9. 28.01.1993 Жылғы Конституцияның қабылдану себептерi мен жалпы сипаттамасы.

Мазмұны:

Жоғарғы Кеңес Конст. 1993 жылы 28 қаңтарда қабылдады.

1993 жылғы Қ.Р. конст. 4 бөлімнен және 131 баптан тұрды. 1-бөлім – «Азамат, оның құқығы, оның бостандығы мен міндетері»

2-бөлім – «қоғам, оның құрылыс негіздері»

3-бөлім – «мемлекет, оның органдары мен институттары»

4- бөлім – «конст. сақтау кепілдіктері

Конс кабылдау себептери

ҚР –ның шынайы егемендігі фактісін конституциялық тұрғыда бекіту қажеттігі

Адам мен азаматтардың неғұрлым кең құқықтарымен бостандықтарын кон-қ тұрғыда бекемдеудеті

Экономикалық себеп- меншіктің алуан түрлілігі мен негізделген экономикалық жүйені бекіту

Саяси жүйе мен мемлекеттік тетік құрылымында жүріп жатқан сапалы өзгерістерді конс-қ тұрғыда бекіту

Сапалық жағынан өзге құқықтық жүйе жасау

Республиканың жаңа конституциясын әзірлеудің алғы шарттары мен себептерінің ішінде Назарбаевтың мемлеекттің және халықтың егемендігін қолжеткізі мен оны қамтамасыз ету қажеттігін алдынғы қатарға қоюы жатады. Нақтылы егемендікті орнату тығыз бірлікте конс-ның өзінде баянды ету арқылы аумақтық тұтастықты қамтамасыз ету міндеті алға қойылды. Конс-лық реформалардың осы идеяларының бірінші кезекті маңызы бар деп жариялануының себебі: 1937ж. ж-е 1978ж. конст-ң Қазақ КСР –і заң жүзінде егеменді болып саналған, КСРО құрамындағы Қазақ КСР-нің шынайы болған емес, өйткені жоғарғы билік Қазақ КСР-нің емес КСР жоғарғы партия органдарының ж-е мемлекеттің қолында еді. Респ-ң сыртқы саяси өмірінде ешқандай құқығы болған жоқ. Өзінің заңдралыылығы да болған емес,заңдары іс жүзінде КСРО заңдарының көшірмесі еді. Өзінің азаматтығы да болған емес, ол ортақ одақтық азаматтық еді.Кеңес одағы тарағаннан кейін 1991 жылы 16 желтоқсанда республиканың Жоғарғы Кеңесі «Қ.Р. м тәуелсіздігі туралы» конст. Заң қабылдады. Егедікпен байланысты негізгі идеялармен қағидалар конст. Заң күшіне ие болды.

Адам мен азаматтырдың неғұрлым кең құқықтыры мен бостандықтарын конституциялық тұрғыда бекемдеу.

Бұл 1993 жылы конституцияны қабылдаудың тағы бір себебі. Жоғарғы Кеңесті 1992 жылы маусымдағы сессиясында конст-ның құқықты негізді тұрақтандыру және алдағы мақсат іқа жетудің конст.- құқықтық құралдарын, соның ішінде адам және азамататың құқықтары мен бостандықтарын бекемдеу үшін қажет екенін атап көрсетті. Жаңа жағдайда құқықтары мен әлемдік стандарттар деңгейіне көтеру қажет еді.Алайда, осы талапқа сәйкес құқықтар мен бостандықтардың күллі жүйесін түбегейлі өзгерту ескі 1978 жылы конституцияға жекелеген түзетулер енгізу арқылы мүмкін емес еді. Жаңа жағдайда республика азаматтары иеленуге тиіс жалпы адамзаттық кең құқықтар мен бостандықтарды дәйектеу міндеті жаңа конст. Қабылдануын талап етті.

Экономикалық себеп- меншіктің алуан түрлілігіне негізделген экономикалық жүйені бекіту. Ендігіде нарық қатынастарын дамыту үшін экономикалық реформалаудың осынау алғашқы қадамдарын конст. Дәйектеу, сол арқылы жеке меншікке бейімделген алғашқы лап нарық заңдарындағы қағидаттарды бекемдеу қажет болды. Сол себептен жаңа конст. жекешелендіру, яғни социалисттік меншікті жеке меншікке айналдыру жолымен жасалатын жеке меншік институты бекемдеп беру қажеттігі туды. Яни экономиканы дамыту үшін 1993 жылғы конст. қабылдануының маңызы зор болды.

Саяси жүйе мен мемл. тетік құрылымында жүріп жатқан сапалық өзгерістерді конст. тұрғыда бекіту және оларды демократияландыру мен құқықтық мемлекет құру бағытында одан әрі жетілдіру – жаңа конст. әзірлеудің маңызды себебі.

Сапалық жағынан өзге құқықтық жүйе жасау үшін жаңа конст. негіз қалау керек еді – бұл 1993 жылғы Конст. қабылдау себептерінің бірі.Терең қоғамдық өзгерістердің тамыр тарта бастан нышандары 1978 жылы Қазақ ССР Конст. орнына жаңа конст-қ рәсімдеуді талап етті. Көнергенді ысырып, жаңа қағидаттардың негізінде жаңғыра бастаған қоғамның қадамдарын конст. баянды ететін ата заң қажет болды.