9.Мәліметтерді электронды өңдеудің аудиті.

1009 «Компьютерлерді қолдана отырып, аудит өткәзу әдістері» деп аталатын ХАСнда енгізілетін құжаттардың н/се аудит жүргізу іздерінің не болмаса шығушы құжаттардың жоқ болуы компьютерлерді қолдана отырып, аудит өткізу әдістерін пайдалану қажеттілігін туындатуы мүмкін. Кез келген жағдайда олар тиімді аудиторлық құралдар б.т. Компьютерлерді қолдану арқылы аудит өткізу әдістернің ішіндегі ең маңыздылары: аудиторлық бағдарламалық, жабдықтау ж/е тестілеу мәліметтері. Аудиторлық бағдарламалық жабдықтау бұл аудит өткізу мақсатында дсубьектінің бухгалтерлік есеп жүйесінің мәліметтерін өңдеу үшін пайдаланатын компьютерлік бағдарламалар. Тестілік мәліметтер бұл субъектінің компьютерлік бағдарламаларының жұмыс істеуін тексеру мақсатында компьтерлік өңдеу үшін аудитор пайдаланатын мәліметтер. Компьютерлерді пайдалана отырып аудит өткізу әдәстернің артықшылықтары: компьтерді пайдалантын жүйедегі операциялардың үлкен көлемі аудиторды бағдарламаланған бақылау құралылна сенуге мәжбүр етеуіне ықтимал. Комьютерді қолдана отырып аудит өткізу әдістері бағдарламаланған бақылау құралдарын бірден бір тиімді тәсілдері болуы мүмкін; компьютерлерді қолдана отырып аудит өткәзу әдістерін пайдаланып, аудиторларға нәтижесінде оның пікіріне деген сенімді арттыратын, аз уақыттың ішінде ең жоғарғы дәлділікпен баптардың үлкен санын тексеруге мүмкіндік береді; копьютерлерді қолдана отырып, аудит өткізу әдістері аудиторға оны пайымдаынша есеп құжаттарының көшрмесі б.т., қағазға басылған мәліметтерге сенім арттырудың орнына, бухгалтерлік есеп жүйесін және есеп құжаттарын өзі тексеруге мүмкіндік береді; компьютерді қолдана отырып, аудит өткізу әдістерін пайдалану, кәсіпорын өзінің жүйелерін ұдайы өзгертпеген жағдайда, шығын шығаруға қатысты аудиторлық дәлелдеулер алудың тиімді тәсілі б.т.; мұқият жоспарлау аудиторларды оның компьютерді қолдана отырып аудит өткізу әдістерін пайдалана отырып орындалған жұмыстарын нәтижесін аудитордың өзі орындайтын дәстүрлі кеңсе жұмыстарының нәтижелерімен салыстыруға болатындығына ж/е соның нәтижесі ретінде оған сенімнің арта түсетіндігіне алып келеді.

10.Маңыздылықтың деңгейі мен ұғымының анықтамасы. Маңыздылықтың деңгейін анықтау талаптары.

380 «Аудиттегі маңыздылық» ХАС та: «Ақпарат оны жіберіп алу н/е бұрмалау қаржылық есеп беру негізінде қабылданған пайдаланушылардың экономикалық шешіміне әсер ететін жағдайда елеулі деп есептеледі. Маңыздылық белгілі бір жағдайларда оларды жіберіп алу н/е бұрмалаушылыққа қатысты қорытынды қабылданылатын қателер н/е баптар шамасына б/ты болады.

Маңыздылықтың сапалық жағы жасалатын операцияларының ҚРда әрекет ететін нормативті актілердің талаптарынан ауытқуы.

Сандық жағы маңыздылық деңгейімен сипатталады.

Маңыздылық деңгейі бұл қаржының есеп беру нақтылығына елеулі әсер етпейтін онда максималды рұқсат берілген бұрмалаулар сомасын білдіреді.

Аудиторларға есеп беруді ықтимал пайдаланушылар ж/е бұл есеп беру дұрыс шешім қабылдау үшін нақты ж/е объективті ақпаратты сақтауы туралы мәліметтер қажет. Маңызды болып табылатынды бағалау кәсіби пікір пәні б.т. Аудиторлардың кәсіби пікір оның білімі, біліктілігі мен жұмыс тәжірибесіне негізделген көзқарасы. Бұл оның әрекетінің тәртібін қатал анықтау мүмкін болмайтын жағдайда субъективті шешім қабылдау үшіннегіз болады.

Маңыздылық туралы алдын ала пікір білдірудің мақсаты аудитордың назрын аудиторлық тексеру стратегиясын анықтау негізінде қаржылық есеп берудің елеулірек құрамдас бөлігіне аудару.

Маңыздылық туралы пікір аудитор қабылдайтын маңызды шешімдерінің бірі. Ол аса жоғары кәсіпқойлықты талап етеді.

Маңыздылық туралы алдын ала пікір білдіруге әсер етуші негізгі факторлар:

• Кәсіпорын көлемі;

• Базалық көрсеткіштері;

• Аудиторлық фирма клиентурасы құрылымының өзгеруі;

• Бухгалтерлік есеп, аудит пен салық салу саласындағы заң талаптарының өзгеруі.

Маңыздылық деңгейін анықтау кезінде екі шама пайдаланылады: қатенің абсолютті шамасы мен қатенің салыстырмалы шамасы.

Абсолютті шама – бұл көлеміне, мысалы 500 теңге н/е 1000 теңге болғанына қарамастан қате басқа жағдайларға тәуелсіз соманың елеулілігіне қарай маңызды деп танылатындығы жөніндегі аудитордың субъективті пікірі.

Салыстырмалы шама қабылданған базалық шама сәйкес пайыздық қатынаста анықталады.

Маңыздылық деңгейін анықтау кезінде аудиторға 2 факторды ескеру қажет:

-қаржылық есеп беруді құру жағдайда;

-пайдаланушылар үшін қаржылық мақсаты, яғни бір клиент маңыздылығына сәйкес келмейді.

Маңыздылықты анықтау кезінде аудитор клиентпен есептеу деңгейін н/е тәртібін талқыламауы керек, себебі, бірінші кезекте жұмыс көлемін ж/е қабылдауға қабілетті тәуекелдерді өзі анықтайды.

Жоспарлау кезеңінде маңыздылық қарастырылады:

-шоттар сальдосы деңгейінде;

-қаржылық есептеме деңгейінде.

Қаржылық есеп беру деңгейіндегі маңыздылық жөніндегі аудитордың алдын ала пікірі сандық көрініспен анықталса, әр шотқа қатысты маңыздылықтың алдын ала бағасын жекелеген щоттың қаржылық есеп беру деңгейінде маңыздылықты бөлу жолымен алуға болады. Бөлуді бух.баланспен қатар табыстар мен шығындар туралы бұрмалаудың үлкен бөлігі де баланстық есеп беруге әсер ете алатындықтан ж/е баланстық есеп беру шоттары аз болғандықтан көптеген аудиторлар бөлуді бух.балансшоттары негізінде іске асырылады. Бөлуді іске асыру кезінде аудитор қарыстыру қажет:

-шотта болатын бұрмалаудың шындыққа жақын болуы;

-осы шотты тексерумен б/ты мүмкін болатын шығындар.

11. Алаяқтықты анықтау және қателіктер. 240 стандартқа сәйкес алаяқтық бұл ұйым басшыларын, қызметкерлерінің н/е 3 жақтың арасынан бір н/е бірнеше тұлғаның дұрыс емес қарж. Есептілікті беруіне әкелетән әдейі жасалған іс әреттері. Ал қателер бұл қарж.есептіліктегі әдейі жасалған бұрмалаушылықтар. Қате жіберудің бірден бір себебі бухгалтердің есепті жүргізудің, салық салудың, қарж. Есептілікті жасаудың қандай да бір ережелердің дұрыс түсінбеуден болады. Әдетте қатені анықтау ықтималдылығы алаяқтың фактісін анықтау ықтималдығына қарағанда жоғары болады. Себебі алаяқтың оны жасыруға арнайы бағыттаған әрекеттерімен қатар жүреді. Алаяқтық-басшылық құрамның бір немесе бірнеше адамдары, қызметкерлер немесе үшінші жактардың есеп және қаржылық есеп беру мәліметтерін әдейі дұрыс емес көрсетуі және ұсынуы. Қарж.есеп-гі бұрмалаушылықтар,алаяқтық, н/е қателер жіберу нәт-де п.б. есептегі бұрмалау-ды келесідей жіктеуге болады.

Алғашқы құжаттарды толтыру кезінде:

қателер: 1.міндетті реквизиттердің толық толтырмауы н/е жоқ болуы. 2.Алғашқы ақпараттарды заңды түрде дәлелдеудің жоқ болуы.

Алаяқтық:1.Құжат-ғы реквизиттер мен мөр таңбалардың қойылған қолдардың жалған болуы.

2. Жалған келісімдердің топ-қ жасалуы.

Есептік регистрлерге опер-ды жазу кезінде:

Қателер: 1.Бух-ң мұқият болмауынан барлық опер-ң дер кезінде тіркелмеуі. 2.Опер-ды шоттар б/ша жазу кезінде кездейсоқ жіберілген қателер.

Алаяқтық: 1.Есептік регистрлерде жалған келісімдерді көрсету.

2.Есептік жазбаларда көрсетілген сомаларды әдейі өзгерту.