29. Аудитте талдау тәсiлдерiн пайдалану

Аудиторлық процедуралар деп – аудит өткізу кезінде дәлелдецлер жинау әдістерінің жиынтығын айтады. Клиент тарапынан аудитордың алдына әртүрлі міндеттер қойылуы мүмкін болғандықтан, дәлелдеулер алу үшін қандай да бір процедураларды қоланбас бұрын, мақсатты айқындап оны негіздеу қажет. Аудиторлық дәлелдеулерді алу процесі келесі процедураларды қолдану арқылы ж.а: ішкі бақылау жүйесінің жұмысы жөнінде дәлелдеулер алу процедуралары; бақылау тестілері; тікелей объектіге б-ты тексеру жүргізу тестілері: аналитикалық процедуралар, шаруашылық операцияларын ж/е шоттардың қалдықтарын тексеру. Осы әдістер арқылы алынған дәлелдеулерге жеткіліктіліктің ж/е хабардарлықтың нақты барына баға беріледі. Егер, дәлелдеулер жеткілікті деп саналса, аудитордың кәсіби пікірі білдіріледі.

Аудиторлар талдамалық процедураларды орындаудың негізгі кезеңдерін ажыратып көрсетеді:

- процедуралардың мақсатын анықтау – аудиттің мақсатына бағынышты;

- процедуралардың түрін таңдау – көп жағдайда оны жүргізу мақсатымен анықталады, экономикалық субъект қызметінің түріне, ақпараттардың түсініктілігіне ж/е бірдейлігіне б-ты болады;

- тиісті коэффиценттерді, ауытқуларды, тренділерді есептеуге (мысалы, баланс баптарын тігінен ж/е көлденеңінен талдау) әкеліп саятын процедураларды тікелей орындау;

- процедуралады орындау нәтижелерін талдау, яғни оларды таңдаудың ж/е жүзеге асырудың дұрыстығына, бұл процедуралардың мақсатқа қол жеткізуге қолайлығына жалпы баға беру.

Аудитор дәлелдеулерді, қажетті ақпараттарды, талдау процедураларын жұмыс құжаттары ретінде жинайды. Жұмыс құжатттарының маңыздылығы келесілерде: олар аудитті жоспарлау ж/е жүргізу кезеңдерінде қолданылады; аудиторлық тексеруге бақылау жасап отыруға көмектеседі; оларда ауд.есепті растаушы процедуралардың орындалуы нәт-де алынған ауд.дәлелдеулер бар. Жұмыс құжаттарына келесілер кіреді: 1. к/о-ның ұйымдық-құқықтық нысаны және ұйымдық құрылымы туралы ақпарат; 2. Заңдық құжаттардан, келісімдерден, жинақтардан үзінді н/е олардың көшірмесі; 3. Тексерілген к/о-ның аудитін жоспарлау үдерісінің негіздемесі. 4. Ұйымның ішкі бақылау ж/е б.е-нің ұйымдастырылуына сипаттама; 5. Ұймның есептік саясаты; 6. Тексеру барысында қолданылған ауд.процедураларға ж/е олардың нәт-не сипаттама; 7. Анықталған қателіктер мен алаяқтық фактілері б-ша ұйымның берген түсінікемесі ж/е т.б.

Кәсiпорынның қаржылық жағдайларының аудитiнiң мазмұны мен негiзгi процедуралары, пайдалану кезiнде коэффициенттерді талдаумен шешім қабылдау. Талдамалық процедураларды қаржылық қорытынды есепке тексеру жүргізу процесінде қодану:

- Жекелеген шоттар не шоттар тобының дұрыстығына дәлел болады;

- өтімділікті, рентабельділікті тексерудің нақты мерзіміне де, өткен кезеңдер үшін де бағалауға мүмкіндік береді;

- аудитор назарын маңыздырақ сәттерге не тексеру көлемін, мерзімін ж/е аудиторлық гонорарлардың мөлшерін қысқартатын «осал тұстарға» шоғырландыруға көмектеседі.

Аудитор түрлі әдістерді пайдаланады: бақылау, растау, сұрау беру, түгендеу жүргізу, құжаттарды тексеру, қайта есептеу, арнайы тексеру ж/е талдамалық процедуралар. Алынған дәлелдеулерге қойылатын талаптар: дұрыстық, жеткіліктілік ж/е өз уақытында алынуы. Дәлелдеулерді бағалау – шындықты анықтау үшін жиналған дәлелдеулердің ролін логикалық ж/е ой-санамен айқындау процесі.

Ұйымның қаржылық есептілігін талдау барысында анықталған коэффиценттер ұйымның қаржылық жағдайынабаға беруге, келесі жағдайларды анықтауға мүмкіндік береді:

- активтердің құрамы мен құрылымын бағалау;

- Меншік капиталы мен міндеттемелер құрамы мен құрылымын бағалау;

- қаржылық тұрақтылық деңгейіне баға беру;

- Ұйымның төлемқабілеттілік, баланс өтімділігін бағалау;

- табыстылық дәрежесін анықтау;

- ұйым қызметінің тиімділігін, іскерлік белсенділігін анықтау;

- ұйымның нарықтық тұрақтылығын қысқа мерзімде болжау ж/е стратегиясы.