5 .Халықаралық қылмыстық құқықтың пәні

Халақаралық қылмыстық құқықтың пәні болып халықаралақ құқықтың нормалары мен қағидаларының реттеуші халақаралық қатынс болып табылыды. Яғни халақаралақ құқықтың субьектілері өзінің міндеттері бойынша іске асырылу барысындағы процесстерінде қалыптастыпылыады.

Құқытық қытынасқа байланысты субьектілерден халақаралақ құқықтың обьектісін айыра білу қажет. Халақаралық құқықтың пәні ол Халақаралақ құқықты бөлу негізіне жатады. Мысалға осылай құқықтық қатынас елшілік қатынастан ерекшеленеді және оны дипломатиялық қатынас деп айтады. Ал егер теңіздер мен мұхиттарды қолданса оны теніз құқығы деп аталады. Осылар сияқты әр саланың өзінің ерекшеліктерін ажыратуға болады. Халақаралық қатынстың субьектілері халықаралық құқықтармен реттелмейді яғни оның пәні болып табылиайды. Қазіргі таңда халақаралақ құқықтың кең мазмұны бойынша қағидалары барлық халақаралық қатынастарды белгілі бір мағына беруге мүмкіндік береді.

Сонымен қатар Халықаралық қылмыстық құқықтың пәнінде Халақаралық қылмыстық құқық ғылым пәні ол дегеніміз осы Халықаралық қылмыстық құқықты зерттеу пәні болып табылады. Осы Халақаралақ қылмыстық құқықтың пәні ол осы Халықаралық қылмыстық құқықтың бағытын қарастырып онын жүзеге асырылуы мен орындалуын қамтамасыз етіп отырады.

6 .Халықаралақ қылмыстық құқықың қайнар көздері

Қазіргі таңда халықаралық қылмыстық құқықтың қайнар көздері боп көбінесе халықаралық шарттар боп табылады.

Осы шарттарды екіге бөліп қарастыруға болады Олар: Әскери конфликтілер болып жатқан кездегі әрекет ететін халықаралық шарттар. Мысалға 1973 жылғы апартейтерге қарсы қылмыстар және оған қарсы жазалар туралы,1945 жылғы Нюрнбергтік трибуналдың жарғысы,Халықаралық Конвенция және халықаралық конфликт болмай жатқан кездегіде халықаралақ шарттар болып келеді. Мысалға: 1949 жылғы жапа шеккен әскерлерді қорғау туралы Женева Конвенциясы.

Жалпы осы Халақаралық қылмыстық құқықтың қайнар көздері Екінші дүниежүзілік соғытын кейін пайда болған болатын.

Халақаралақ қылмыстық құқықтың қайнар көздерінің бірі болып Соттардың шығарған шешімдеріныңде маңызы бар. Осы Соттардың шығарған шешімдері жалпыға бірдей принциптердің құрылуы мен орындалуына көптеген әсерлерін тейгізеді. Мысалға алатан болсақ 1946 жылы 16 желтоқсандаңы БҰҰ -ның Бас Ассамблеясы Нюрнбергтік трибуналының статутын растап трибуналдың үкімдегі өрнектері болып табылып халақаралық құқықтық қағидаларды қабылдады.

7.Қылмыспен күрестің халықаралық тетіктері

8.Қылмыспен күрестің институционалдық жә.Е келісім шарттық нысыны. Бұұ шеңберіндегі қылмыспен күрес

Мемлекеттердің қылмыстылықпен күресу қызметін үйлестіретін мұндай орталық - Біріккен Ұлттар Ұйымы (БҰҰ). Сондай-ақ , бұл аяда басқа да халықаралық ұйымдардың қызметін үйлестіреді.

Қылмыстылықпен күресу мәселелері БҰҰ Бас Ассамблеясының сессияларында талқыланады. БҰҰ Бас Ассамблеясы өзінің басты комитеттерінде халықаралық құқық комиссиясының көмегімен қылмыстармен күресу туралы конвенциялар қабылдайды. Қауіпсіздік кеңесі қылмыстылықпен күресу мәселелерін – агрессиялық актілер, терроризм және т.б. қылмыстар туралы мемлекеттердің шағымдарын қарайды.

БҰҰ-ның Халықаралық соты нақты істерді қарайды. 1986 жылы сот Никарагуаның аумақтық суын миналауға байланысты Никарагуаның АҚШ-қа қатысты талап-арызына шешім қабылдады. Бұл шешімнен кейін Бас Ассамблея АҚШ сотының шешімін толығымен және жедел орындау туралы қарар қабылдады.

1996 жылы комиссия өзінің кезекті сессиясында 8 қарар қабылдады. Олар: ұлтаралық ұйымдасқан қылмыспен күресу, жасөспірімдер парнографиясы мен жасөспірімдер жезөкшелігі, жасөспірімдердің органдарын ауыстырып салу мақсатымен асырап алу және иемденумен күресу жөніндегі конвенциялардың жобаларын жасау туралы және т.б.

БҰҰ құқық бұзушыларды ұстау ережелерін ізгілендіру қызметін жүзеге асырады. Осы бағытта БҰҰ Бас Ассамблеясы 1984 жылы 10 желтоқсанда қинау және басқа да қатал, адамның ары мен намысын қорлайтын қатал жаза түрлеріне қарсы конвенция қабылдады. Аталған конвенция ережелерінің орындалуын бақылау үшін Қинауға қарсы комитет құрылған. Бұл комитетке мүше мемлекеттер жылына бір рет аталған конвенцияны орындау үшін қолға алынған іс-шаралар туралы баяндама ұсынып тұрады

БҰҰ-ның мамандандырылғанмекемелері өз құзыреті шегінде қылмыспен күрес жүргізуде. Олардың арасында ИКАО, ИМО, МОТ, ВОЗ, ЮНЕСКО, МАГАТЭ т.б. бар. Бұлардың бастамасымен халықаралық сипаттағы нақты қылмыстармен күресу жөнінде Халықаралық конвенциялар жасалып, нұсқаулар шығарылған.

Жарғыға сәйкес, Ассоциация адамгершілікті және тиімді сот әділдігін қамтамасыз ететін заңдылықтарды және құқықтық институттарды жетілдіруге ұмтылады. Ол БҰҰ-ның экономикалық және әлеметтік кеңесінде кеңестік мәртебеге ие және өз қызметін мүше мемлекеттердің ұлттық топтарының көмегімен жүзеге асырады.

Халықаралық криминологиялық қоғам. Оның негізі 1934 жылы қаланған, ал 1944 жылдан бастап БҰҰ-ның консультативтік мәртебесіне ие болды. Оның міндетіне қылмыспен күресу және бұл құбылысты неғұрлым кеңіреук зерттеу мәселелері бойынша ғалымдар мен практик-мамандардың күш-жігерін біріктіруге көмектесу жатады. Халықаралық криминологиялық қоғам конгресстер өткізеді, ұлттық институттар арасында криминологтардың ғылыми кадрлар алмасуын ұйымдастырады, халықаралық криминологиялық курстар және семинарлар өткізеді, халықаралық орталықтар құрады.

Қылмыспен күресуге қатысатын басқа да үкіметаралық емес ұйымдардың ішінде мыналарды атауға болады: Бас бостандығынан айрылғандарға көмек көрсететін Халықаралық Ассоциация, Халықаралық рақымшылық, Жасөспірімдер істері жөніндегі соттардың халықаралық ассоциациясы, Полицейлердің Дүниежүзілік Ассоциациясы т.б.

Халықаралық қылмыстық полиция ұйымы «Интерпол» - халықаралық қылмыстармен күресуге тікелей атсалысатын қылмыстық полицияның жалғыз халықаралық ұйымы болып табылады. Ол 1923 жылы орталығы Венада (Австрия) қылмыстық полицияның халықарлық комиссиясы ретінде құрылды. 1936 жылы өз қызметін фашистік Германияның австрияны басып алуына байланысты тоқтатты. Ал қазіргі күйінде ол 1946 жылы қайта құрылды. Интерполдың жарғысы 1956 жылы күшіне еніп, оған 177 мемлекет мүше болып кірді. Қазақстан оған 1992 жылы мүше болды. Интерполдың штаб пәтері Францияда орналасқан (Лион қаласында). 1982 жылдан бері Интерпол БҰҰ-да халықаралық үкіметаралық ұйым мәртебесіне ие болды.

Интерполдың негізгі мақсаттары: әр түрлі елдердің қылмыстық полициясының барлық органдарының кең әрі өзара тиімді ынтымақтастықпен қамтамасыз ету және дамыту, жалпы қылмыстылықты ескертуге және онымен күресуге көмек беретін мекемелерді құру және дамыту.

Интерпол «Қылмыстық полицияның халықаралық шолуын», «Жасандылық пен жалғандылықтар» бюллетенін, ұрланған өнер туындыларын іздестіру бюллетенін, әр түрлі анықтамалық басылымдарды шығарады.

Интерполдың автономды коммуникация жүйесі, жеке радиосы, телексі, телетайпы, фототелеграф, поштп және телеграфтық байланыс бар. Осы құралдар арқылы жыл сайын Интерполдың миллионнан астам ақпараттар хабарлары өтеді. Ақпараттардың басым көпшілігі Интерполдың радиоторабы арқылы өтеді. Ол жедел ақпаратты тез беруді және алуды қамтамасыз етеді. Бұл өз кезегінде халықаралық сипаттағы қылмыстарды ашудың шешуші жағдайы болып табылады.

8 Қылмыспен күрестің институционалдық және келісім-шарттық нысандары. БҰҰ шеңберінде қылмыспен күрес. Қылмыстың алдын алу мен қылмыстық сот жүргізу жөніндегі БҰҰ Комиссиясы қызметі (Комиссия ООН по предупреждению преступности и уголовному правосудию)

БҰҰ қылмыс пен күрестегі мемлекеттермен х-лық ұйымдар,қызметінің үйлестіру орталығы болып табылады.Мұндай қызмет қылмыстылықтын алдын-алу,онымен күресу ж-е құқық бұзушылықтарға ізгілік көзқараста көмектесу саласында тәжірибелералмасу арқылы жүзеге асырылады.Қызметінің бұл бағыты 1872ж басталған,сонымен қатар х-лық қылмыстық және басқа қылмыспен ,оның ішінде пенициарлық комиссия қысқартылғаннан кейін,1950 жылы БҰҰ осы қызметті жүзеге асыра бастады.БҰҰ-ның қызметіндегі х-лық ынтымақтастықтың дамуы,қылмыстылықтың алдын-алу ,күресу ж-е құқық бұзушылықтармен қатынас жасауда бірқатар ережелер(факт) арқылы айқындады.Оның 1-шісі: қылмыстың нақты қоғамның обьетивті негізделген әлеуметтік құбылыс ретінде болуы.Мемлекеттердің олармен жинақталған тәжірибемен алмасу қажеттілігі.

2.х-лық қауымдастыққа ұлтаралық к-ң қылмыстылық әрекеттері аландатушылық туындатуда

3.Ұйымдасқан қылмыстар мемлекеттің ішкі қылмыстылық құқықтың ажырамас бөлігіне айналып отыр.Есірткі заттарды сату ,бала сату,заңсыз тұтқында ұстау т.б елеулі проблемелар болып отыр.

Жарты ғасырдан астам БҰҰ –ның қарастырып отырған мәселедегі х-лық ынтымықтастықты үйлестіру мен тиімді қолдануға жәрдемдесті.БҰҰ-ның қосалқы органдарында белсенді рөлі бар.Оның ішінде БҰҰ-ның қылмыстылықты алдын-алу және құқық бұзушылықтармен қатынас жасау комитетін айтуға болады.Қылмыспен күресу мәселелерімен ;

1.Қылмыстылық пен күрес және құқық бұзушылықтар мен қатынас жасау жөніндегі БҰҰ-ның біріккен конгресі(5жылда 1 рет шақырылады)

2.Қылмыстылықты алдын алу және күрес жүргізу жөніндегі БҰҰ комитеті

3.1967ж құрылған БҰҰ-ның әлеуметтік қорғау ғылыми зерттеу институты(Римде)

4. Қылмыстылық пен күрес және құқық бұзушылықтар мен қатынас жасау жөніндегі аймақтық институттар.

5.Қылмыстылық және қылмыстық әділ –соттылық саласындағы ғаламдық ақпараттың жүйесі

Қ-ты алдын-алу мен қ-тық сот ісін жүргізу жөніндегі БҰҰ-ның комиссиясы 1992 ж6 ақпанда құрылған.

Қызметтері:

1БҰҰ-ның қ-ты алдын-алу мен сот ісін жүргізіге байланысты қағидалар қабылданды.

2.Қ-ты алдын алу мен сот ісін ж. Жөніндегі БҰҰ-ның Конгресінің жұмыс бағдарламасының тақырыптарын дайындау.

3.Мүше мемлекеттер арасындағы қылмысты алдын-алу ж/е жою жолдарын жетілдіру

4.Қ-ты алдан алу мен қ.бұзушылық БҰҰ-ның көмектесу,үйлестіру, мәселелерін қарастыру.

БҰ-ның (Комиссия Кеңесінің (Бас Ассамблеясы 146-152 қарарына сәйкес осы 4 мәселе қарастырылған.

Оған сәйкес 40 мүшеден тұратын болды.Америкадан-12 орын,Азия-9,Шығыс Еуропа-4,Латын Америк ж-е кариб бассейні-8,Батыс еуропа-7 орын.

Сот билігінің біртектес стандарттарының қалыптасуында маңызды рөлді БҰҰ бөліктерінің бірі Экономикалық және Әлеуметтік Кеңестің қызметі атқарады. Бұл орган адамның негізгі құқықтары мен бостандықтарын сыйлау мен көтермелеу мақсатында барлығына арналған ұсыныстар беруге, өз құзіретіне кіретін мәселелер бойынша конвенция жобаларын БҰҰ Бас Ассамблеясына енгізу үшін дайындауға, Ұйымда бекітілген ережелерге сәйкес өз құзіретіне кіретін мәселелер бойынша конференциялар шақыруға өкілетті.

Мәселелерді жедел шешуді қамтамасыз ету үшін Экономикалық және Әлеуметтік Кеңестің құрылымында көмекші органдар құрылды, солардың ішінде 1950 жылы құрылған Қылмыстылықтың алдын алу және құқықбұзушылармен қатынас бойынша сарапшылар Комитеті бар. 1971 жылы ол Қылмыстылықтың алдын алу және онымен күрес бойынша Комитет деп аталды, ал 1993 жылы Қылмыстылықтың алдын алу және қылмыстық сот төрелігі бойынша Комиссия құрылды. Бұл Комиссия Экономикалық және Әлеуметтік Кеңеске қылмыстылықпен тиімді күресу мен құқықбұзушыларға неғұрлым ізгі көзқарасқа бағытталған ұсыныстар мен кеңестер ұсынад