23. Қазіргі таңдағы азық – түлік саласының даму перспективалары

---------------------------------------------------------------------------------------

24. Әлемнің ауыл шаруашылығына экономикалық-географиялық сипаттама

Ауыл шаруашылығы-халық шаруашылығының ең ежелгі және табиғи жағдайларына тікелей тәуелді саласы. Ауыл шаруашылығы – негұрлым көп таралған сала. Әлем елдері бойынша ауыл шаруашылығының түрлі салаларымен айналаспайтын бірде-бір ел жоқ. Ауыл шаруашылығы жақсы дамыған. Шамамен оның 50-ге жуық түрін бар. 2011жылғы мәлімет бойынша дүние жүзінде бұл салада, шамамен 1,3 млрд. –тан астам адам еңбек етеді, оған ауыл шаруашылығындағы шаруа отбасыларын қорсатын болса 2,6 млрд. адамға жетеді. Еңбекке жарамды ер адамдардың ауыл шаруашылығындағы үлесіне сәйкес елдер индустриялы, постиндрустриялы және аграрлы болып бөлінеде. Дүние жүзінде эканомикалық белсенді халықтың (ЭБХ) 46%-ы осы салада еңбек етеді. Жеке елдер бойынша жеке елдер бойынша ауыл шаруашылығнда жұмыс істейтіндер саны үлкен айырма жасайды. Мысалы: Батыс Еуропа елдерінде бұл көрсеткіш -8%, АҚШ-3%, Канадада-4%, Ресейде -14%, Қазақстанда-40% ға жуық болса, ал дамушы елдерде өте жоғары. Аграрлық қатынастар: дүние жүзінің кез келген елінің ауыл шаруашылығы өзара бір-бірімен тығыз байланысты екі саладан-өсімдік және мал шаруашылығы болып бөлінеді. Өсімдік шаруашылығы мен мал шаруашылығы өзара тығыз байланысып қана қоймай оардың өнімдерін өңдейтін өнеркәсіп салаларымен де тығыз байланысты. Бұл салалар арасындағы өзара байланыстар агроөнеркәсіптік кешен(АӨК) арқылы жүзеге асады. Сонымен қатар балық аулау,маңшылық, омарта шаруашылығда кіреді. Өсімдік шаруашылығы: 1.дәнді дақылдар-оған бидай, күріш, жүгері жатады, 2.Техникалық дақылдар-майлы дақылдар,қантты дақылдар, талшықты дақылдар, крахмалды дақылдар, сергітпе дақылдар, дәм-татымдық дақылдыар, 3.бақша және жеміс-жидек шаруашылығы болып бөлінеді. Оның өнімділігі 600 млн.т оның 70% дан астамын Азияның үлесіне тиесілі. Жеміс-жидек Субтропикті және тропиктік белдеулерде көбірек өсіреді. Жылдық өнімділігі-430млн,т Азия елдері жинайды.Жеміс-жидек көп өндіретін елдер қатарына- Қытай Үндістан Бразилия АҚШжатады. Дәнді-дақылдар: АҚШ, Қытай, Үндістан, Ресей, Франция елдері көп өсіреді. Мал шаруащылығы: бірнеше түрге бөлінеді, ірі-қара өсірү, шошқа шаруашылығы, қой шаруашылығ, құсшаруашылығы, балқ шаруашылығы болып бөлінеді. Ірі-қара АҚШ, Қытай, Бразилия, Аргентина, Ресей көп өсіреді. Шошқа өсіруден-1 орында Қытай. Сонымен қатар АҚШ Бразилия Германия Ресей Польша елдеріндеде шошқа шаруашылығымен ацналысады. Қой шаруашылығы-ет-жүн бағытындағы және биязы, жартылай биязы жүн бағытта болып бөлінеді. Дүние жүзі бойынша қой саны 1,2 млрд, басқа жеткен.қой шаруашылығының ет-жүн бағытта таралуы Солтүстік және Оңтүстік Америка, Оңтүстік Африкада жақсы дамыған. Әлем бойынша ең көп өсіретін ел-Аустралия,(130 млн астам) одан кейін Қытай(112 млн,т)

25. Әлемдегі қой шаруашылығна маманданған аймақтар мен ірі мемлекеттердің үлесі

Жалпы мал шаруащылығы: бірнеше түрге бөлінеді, ірі-қара өсірү, шошқа шаруашылығы, қой шаруашылығ, құсшаруашылығы, балқ шаруашылығы болып бөлінеді. Соның ішінде,Қой шаруашылығы-ет-жүн бағытындағы және биязы, жартылай биязы жүн бағытта болып бөлінеді. Ет-жүн бағытындағы қой шаруашылығы ылғалы жеткілікті және климат біршама жұмсақ аудардарда, ал биязы жүнді қой шаруашылығы неғұрлым құрғақ аудандарда таралған. Дүние жүзі бойынша қой саны 1,2 млрд, басқа жеткен. Қой шаруашылығының ет-жүн бағытта таралуы Солтүстік және Оңтүстік Америка, Оңтүстік Африкаданың қоңыржай және субтропиктік белдеулерінің құрғақ аудандарында жақсы дамыған. Биязы жнді қойлар өте көп сапалы жүн береді, ол жүн көптеген өнімдер алуға болады, мысалы: маталар жасау, кілем тоқу, тері-былғары өнеркәсібіндн көптеп қолданады. Алдыңғы Азия, Орта Азия және Оңтүстік Африка елдерінде қаракөл елтірісін дайындау жолға қойылған. Әлем бойынша ең көп өсіретін ел-Аустралия,(130 млн астам) одан кейін Қытай(112 млн,т)ал Қазақстандағы қойдың саны 2004 жылғы дерек бойынша 13 млн-нан сәл ғана асты. Сонымен қатар Жүн өндіруден жетекші елдер қатарына Аустралия, Қытай, Жаңа Зеландия, Уругвай және Ресей жатады.қойдың басым көпшілігі жеке иелерге немесе компанияларға қарайтын ірі қой шаруашылығнда өсіріледі. Ондай шаруашалықтар «шипстейшнз» деп аталады. Ол бірнеше ондаған, кейде тіпті жүздеген мың гектарды алып жатады. Оның ең үлкен ауданы-2 мың км квадраттан асады. Мұнда бір мезгілдегі қой басы-10-20 тіпті 50-100 мыңға дейін жетеді.