42. Дүниежүзіндегі атом электростанцияларының таралуы
(АЭС), ядролық электр станция — атом ядросының энергиясын электр энергиясына айналдыратын қондырғы. АЭС ядроның нейтрондармен әсерлесуінен туатын энергия көмегімен жұмыс істейді. Дүние жүзіндегі ең алғашқы АЭС 1954 ж. Обнинск (КСРО) қ-нда салынды. Оның қуаты 5Мвт болды. Кейін Колдерохоллда (Англия) қуаты 60 Мвт, Шиппингпортта (Америка) АЭС-тары жұмыс істей бастады. Америкада тұтынуға қажетті барлық электр энергиясының 23е-ін, Францияда 75--ін, Жапонияда 48--ін АЭС береді. Кейбір елдерде жедел нейтронмен жұмыс істейтін тиімді реакторлар іске қосылған. Оның ең алғашқыларының бірі Қазақстанда салынған. Ол Ақтау қаласын тұщы сумен, электр энергиясымен қамтамасыз етеді (қ. Энергия комбинаты). 20 ғ-дың ақырында дүние жүзіндегі АЭС-тердің жалпы қуаты 500 000 Мвт жетті. Ядро энергиясынан электр тогын тікелей (турбинасыз, электргенераторсыз) алу жолдары да зерттелуде. Әсіресе, термоядролық энергияны игеру ісіне халықаралық қауымдастықтар ат салысуда. Ондай АЭС-тер адам баласының тұтынуына қажет энергия мәселесін түпкілікті шешетін болады.
АЭСтен алатын энергияның қуаты бойынша АҚШ, Франция, Германия және Ресей мемлекеттері алда тұр. Қазіргі таңда атом станцияларында 440 энергоблоктар жұмыс істейді. Электрэнергиясын өндіруде АЭСтің үлесі жоғары елдер Литва (80%), Франция (77%), Словакия және Бельгия (50%). Сонымен қатар Украина, Швеция, Корея Республикасыда кем түспейді.
Қазіргі кезде реакторлардың құралымдары зеттеліп жасалынды. Алғашқа АЭС графитті су реакторы қалдырылды. Отын ретінде 1 радиоактивті заттардың стерженьдері,уран u255 қолданылды. Радиоактивті ыдырау кезінде орасан зор жылдамдықпен нейтрондар бөлініп шығадыда, уранның көршілес атомдарын атқылап, жаңа нейтрондардың бөлініп шығуына ықпал жасады. Міне осының нәтижесінде басқарылатын тізбекті реакция пайда болады. Алғашқы жағдайда электрондардың қозғалу жолына баяулатқыштар қойылады.
43. Дүниежүзінің орман ресурстарына сипаттама .
Д.ж орман қорының мөлшері 4,1 млрд га деп саналады. Ондағы ағаш сүрегінің қоры 330 млрд м3. Сонғы 100 ж ішінде д.ж-де орман алқабы2 есеге азайды. Бұл жылына 20 млн га орман алқабы жойылуда деген сқз. Егер 1965 ж д.ж-де ағаш өнімдерін өндіру 2 млрд м3-ге жетсе,ал 2000ж ол 4,0 млрд м3-ді құрады. БҰҰ –ның Азық-түлік және Ауылшаруашылық ұйымының мәліметтері бойынша жалпы дүниежүзіндегі орман алқабы 4 млрд.га жер, немесе құрылық бетінің 30% -ын алып жатыр.
Орман ресурстары Жер ғаламшарында біркелкі таралмағандығымен ерекшеленеді. Әлемдегі ормандардың жартысынан астамы (51%) төрт мемлекет аумағында орналасқан:
Қазіргі кезде дүниежүзінде ағаш қорлары бойынша алдыңғы орындардағы мемлекеттер:Ресей,Бразилия,Канада,АҚШ
Дүниежүзінде ормандылық көрсеткіші бойынша алдыңғы орындардағы мемлекеттер:Ресей (45%),Бразилия (66%),Канада (49%),АҚШ (32%),Қытай (35%),Индонезия (60%),Колумбия (70%),Үндістан (25%),Француз Гвианасы (90%),Суринам (90%)
Жалпы ормандардың басым бөлігі тропикалық табиғи зонасында және қоңыржай табиғи белдеулерінде орналасқан.
Ең аз орман алқаптары солтүстік және оңтүстік орман белдеулерінің ортасында орналасқан құрғақ климатты және шөл ландшафттарымен ерешеленетін мемлекеттерде. Мүлдем орманы жоқ мемлекеттер:Бахрейн,Катар,Ливия,Чад,Мысыр,Біріккен Араб Әмірліктері ,және т.б.