядома, што знаёмыя Голанда (у прыватнасьці, Ян Дусік) былі вельмі задаволеныя сваёй працай у князёў Рэчы Паспалітай і, магчыма, раілі Голанду ня надта сумаваць па радзіме. На пачатку 1780-х, у той час, як гаспадар Нясьвіжа Караль Станіслаў Радзівіл запрашае Я. Голанда на пасаду дырыгента нясьвіскай капэлы, у опэрна-балетным тэатры Нясьвіжа ставяцца шматлікія клясычныя творы замежных і мясцовых аўтараў. Менавіта тут упершыню зьвярнуўся да опэрна-балетных жанраў. 17 верасьня 1784 у Нясьвіжы адбылася прэм’ера опэры «Агатка, або Прыезд пана» і была прымеркаваная да візыту караля Рэчы Паспалітай Станіслава Аўгуста Панятоўскага. Лібрэта да опэры «Агатка» стварыў князь Мацей Радзівіл, які сам быў музыкантам-аматарам.Другая опэра «Чужое багацьце нікому ня служыць'»' была пастаўленая ў 1785 годзе. Гэта быў таксама забаўляльны спэктакль з павучальным лірыка-камэдыйным сюжэтам. У Нясьвіжы Голанд таксама сачыніў балеты «Арфэй і Эўрыдыка» (альбо «Арфэй у пекле») і «Сялянскі разары», кантату «Сьмелы, мужны Караль Другі», прысьвечаную Каралю Радзівілу, шэраг вакальных твораў і клавірных п’есаў. Амаль дваццаць год працаваў у Нясьвіжы. Пасьля падзелаў Рэчы Паспалітай і заняпаду магнацкіх дынастыяў страціў заробак, але не пакінуў краіну. Ён пераехаў у Вільню, дзе на працягу 23 гадоў выкладаў у Віленскім унівэрсытэце фартэпіяна й тэорыю музыкі, кіраваў унівэрсытэцкім хорам і аркестрам, працягваў пісаць музыку. Тут ён напісаў і сваё самае значнае тэарэтычнае дасьледаваньне — падручнік «Акадэмічны трактат пра сапраўднае мастацтва музыкі».

Э.Ванжура. (барон) — пианист и композитор, род. в Богемии в середине 18-го столетия, умер в Петербурге в 1802 г. Приобрел известность в Вене, как композитор, пианист и скрипач. В царствование императрицы Екатерины II приехал в Петербург, где состоял одним из капельмейстеров придворной оперы и придворным пианистом. получал от императрицы поручения по театральным делам и пользовался в этой области немалым влиянием. Постановка на сцену опер, сочиненных императрицею, не обходилась без содействия Ванжуры. В концертах и небольших оперных представлениях, устраивавшихся в Эрмитаже, Ванжура принимал участие, играя на фортепиано в небольшом оркестре, состоявшем из скрипки, виолончели, арфы и фортепиано. При директоре театров князе Юсупове имел большое влияние. Он принимал деятельное участие в перестройке "каменного театра", названного впоследствии "Большим" (см. Большой театр). В. писал оперы, симфонии, квартеты для клавесина, флейты, скрипки и виолончели, струнные трио и пр.

Михаи́л Клеофа́с Оги́нский ( 25 сентября 1765, Гузув близ Варшавы,) — польский^[1] композитор-любитель, автор знаменитого полонеза Огинского. Участник восстания Костюшко и дипломат Речи Посполитой. Композиторский талант проявился у Огинского в 1790-е годы. В этот период он написал многочисленные боевые песни, марши, полонезы. Наибольшую известность получил полонез «Прощание с Родиной», более известный как полонез Огинского. Ряд исследователей также приписывали Огинскому музыку польского гимна. Произведения Огинского приобрели большую популярность у участников восстания 1794 года. В эмиграции композитор продолжил свою творческую деятельность. С именем Наполеона связана единственная опера Огинского «Зелида и Валькур или Бонапарт в Каире» (1799). Значительную часть его наследия составляют фортепианные пьесы: польские танцы (полонезы и мазурки), а также марши, менуэты, вальсы, романсы.