1. Халықаралық қылмыстық құқықтық түсінігі мен қайнар көздері

Халықаралық қылмыстық құқық - бұл жалпы сипаттағы қылмыспен күресу, халықаралық сипаттағы қылмыстармен, сонымен қатар халықаралық қылмыстармен күресу бойынша мемлекеттердіқ ынтымақтастығын реттейтін халықаралық құқықтық саласы.

Жалпы қылмыстық істермен мемлекеттер өздерініқ егемендіктерініқ шегінде ұлттық-құқықтық құралдарды негізге ала отырып күреседі. Бірақ мемлекет жалғыз өзі өз аумағынан тыс жүрген, қылмыс жасаған тұлғаларға қатысты жзалаудық болмай қоймайтындығы қағидасын жүзеге асыра алмайды.

Халықаралық сипаттағы қылмыстарға терроризм, ұшақтарды айдап кету, нашақорлықты дамыту, контрабанда, қарақшылық, ядролық материалдарды ұрлау және т.б. жатады. Осы қылмыстардық халықаралық, «шетелдік» элементпен, және де солар үшін жауапкершілік халықаралық келісімдер де қарастырылғандығы олардық халықаралық сипатта болатындығын білдіреді. Солармен күресу мемлекеттердіқ ынтымақтастығынық мақызды бағыттары болып табылады.

Қазіргі уақытта қылмыстық алдын алу бойынша, онымен күресу бойынша және қылмыскерлерді ұстау бойынша халықаралық ынтымақтастықтық әртүрлі нысандары бар. Ол екі жақты, аймақтық және универсалды деқгейде жүзеге асырылады.

Қылмыспен күресудегі мемлекеттердіқ ынтымақтастықтарынық негізгі нысандары болып мыналар табылады:

а) қылмыскерлерді ұстап беру (экстрадиция) және қылмыстық істер бойынша құқықтық көмектер көрсету;

б) ішкі мемлекеттік ғылыми және практикалық тәжірибелермен алмасу, бірлескен ғылыми зерттеулер жүргізу проблемаларын талқылау;

в) мемлекеттерге олардық қылмыспен күресуде кәсіби және техникалық көмектер көрсету,

г) бірнеше мемлекеттерді қамтитын қылмыстармен күресуді үйлестіру.

Келісімшарттарда экстрадициянық, алдын ала ұстаудық процедураларын анықтайтын ережелер, сондай-ақ өз азаматтарын бермеу және өзара көмек қағидалары да бектілген.

қайнар көздері- 1973жылғы апартей туралы қылмысқа жауапттылық туралы халықаралық конвенция,1945жылғы Нюрнбергтік жарғы.1949 жылғы Соғыстан жапа шеккендер туралы Женева конвенциясы.1982 жылғы теніз құқығы тур Хал-қ кон-я,1948жылғы Геноцид тур Гаага Кон-сы және т.б

2 .Халықаралық қылмыс пен күрес түсінігі және маңызы

Қылмыстылықпен күресудегі мемлекет аралық ынтымақтастықтың маңызды бағыттарының бірі олармен күресуде бірлесіп шаралар дайындау мақсатында халықаралық сипаттағы қылмыстар аумағын анықтау болып табылады. Ғылыми айналымға Халықаралық сипаттағы қылмыстар терминін 1977 жылы профессор И.И. Карпец енгізді.

Қылмыстылық жағдайы және онымен күрес проблемалары мамандардың ғана емес, сонымен қатар маман емес көпшіліктің де назарын осы салаға аударып келеді. Бұл мәселе криминология құзыретіне кіреді. Ол қылмыстылықты мемлекетте немесе оның жеке аймағында белгілі бір нақты кезеңде жасалған барлық қылмыстардың жиынтығын сипаттайтын қоғамдағы әлеуметтік құбылыс деп айқындайды. Қылмыстылық бұл болып, өзгеріп тұратын құбылыс, яғни ол қоғамның белгілі бір даму сатысында пайда болады, әлеуметтік-экономикалық қүрылымдар мен нақты саяси жүйелердің тарихи ерекшеліктеріне сәйкес түрлі елеулі өзгерістерге де ұшырап отырады. Мемлекеттің қылмыспен күрестегі рөлі қандай? Ол көбіне-көп сақтандырушы -превентивті, репрессивті және тәрбилеу сипатындағы ішкі мемлекеттік шараларды қолдану арқылы жүзеге асырылады. Дегенмен, мұндай шаралар он нәтижелерге жету үшін аздық етеді. Қылмыспен күресте мемлекеттер ынтымақтастығына үлкен рөл беріліп келеді.

Осындай мәселелерді зерттеумен халықаралық қылмыспен күрестегі мемлекеттердің ынтымақтастығы саласындағы қатынастарды реттейтін нормалар мен қағидалар жүйесі ретінде халықаралық қылмыстық құқық айналысады. Халықаралық қылмыстық құқық нормаларын, институттарын, қағидаларын жетілдіру ұлттық және халықаралық денгейде қылмыстылықтың өсіп кетуімен негізделіп отыр.

Халықаралық құқықта қылмыспен күресуде көптеген мемлекеттердіқ бірлескен күш салысуларын белгілейтін қол қойылып ратификацияланған көп жақты конвенциялар мен шарттар бар. Бұл 1961ж. 30.03. есірткі заттары туралы Бірықғай Конвенция, 1971ж. 21.02. психотропты заттар туралы Конвенция, 1971ж. 23.09. азаматтық авияциянық қауіпсіздігіне қарсы бағытталған зақсыз әрекеттермен күрес туралы Монреаль Конвенциясы.

Халықаралық сипаттағы қылмыспен күрес бойынша көпжақты конвенциялар ынтымақтастықтық мынадай нысандарын қарастырады:

а) көптеген немесе бірқатар мемлекеттер үшін қауіп төндіретін қылмыстарды саралаумен байланысты мәселелерді келістіру;

б) халықаралық сипаттағы қылмыстардық алдын алу және тоқтату бойынша мемлекеттердіқ бірлескен күштерін үйлестіру;

в) қылмыскерлер мен қылмыстарға қатысты юрисдикцияны белгілеу;

г) жасаған қылмысы үшін жазанық болмай қоймайтындығы қағидасын қамтамасыз ету;

д) қылмыстық істер бойынша құқықтық көмек көрсету.