2 Салық және салықтық жүйе. Салық түрлері. Қазақстанның салық жүйесінің қалыптасуы

Мемлекет табыстарының негізгі көзі – салық болып табылады. Салықтағы кез келген өзгерістер саяси күрестің, ақпарат құралдарындағы сынның объектісі болады.

20.Бұл алдын ала белгіленген заңды тәртіпте шаруашылық субъектісінің табысының бір бөлігін мемлекет пайдасына алу

-Салық;-Бюджеттік жүйе-Бюджеттік шығын-Бюджеттік пайда-Бюджеттік саясат

Салық –бұл алдын ала белгіленген заңды тәртіпте шаруашылық субъектісінің табысының бір бөлігін мемлекет пайдасына алу.

11.Мемлекеттік басқарудың деңгейлері арасында функциялар мен өкілеттіктердің ара жігін дәлме -дәл ажыратуға, бюджеттер деңгейлерінің арасында түсімдер мен шығыстарды бірыңғай бөлуге, сондай- ақ бюджетаралық қатынастарды айқындау әдістерінің біртұтастығы мен ашықтығына негізделген-Бюджетаралық қатынастар;

-Салықтық түсімдер -Бюджеттік жүйе-Бюджеттік шығын-Бюджеттік пайда

Салық жүйесі дегеніміз –салықтың жиынтығы сондай –ақ салықтық бақылау әдістері мен нысандары және салық заңын бұзбауға жауапкершілік.

Салық жүйесінің негізгі түсініктері: салықтық ауыртпалық, салық базасы, салық мөлшерлемесі, салық жеңілдіктері, салық салудың шегарасы.

21.Салық жүйесі дегеніміз – ...-салықтың жиынтығы сондай –ақ салықтық бақылау әдістері мен нысандары және салық заңын бұзбауға жауапкершілік;

-экономикалық қатынастарға және құқықтық нормаларға негізделген түрлі деңгейлер бюджеттерінің, сонымен бірге бюджет процесі мен қатынастарының жиынтығын білдіреді;

-Бұл экономиканы дамытуға әлеуметтік аяны, қорғанысты, мемлекеттік борышты жабуға және т.б. қажеттіліктерге бағытталатын қаржылық ресурстар

-Мемлекеттік меншікті және мемлекеттік мүлікті пайдаланудан, сыртқы экономикалық қызметтен, мемлекеттік мүлікті жекешелендіруден, мемлекеттік қарыздан, роялтидан түседі

-Олар салықтық және салықтық емес түсімдер есебінен құралады

Салықтардың мынандай түрлері болады: тікелей және жанама; салықтық өндіріп алатын органдарды басқару бойынша; аймақтық, жергілікті, мемлекетаралық; қолдану тәртібі бойынша; жалпы және арнайы.

12. Бюджеттік шығындардың негізгі қызметіне не жатады?-саяси, әлеуметтік және шаруашылық;-саяси, әлеуметтік -саяси және шаруашылық-әлеуметтік және шаруашылық

-саяси, экономикалық

Тікелей салықтар- жеке немесе заңды тұлғаның табысынан өндіріп алынады, ол нақты және жекеге бөлінеді. Нақты тікелей салыққа жер салығы, бағалы қағаздарға алымдар енеді. Жеке тікелей салықтар: азаматтардан алынатын табыс салығы; табыс көзінен немесе декларация бойынша өндіріп алынатын салықтар; пайдаға, мұраға, сыйға, мүлік бойынша салықтар. а) резидент азаматтардың және резидент емес азаматтардың табыстарына салынатын салықтар;

13. Қай қызметі әлеуметтік экономикалық құрылысты қолдау және өзіне мемлекеттік басқаруды, әскерді, қауіпсіздікті, сыртқы саяси қызметті, БАҚ қолдаудан тұрады?-Саяси;

-Әлеуметтік-Шаруашылық-Реттеуші-Жоспарлау

Жанама салықтар- бұл тікелей емес тауарлардың немесе қызметтердің бағасына енгізілетін, тауарлар мен қызметтерге салынатын салықтар. Бұл салықтың тауарлар мен қызметтерге деген сұранымға байланысты соңғы тұтынушыға ауысады. Олар үш түрлі болады: акциздер, ҚҚС, сатудың кейбір түріне салықтар, кедендік баж салықтары.

14.Қай қызметі елдегі әлеуметтік экономикалық жағдайды тұрақтандырудан, әр түрлі табыс топтарының өмірлік деңгейі және табыстардың айырмашылық деңгейін жұмсартудан, әлеуметтік қызмет көрсететін салаларды қолдаудан тұрады?-Әлеуметтік;

-Шаруашылық-Реттеуші-Жоспарлау-Саяси

Салық салу принциптері

Қазіргі салық салудың принциптері:

1. Салық төлеушінің мүмкіндігі немесе табыс деңгейі есепке алынып, салық ставкасының деңгейі анықталуы қажет;

2. Табыстарға салық салу бір-ақ рет алынуы қажет;

3. Салықты төлеу- бұл міндетті төлем болып табылады;

4. Салық төлеушінің және салықты жинайтын экономикалық мекемелерге салық төлеу процедурасы мен жүйесі қарапайым, түсінікті және ыңғайлы болуы керек;

5. Салық жүйесі икемді және өзгермелі қажеттіліктерге бейімделе алуы керек;

6. Салық салу жүйесі ұлттық жиынтық өнімді қайта бөлуді қамтамасыздандыруы және мемлекеттің экономикалық саясатының тиімді құралы болуы қажет.

15.Бюджет тапшылығы – ?-мемлекеттік шығындардың табыстан көп болуы;

-мемлекеттік шығындардың табыстан аз болуы-мемлекеттік шығындардың табыстқа тең болуы-мемлекеттік шығындардың табыстан кем болуы-мемлекеттік шығындардың табыстай болуы

2001 жылы Қазақстанда Салық кодексін енгізу салық жүйесін реформалаудың жаңа сатысының бастауы болды, ол қазақстандық салық салудың халықаралық қағидаларын енгізуге көмектесті, елдің салық заңдылықтарын айқын, түсінікті және қарапайым етті.

16.Мемлекеттік бағалы қағаздарды сату, сыртқы бюджеттік қорлардан қарыз алу-...

-ішкі мемлекеттік қарыздар; -сыртқы мемлекеттік табыстар-Реттеуші-Жоспарлау-Саяси

22.Жеке немесе заңды тұлғаның табысынан өндіріп алынады, ол нақты және жекеге бөлінетін салық түрі:-Тікелей салықтар;-Жанама салықтар-Таза салықтар-Жаңа салықтар

-Түзу салықтар

Салық жүйесінің негізгі элементтері салық түрлері және оларды есептеу әдістері – салық ставкасы мен салық базасы болып табылады. Салықтың түрлері:

1. Корпоративтік табыс салығы

2. Жеке табыс салығы

3. Қосымша құн салығы

4. Акциздер

5. Жер қойнауын пайдаланушылардың салығы мен арнайы төлемдері

6. Әлеуметтік салық

7. Жер салығы

8. Транспорт құралдарына салынатын салық

9. Мүлік салығы

Салық жүйесінің экономикаға әсер етуінің маңызды құралы – салық жеңілдіктері. Олар АҚШ-та 100-ден аса болса, Ұлыбританияда – 80-ге жуық.

17Жеке кәсіпкерлерден, мемлекеттерден және халықаралық қаржылық ұйымдардан қарыз алу-Сыртқы мемлекеттік қарыз; -ішкі мемлекеттік қарыздар -сыртқы мемлекеттік табыстар-Реттеуші-Жоспарлау

18.Әлеуметтік-экономикалық дамудың мақсаттары болмайды:-экспорттық мүмкіндіктер;

-халықтың жекеленген азаматтарына көмек;-әлеуметтік аяны ұстау;-өндірушілерді талғамалы қолдау;-ғылыми және қорғаныс әлеуетін қолдау

23.Бұл тікелей емес тауарлардың немесе қызметтердің бағасына енгізілетін, тауарлар мен қызметтерге салынатын салықтар-Жанама салықтар;-Таза салықтар-Жаңа салықтар

-Түзу салықтар-Тікелей салықтар

Негізгі әдебиет

1.Каренов Р.С. Государственное регулирование экономики. Алматы: Ғылым, 1999-254с.

2.Бабашкина А.М. Государственное регулирование национальной экономики. - М.: Финансы и статистика. 2004.

3.Бибатырова И.А. Государственное регулирование национальной экономики: Учебное пособие. – Алматы : Қазақ университеті. 2004.

4.Мамыров Н.К., Ихданов Ж.О. Государственное регулирование экономики в условиях Казахстана. – Алматы: Экономика . 1998

5.Ходрв Л.Г. Госдарственное регулирование национальной экономики: Учебник. – М: Экономисть. 2005.

6.М.Б.Төреғожина Экономиканы мемлекеттік реттеу – Алматы: Экономика. 2008.

Қосымша әдебиет

1.Государственное регулирование рыночной экономики: Учебник для вузов/ Под общ. ред. Кушлина В.И., Волгина Н.А.; редкол.: Владимирова А.А. и др.-М.: ОАО «НПО «Экономика»», 2000.-735 с.

2.Государственное регулирование рыночной экономики: Учеб.пособие.-М: Дело, 2001 .-280 с. - (Сер. «Наука управления»).

3. Орешин В.П. Государственное регулирование национальной экономики: Учеб. пособие. -М.: Юристь, 1999. - 272 с.

4.Мищенко В. В. Государственное регулирование экономики: Учеб. пособие. - М.: ИНФРА - М, 2002.- 408 с.

5.Исингарин Н. Казахстан и Содружество: проблемы экономической интеграции. Учебное пособие. - Алматы: ОФ «БИС». - 2000, с. 170-172, 175.

6.Конституция Республики Казахстан от 30 августа 1995г.

7.Закон РК. О защите и поддержке частного предпринимательства. Ш 1543-ХИот4 июня 1992г.

8.Закон РК от 2 июля 1998 г. N 267-1 «О борьбе с коррупцией» (с изменениями, внесенными в соответствии с Законами РК от 23.07.1999 т. N 454-1; от 28.04.2000 г. N 46-И).

12 - Тақырып. Мемлекеттің ақша – несие саясатын жүзеге асырудың негізгі механизмдері

1. Мемлекеттің ақша кредит саясатын қалыптастырудың мақсаттары, міндеттері, негіздері

2. Кредиттік ресурстарды реттеу үшін мемлекеттің қолданатын құралдары және тұтқалары. Орталық банктің рөлі

3. Баға белгілеуді реттеудің мемлекеттік әдістері

Ақша – несие саясаты –инфляцияға қарсы күреске, ұлттық валюта бағамын қолдауға және нарықтың қалыпты жағдайда қызмет етуіне бағытталған мемлекеттің экономикалық саясатының құрамды бөлігі. Ақша – несие саясаты бұл экономикалық жағдаятты «нәзік қалыпқа түсіретін» құрал. Ақша – несие саясатының негізгі қарастыратын міндеттері, толық жұмыспен қамтамасыз етілуді және инфляцияның болмауымен сипатталатын өндірістің жоғары деңгейіне жетудің экономикалық жүйесіне көмектесу болып табылады. 1Инфляцияға қарсы күреске, ұлттық валюта бағамын қолдауға және нарықтың қалыпты жағдайда қызмет етуіне бағытталған мемлекеттің экономикалық саясатының құрамды бөлігі -Ақша – несие саясаты ;-Ақша – банк саясаты -Банк – несие саясаты -Ақша – тауар саясаты -Тауар – несие саясаты

Ақша –несие саясатының мақсаттары:

• қаржылық рыноктағы теңдестікті қолдау, айналымдағы ақша

жиынтығын реттеу мен бақылау;

• экономикадағы инфляциялық көріністермен күрес, ұлттық валютаның бағамын реттеу;

• Экономикалық кезеңді реттеу және жағдаятты теңдестіру;

• Экономиканың нақты секторын арзан кредит ресурстарымен қамтамасыз ету.

2. Бұл экономикалық жағдаятты «нәзік қалыпқа түсіретін» құрал-Ақша – несие саясаты ;-Ақша – банк саясаты -Банк – несие саясаты -Ақша – тауар саясаты -Тауар – несие саясаты

Ақша –несие саясаты ақша айналымын реттеу, қайта қаржыландыру мөлшерін белгілеу, валюталық дәлізді белгілеу және т.б арқылы жүргізіледі. Барлық көрсетілген құралдар экономикаға жанама және және жалпы ықпал көрсетеді, сондықтан бұл құралдарды қолданудың сандық нәтижесі алдын ала баға беруді төтенше қиындатады. 3.Несие саясатының негізгі қарастыратын міндеттері, толық жұмыспен қамтамасыз етілуді және инфляцияның болмауымен сипатталатын өндірістің жоғары деңгейіне жетудің экономикалық жүйесіне көмектесу болып табылады-Ақша;-Тауар-Банк-Биржа-Қор

Макроэкономикалық дамуда ақша рөлі мәселесі үш макроэкономикалық көзқарасқа бөлінеді.

Неоклассикалық мектеп өзін -өзі реттейтін және өзін -өзі дамытатын рыноктық экономика туралы көзқараспен байланысты экономикалық үдерістерді мемлекеттік реттеудің қажеттігін теріске шығарды, ал ақшаны ЖІӨ, табыстар, инвестициялар, бағалар және т.б. тәрізді көрсеткіштердің тек аталуы көрінісіне қажет сыртқы қабығы ретінде қабылдады. Неоклассикалық мектеп өкілдерінің пікірі бойынша, ұлттық өндірістің көлемі экономикада бар өндірістік ресурстарға тәуелді болғандықтан, олардың серпіні мен ақшаның нақты деңгейіне ықпал жасауы мүмкін емес. 4. Ақша –несие саясатының мақсаттары болмайды:-Жұмыспен қамту бағдарламасын құру;-қаржылық рыноктағы теңдестікті қолдау, айналымдағы ақша жиынтығын реттеу мен бақылау;-экономикадағы инфляциялық көріністермен күрес, ұлттық валютаның бағамын реттеу;-Экономикалық кезеңді реттеу және жағдаятты теңдестіру;-Экономиканың нақты секторын арзан кредит ресурстарымен қамтамасыз ету.

Мұндай ұстаным, ақшаның атаулы санының үйлесімді өзгерістері тек бағаның абсолюттік деңгейінің үйлесімді өзгерістерін келтіретінін дәлелдеген И. Фишердің теориясында барынша айқын көрінді.

«И. Фишердің айырбас теңдеуі» деп аталған теңдеуде байланыс айқын көрінеді:

MV = P *Q,

мұнда М – айналымдағы ақша көлемі;

V – бір ақша бірлігінің айналым жылдамдығы;

P – тауарлар мен қызметтің орташа бағасы

Q – жыл ішінде ұлттық экономика шеңберінде өндірілген тауарлар мен қызметтердің саны немесе жалпы ұлттық өнімнің нақты көлемі5. Макроэкономикалық дамуда ақша рөлі мәселесі неше макроэкономикалық көзқарасқа бөлінеді?-3;2-4-5-7

Кейнсиандық көзқарас. Көрнекті экономист Дж. М. Кейнстің «Жұмыспен қамтамасыз етудің, пайыздың және ақшаның жалпы теориясы» (1936 ж.) кітабының шығуымен, жалпы макроэкономикалық саясатқа және оның ішінде ақша саясатына көзқараста түбегейлі революция болды. 6.Бұл биліктің заң және атқарушы органдарынан біршама экономикалық тәуелсіз, яғни үлкен немесе кіші деңгейде үкіметтен нақты тәуелсіз мекеме-Орталық банк;-Ұлттық банк-Қаржы орталығы-Институт-Кәсіпорын

Кейнсиандық базалық негізделетін негізгі теориялық теңдеу:

Y = C + Q +I + XN

мұнда Y – ЖҰӨ – нің атаулы көлемі;

С – тұтыну шығындары;

Q – тауарлар мен қызметке мемлекеттік шығындар;

I – жеке инвестициялар;

XN – таза экспорт

7.Қандай банк ЭМР – дің кредиттік құралдарына қолданушы басты инстанция болып -табылады?-Орталық банк; -Ұлттық банк-Қаржы орталығы-Институт-Кәсіпорын

Неоклассиктер ақша саясатының тиімсіздігі туралы және барлығынан бұрын, балансталған мемлекеттік бюджет пен балансталған төлем балансы жөнінде пайым жасады. 8. Ақша жиынтығының құрылымына неше элемент жатады?-6-5-4-3-2

1929 – 1933 жж. ұлы тоқырау бұл мектептің көп ережелеріне, оның ішінде, әсіресе нарық экономикасындағы мәжбүрлі жұмыссыздық пен мүмкін дағдарыстарды іс жүзінде шығарып тастаған ережесіне күдік тудырды. Бұл дағдарыстарды тудырған ақшаның сандық теориясының қабілетсіздігін білдірді. Экономиканы реттейтін, бірнеше мемлекеттік шараларды, оның ішінде қаржы реттеуішін қолданатын шараларды пайдалану қажет болды.

9. Бұл тауарлар мен қызметтерге айырбасқа сатушылармен қабылданатын, қазіргі заманға ақшалай қаражаттың жалпы сомасы-Ақша жиыны; -Ақша массасы -Ақша құны -Ақша мөлшері-Ақша түрі