17. Химия және мұнай химиясы өнімдерінің негізгі түрлері

Химия өнеркәсібінің салалары

кен-химия -Фосфорит,апатит,калий тұзын өндіру және байыту, күкірт,т.б.

Негізгі химия - Анорганикалық қышқылдар, минералдық тұздар, сілтілер, жасанды тыңайтқыштар, аммиак өндірісі, хлор.

Синтетика - Синтетикалық талшықтар,синтетикалық шайырлар, пластмассалар,сыр-бояу өндіреді.

Химиялық реактивтер,ерекше таза заттар, синтетикалық бояғыштар, фотохимия, химия-фармацептика

Мұнай-химия өнеркәсібінің салалары

Синтетикалық

Негізгі органикалық синтез өнімдерін өндіру

Резина

Химия өнеркәсібін орналастыруда көптеген факторлар әсер етеді. Химия өнеркәсібінің кәсіпорындары шикізат, су, энергия өнеркәсібіне таяу орналасады. Суды көп қажет ететіндіктен басқа өнеркәсіп салаларын басып озады, тек қана электроэнергетикасынан басқасын.

Өткен ғасырларда химия өнеркәсібі көмір – металлургиялық аудандарда салынатын болған.Себебі коксохимия өнеркәсібінен қышқылдар, азот тыңайтқыштары, синтетикалық бояулар алынатын. Мысалы, Германияда химия өнеркәсібінің кәсіпорны Рейн-Вестфаль ауданында, АҚШта Приозерьда, Донбасс,Кузбасс аудандарында орын тапқан.

ХХ ғасырда химия өнеркәсібін орналастыруда жаңа шикізат көзі (мұнай мен табиғи газ) әсер етті. 90-жылдардың ортасында дүние жүзі бойынша өндірілген химия өнімдерінің 20%-ы АҚШтың үлесінде болды және ол экспортқа шығаратын өнімдердің 15%-ын құрады. Бүкіл Батыс Еуропа елдеріне химия өнімдерінің 24%-ы тиесілі болса, Жапонияға 15%-ы тиеді.

90-жылдардың соңында АҚШ пен Жапонияда химия өнеркәсібі өнімдері төмендей бастады.Алдыңғы орынға Батыс Еуропа елдері (бүкіл химия өнеркәсібі өнімдерінің 40%-ы тиесілі) шықты. АҚШ екінші орында қалды. Маңызы жағынан үшінші аймақ болып саналатын Шығыс, Оңтүстік Шығыс Азия елдері негізінен синтетикалық өнімдер мен жартылай шикізаттар өндіреді.

Химия өнеркәсібінің тағы бір аймағы – Парсы шығанағы елдері. Бұларға дүние жүзіндегі химия өнімдерінің 5-7% тиесілі.

Химиялық талшық өндіруші лидер мемлекеттер, млн т (1990-2009 ж)

Елдер	1990	Елдер	2009
АҚШ	3.9	Қытай	7.8
Япония	1.8	АҚШ	5.0
Тайвань	1.8	Тайвань	3.2
Қытай	1.7	Корея Респ	3.1
КСРО	1.5	Үндістан	2.5
Корея Респ	1.4	Япония	2.5
Германия	1.0	Индонезия	2.0
Италия	0.7	Германия	1.9
Үндістан	0.7	Түркия	1.9
Мексика	0.4	Тайланд	1.4

Шикізаты табиғи газ болып табылғандықтан газ өнеркәсібіне немесе толық циклді қара металлургияға жақын салынады. Көбінесе, фосфор пайдалы қазбасын өндіруші өнеркәсібінің жанына салынады. Әлемде фосфор тыңайтқышының өндірісі жылына 35 млрд т құрайды. Экспорттаушы елдер АҚШ, Ресей, Марокко,Тунис,Қытай, Иордания, Израиль.