15. “Аудитор түсінігі және аудиторларды аттестациялау тәртібі.

Аудитор-аудиторлық қызметпен айналысушы маман. Онымен жоғары экономикалық және заң білімі бар, мамандығы бойынша кемінде бес жыл жұмыс істеген және тиісті аттестациядан өткен адам айналыса алады. Аудитордың аудиторлық қызметпен кәсіпкер немесе аудиторлық ұйымның (фирманың) қызметкері ретінде жеке айналысуына құқығы бар.Аудитордың негізгі міндеті - тексерілігі жағынан компанияның қаржы жағдайы туралы қорытынды жасау, ол занда белгіленген тәртіппен аталған компанияның қызметі жөніндегі жылдық есебінде ресми балансымен және пайда мен зиянның есептерімен бірге жарияланады. ҚР- сы үкіметінің 1999 жылғы 29 маусымдағы қаулысымен аудиторлық қызметті лицензиялау Ережесі бекітілді. Осы қаулымен лицензия беру тәртібі мен шарттары, сондай- ақ аудиторлық қызметті лицензиялауға қойылатын квалификациялық талаптар белгіленді. Мемлекеттік емес мекеме- аудиторларды аттестациялау бойынша Біліктілік комиссиясының ережесінде оның ҚР- ның аумағында аудиторлық қызметпен айналысуға ниет білдірген, аудиторлыққа кандидаттарды аттестациялау мақсатында құрылғандығы атап көрсетілген. Комессияның құрылтайшысы болып табылатын аудитордың аумақтық палаталары. Ережеде, сондай- ақ, Біліктілік комиссиясының мақсаты мен міндетті қызметтері құқықтары мен міндеттері және жұмыс істеу тәртібі анықталған. Аттестациялау деп- өкілеттік орган бекіткен біліктілік талаптарының негізінде етихандар қабылдау арқылы аудиторлық кандидаттардың біліктілік деңгейін Аттестация аудиторлыққа кандидаттардың аудиторлық қызмет көрсетуге кәбіби дайындықтарын растайды. Сондай- ақ, аталмыш құжатта төмендегілер анықталған:

1.аудиторлыққа кандидаттардың құжаттарын тапсыру және сақтау тәртібі

2.модульдік емтихан тапсырмаларына қойылатын негізгі талаптар

3.аудиторлыққа кандидаттарды аттестациялау процедураларыаттестация нәтижелерін рәсімдеу

4.аттестацияның өткізілуіне жауапкершілік және бақылау жасау.

16.Аудиторлық ұйымның және аудитордың құқықтары.

Аудитордың аудиторлық қызметпен кәсіпкер немесе аудиторлық ұйымның (фирманың) қызметкері ретінде жеке айналысуына құқығы бар.Аудитордың негізгі міндеті - тексерілігі жағынан компанияның қаржы жағдайы туралы қорытынды жасау, ол занда белгіленген тәртіппен аталған компанияның қызметі жөніндегі жылдық есебінде ресми балансымен және пайда мен зиянның есептерімен бірге жарияланады.Бiлiктiлiк комиссиясы аттестациялаған және аудиторлық қызметпен айналысуға бес жыл мерзiмге бiлiктiлiк куәлiгi берiлген адам аудитор бола алады.  Аудиторлар кәсiпкерлiк қызметтiң субъектiлерi ретiнде өз қызметiн жеке дара тәртiбiнде немесе мамандандырылған аудиторлық ұйымдар (фирмалар) арқылы атқара алады. Аудиторлар мен аудиторлық фирмалар бiрлестiктердiң әр алуан түрiн құра алады. Аудиторлық ұйым - бұл қызметiнiң негiзгi түрi аудиторлық қызметтер көрсету болып табылатынұйым. Аудиторлық ұйымдар меншiктiң кез-келген түрi негiзiнде құрыла алады. Аудиторлық ұйымға, егер онда бiр ғана аудитор жұмыс iстейтiн болса, аудиторлық қызметтi жүзеге асыруға рұқсат етiледi.Аудиторлық ұйымға тек қана аудитор басшы бола алады. ҚР аудиторлық қызмет туралы заңына сәйкес:

Аудиторлар:

      1) аудиттелетiн субъектiнiң аудит жүргiзуге арналған шарттың талаптарын орындау үшiн қажеттi бухгалтерлiк және өзге де қаржы-шаруашылық құжаттамасын алуға және тексеруге;

      1) кәсiби ұйымға кiруге;

      2) аудиттелетiн субъектiнiң лауазымды адамдарынан аудит барысында туындаған мәселелер бойынша ауызша және жазбаша нысандарда түсiндiрме алуға;

      3) кәсiби ұйым/ң шешiмiне сот тәртiбiмен шағымдануға құқылы.

      2. Аудиторлар:       1) ҚР/ң аудиторлық қызмет туралы заңнамасын, аудит стандарттарын сақтауға;      2)коммерциялық құпияны жария етпеуге;       3) аудиттелетiн субъектiге бухгалтерлiк есеп жүргiзуде, қаржылық есептiлiкте және қаржылық есептiлiкке байланысты басқа да ақпаратта анықталған бұзушылықтар туралы ақпаратты беруге мiндеттi.

Аудиторлық ұйымдардың құқықтары мен мiндеттерi

1. Аудиторлық ұйымдар:

      1) аудит жүргiзу әдiстерiн дербес анықтауға;

      2) аудит жүргiзуге арналған шарттың талаптарын орындау үшiн қажеттi бухгалтерлiк және өзге де қаржы-шаруашылық құжаттамаларын сұратып алуға және тексеруге;

      3) осы Заңның 24-бабында көрсетiлген тұлғаларды қоспағанда, әр түрлi бейiндегi мамандарды аудит жүргiзуге қатысуға шарттық негiзде тартуға;

      4) аудиттелетiн субъект аудит жүргiзуге арналған шарттың талаптарын бұзған жағдайда аудит жүргiзуден не аудиторлық есептi беруден бас тартуға;

5) аудиттелетiн субъектiнiң қаржы-шаруашылық қызметтерiне байланысты құжаттамаларды толық көлемде, сондай-ақ осы құжаттамада есепке алынған мүлiктiң нақты бар-жоғын тексеруге құқылы. Аудиторлық ұйымдар:       1) Қазақстан Республикасының аудиторлық қызмет туралы заңнамасын, аудит стандарттарын сақтауға;       2) сапаны сыртқы бақылаудың жүргiзiлуiне, уәкiлеттi орган жүргiзетiн тексерулерге кедергi жасамауға;       3) аудиторлық қызметтi жүзеге асыруға лицензия алған немесе кәсiби ұйымнан ерiктi түрде шыққан немесе одан шығарылған күннен бастап бiр ай iшiнде кәсiби ұйымға кiруге;       4) өздерi мүшелерi болып табылатын кәсiби ұйымды аккредиттеуден айырған кезде үш ай iшiнде басқа кәсiби ұйымға кiруге;       5) коммерциялық құпияны жария етпеуге;       6) аудиттелетiн субъектiге бухгалтерлiк есеп жүргiзуде, қаржылық есептiлiкте және қаржылық есептiлiкке байланысты басқа да ақпаратта анықталған бұзушылықтар туралы ақпаратты беруге мiндеттi.       Аудиторлық ұйымдар мемлекеттiк мекемелерде, мемлекеттiк кәсiпорындарда, мемлекет қатысатын заңды тұлғаларда аудит жүргiзген жағдайда аудиттелетiн субъектiге бюджет қаражатын, кредиттердi, байланысты гранттарды, мемлекет активтерiн, мемлекет кепiлдiк берген қарыздарды пайдалану кезiнде анықталған Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзушылықтар туралы ақпаратты да беруге мiндеттi;       7) өздерi үшiн аудит жүргiзу мiндеттi болып табылатын қаржы ұйымдарына аудит жүргiзу нәтижесiнде анықталған Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзушылықтар туралы аудиттелетiн субъектiлердi хабардар ете отырып, қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау жөнiндегi