2.7 Қаржылық есептілік: әдістеме және толтыру методикасы

Қаржылық есеп беруді құрастырудың басты мақсаты-кәсіпорынның қаржылық жағдайы, ақша қаражаттарының қозғалысы, қызметінің нәтижесі туралы ақпаратпен қамтамасыз ету.

Қаржылық есеп келесі көрсеткіштер туралы ақпаратты қамтиды:

• Активтер

• Міндеттемелер

• Капитал

• Табыстар мен шығындар

• Ақша қаражаттарының қозғалысы

Қаржылық есепті беру мен дайындау кәсіпорынбасшылығының міндеті болып табылады. Қаржылық есеп берудің толық қозғалысы туралы мәліметтері;

• бухгалтерлік баланс

• табыстар мен шығындар есебі

• ақша қаражатының қозғалысы есебі

• капиталдағы өзгеріс туралы есеп

• есеп саясатының негізгі баптары мен түсініктеме жазу

Бухгалтерлік баланс түсініктеме жазуда ҚЕХС 1 Қаржылық есеп беру берілген принциптеріне сәйкес жүргізіледі.Ол Үздіксіздік, Есептеу және ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есп тікелей әдіспен құрастырылады. Жылдық қаржылық есеп берудің есепті кезеңі жылдың 1 қантарынан 31 желтоқсан аралығында қамтиды.

Қаржылық талдаудың басты мақсаты ол анықталған нәтижелер негізінде кәсіпорынның қаржылық жағдайына баға беру, оны жақсарту бойынша ұсыныстар жасау. «Көліктік қызмет көрсету орталығы» акционерлік кәсіпорыны-ның қаржылық жағдайы шаруашылық жүргізу үрдісіндегі капиталдың жағдайын сипаттайтын және шарушылық субъектінің нақты сәттегі өз қызметін қаржыландыру мүмкіншілігін бейнелейтін көрсеткіштер жүйесімен анықта-лады. Кәсіпорынның қаржылық жағдайы мен оның тұрақтылық белгілі денгейде кәсіпорынның капиталы қандай активтерге салынғанынан, олар қандай табыс әкелетіндігінен тәуелдейді.

Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың ақпараттық негізі қаржылық есеп беру болып табылады.ЖШС «Интердизайн-Ас» компаниясының қаржылық есептілігі

• бухгалтерлік баланс;

• қаржы – шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есеп;

• ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп.

Онда сонымен қатар түсіндірме хат болады, сондай-ақ қаржылық есеп беруге негізделген немесе қаржылық есептен алынған материалдармен толықтыруы мүмкін және бұл материалдар солармен бірге оқылады. Түсіндірме хатта, берілген субъектінің есеп және есеп берудің қандай саясатын ұстанып отырғандығы және қаржылық есепті пайдаланушылардың талаптарына сай басқа да ақпараттар жазылу тиіс. Мысалы, оған субъектіге әсер етуші тәуекел мен белгісіздік туралы, қаржылық есепте жазылған міндеттемелер туралы түсініктемелерді жазуға болады. Нарықтағы географиялық сегменттер, сомалық ерекшеліктер, қызмет түрлері туралы ақпарат, баға өзгерісінің әсері туралы мәліметтер және басқалары қосымша ақпарат ретінде қарастырылады.

3. Ұйымның қаржылық-шаруашылық қызметін талдау

Нарық жағдайында кәсіпорынның өміршендігінің кепілі мен жай – күйінің орнықтылығының негізі оның қаржы тұрақтылығы болып табылады. Ал ақша қаражатын еркін орын алмастыра отырып қолданып, тиімді пайдалану жолымен өнімді өндіру мен сатудың үздіксіз процессін қамтамасыз ете алатын өзінің қаржы рессурстары жағдайын көрсетеді.

Кәсіпорында бухгалтерлік балансқа сәйкес 2010 және 2011 жж.жалпы балансының құны 2011 ж.-266038,6 тг ұүрады, ал 2010 жылы -155093,7 тг құрады. Оның ішінде: (Қосымша-7)

• қысқа мерзімді активтер: 2010 ж.-49006,9 тг -32%

2011 ж.-75539,9 тг-28,4%

ауытқу- 26533 тг – 4,4%

• ұзақ мерзімді активтер: 2010 ж.-106086,8 тг - 68%

2011 ж.-190498,7 тг-71,6%

ауытқу – 3,6%

Кәсіпорынның активтері 2011 жылы 2010 жылға қарағанда 110944,9 тг өсті. Қосымша

Ал жалпы пайда 2011 жылы 133319,2 тг, ал 2010 жылы 83962,1 құрады. Жалпы пайда 2011 жылы 49357,1 тг өсті.

ЖШС « Нурислам-Сервис» қаржылық жағдайы тұрақты. Пайда рентабельділігі жыл сайын өсуде, соған байланысты серіктестік экономикалық даму үстінде.

Мейрамханалық қызметтер қаржылық жағдайы жыл сайын өсіп, дамуда. Халықтың тұрмыс жағдайының жақсаруымен байланысты қоғамдық тамақтандыру қызметіне деген қажеттілік те арта бермек. Осыған байланысты мұндай қызметтерді ұсынатын кәсіпорындар арасында бәсеке күшейе түседі. Бұл күресте маңызды фактор ретінде кәсіпорындардың тұтынушыларына ұсынатын қызмет көрсету сапасы болмақ. Бүгінгі таңда жоғары сапалы қызмет көрсету - кез келген мейрамхананың бәсекеқабілеттілігінің шешуші мәселесі. Сондықтан мейрамханалар жеткен жетістіктерімен шектелмей, үнемі қызметін дамыту, жетілдіру жолдарын іздестірулері қажет.

Баланстағы активтердің қозғалысы мен өзгертулері, мың.тг

Активтер құрамы	2010 жылдын 5 айы		2011 жылдын 5 айы		ауытқулар
	сомасы	%	сомасы	%		сомасы	%
Ұзақ мерзімді активтер	11 801	8,51	9 407	2,38		-2 394	-6,13
Ағымдық активтер.	126 875	91,49	386 261	97,62		259 386	6,13
ТМҚ	21	0,04	280	0,07		259	0,04
Ағымдағы салықтық активтер			583	0,15		583	0,15
Дебиторлық берешек	25 575	18,44	43 157	10,91		17 582	-7,53
Ақша қаражаттары	42 423	30,59	125 991	31,84		83 568	1,25
Басқа да қысқы мерзімді активтер	58 856	42,44	216 250	54,65		157 394	12,21
Валюталақ баланс	138 676	100,00	395 668	100,0		256 992	0,00

Бұл 17 кестеде есептелген көрсеткіштер нәтижелеріне сай келесідей қорытынды жасауға болады: ағымдағы активтердің өсуіне себеп болуы, ақша қаражаттарының 83 568 мың теңгеге өсу және басқа да қысқа мерзімді активтерінің 157 394 мың теңгеге өскенінен болды. Талдау кезінде ұзақ мерзімді активтердің азайуы 2 394 мың теңгеге байқалған, оның себебі негізгі құралдардың сомасының төмендеуінен болған. Сондықтан 01.06.2011 жылға ұзақ мерзімді активтердің құны 9 407 мың теңге болды.

Өндірістік тәжірибе өту барысында жүргізілген зерттеулердің нәтижелерін қорытындылай келе келесідей ұсыныстар мен пікірлер жасауға болады:

• Кәсіпорын басшылары өнімнің өзіндік құнын әлі де болса азайтып, өндірілген өнімнен алынатын табыс мөлшерін көбейтуге ат салысуы қажет;

• Нарықта маркетингтік жұмыстарды күшейтіп, қызмет ету аясын кеңейту керек, яғни шетел елдерімен әріптестік қарым-қатынасты күшейтіп, тек өнім сапасы мен санын жоғарылатып қана қоймай, дизайнерлік қызмет аумағын еуропалық стандарттарға сай келтірсе, нарықтағы тұтынушылар талғамын қанағаттандыра алар еді. Өйткені қазіргі кезде батыстық талғам кең орын алуда;

• Кәсіпорындағы теріс жағдай оның өз мүмкіндіктерін толығымен пайдалана алмауы, атап айтқанда ұйым кәдімгі қызметтен басқа іс әрекет түрімен айналыспайды. Сол үшін де негізгі емес қызмет түрлерін жүргізу жолдарын қарастыру қажет;

• Қазіргі кездегі техника-технологияларды өндіріс үрдісіне енгізу, барынша тиімді технологиялық жолдар мен тәсілдерді іздестіру.

Осы өндіріс есеп беру барысында ұйымның жылдан-жылға дамып келе жатқанын байқадық, бірақ сонда да осы ұсыныстар мен пікірлерді ескеру теріс болмас еді.

«Нурислам-Сервис» ЖШС-не өзіндік құнды төмендетудің резервтерін іздестіру қажет.

Өнімнің (жұмыстардың, қызметтердің) өзіндік құнын төмендету резервтерінің негізгі көзі болып табылатындар:

1) кәсіпорынның өндірістік қуаттылығын анағұрлым толық пайдаланудың есебінен қызмет көрсету көлемін арттыру;

2) қызмет көрсетуге жұмсалатын шығындарды қысқарту, оған еңбек өнімділігінің деңгейін арттырудың; шикізатты, материалдарды, электр қуатын, отынды, жабдықтарды үнемді пайдаланудың есебінен қол жеткізуге болады.

42