5. Тауар және оның қасиеттері.

Маркстың ойынша, тауар екі касиетті иеленеді: біріншіден, қандайда бір адамның сұранымын қанағаттандыруы, екіншіден, зат бола отырып, басқа затқа айырбасталу қабілеттігі. Заттың пайдалылығы, оның адамның анау-мынау сұранымын қанағаттандыру қасиеті-тұтыну құны деп аталады. Кейбір тұтыну құны адам сұранымын тікелей қанағаттандыса , басқалары-жанама қанағаттандырады. Тұтыну құнын жасайтын еңбек нақты еңбек деп аталады. Еңбектің құндық теориясының негізін А Смит ,Д Рикардо қалаған. Олар туардың айырбасталу құны оған сіңген еңбек мөлшерімен анықталады, сондықтан адам еңбегі – тауар құнының қайнар көзі деген тұжырым жасады. Еңбектің екі сипатын Маркс ашқан оның ашқа жаңалығы қан заңы іс әректінің механизмін және одан туындайтын әлеуметтік –экономикалық салдарлрды түсінуге көмектесті.

5. Ынталандыру және тежеуші салық саясаты. Лаффер қисығы.

6. Экономика монополизациялануының әлеуметтік – экономикалық зардаптары. Антимонополиялық реттеу.

Монополяның мақсаты – рынокта баға мен өндіріс көлемін бақылау арқылы мүмкін болатын жоғары табыс алу . Мақсатқа жету құралы болып орташадан жоғары пайданы қамтамассыз ететін монополиялық баға құрлымын ұсынады. Монополия рынота үстемдік етеді және монополды жоғары баға арқасында жоғары пайда ала отырып, өнімді шығаруды шектейді. Сонымен қатар бәсеке жоқ жағдайда монополия техникалық прогресс есебінен тиімділікті жоғарлату ынтасын жоғалтады. Антимонополиялық зандар 1880 ж АҚШ- та қабылданған. Қазіргі антимонополиялық заңдар 2 бағытта жұмыс істейді: бағаны бақылау және компаниялардың қосыуын бақылайды. Қазақстанда 1996 ж “Бәсеке және сауда рыногындағы монополиялық қызметті шектеу туралы заң қабылданды және антимонополиялық саясат бойынша мемлекеттік комитет құрылды.” Бірақ заң әлі жетілмеген және толық қолданылмайды.

5. Экономика ұғымы. Экономиканың өзекті мәселелері.

Экономика термині екі мың жылдан уақыт бұрын пайда болған.Ол гректің “ОЙКОС “-үй, шаруашылық және “НОМОС”-заң деген сөздерінен құралған.”Экономия”терминін ең алғаш рет КСЕНОФОНТ үй шарушылығын жүргізудің саналы ережелерін қарастыратын өзінің шығармаларының атауы ретінде енгізген. ЭКОНОМИКАНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ. Адам,оның қажеттілігі мен мүддесі, қоғамдық,табиғаттық, материалдық обьектілері мен субьектілері және басқа ресурстарға қатынасы болып табылады. Жалпы экономикалық теория шаруашылық қызметінің түрлерін ,принциптерін ,ережелерін,ресурстарды қолданудың тиімді бағыттарын жасайды. Сондай-ақ өндіруші мен тұтынушылардың және экономикалық мүдделері негізінде экономикалық мінез-құлқының логикасын, олардың қажеттілігін қалыптастырады.

5. Экономикада ақша ұсынысы және ақшаға сұраныс. Монетарлық ереже.

Ақша ұсыныс: ақша мультипликаторы көмегімен есептелінеді. Ақша мультипликаторы –бұл артықрезервтің бөлігі, оны айналымдағы ақша массасның және мерзімсіз салымдардың сомасыныңкөбеюі үшінжаңа зайымдар ұсыну жолымен коммерциялық банктер жүйесі қолдана алды. Ақша мультипликаторы, ақша базасының өзгеру жағдайына ақша массасы көлемнің неше рет өзгеретіндігін көрсетеді. Ақша мультипликаторы ақша ұсынысы және ақша массасын реттеудегі болжам үшін қолдалынады . Бұл процесте басты рольде –Орталық банк ойнайды. Нарықтағы ақша массасы және тауар мен қызмет көрсету массасының қатынасы ақшаны сатып алу қабілеттілігін анықтайды.Ақша нарығыныңекінші компаненті- сұраныс.Ақшаға сұранысты талдау кезіндегі әр түрлі теориалық тәсілдер кездеседі. Басынан, монетарлық тәсілді қарастырайық .Монетаризм (ағылшынша money- ақша )-экономикалық консепция, айналымдағы ақшаны қарастырады.Монетаризм 20 ғ. 50-ші жылдарындаболды, ал терминнің өзі К.Бруннердің «Ақшаның монетарлық саясаттағы ролі» деген еңбегінде алғаш рет найда болды.Осы бағыттың туынды бастаушысы –Гервинг Фишер.Монитаризмнің кең ауқымды таратылуы 70 жылдары қамтиды. Батыста қазіргі заманның монитаризм лтдері-М.Фридмэн ,ал Қазақстанда – О. Жандосов саясатта қолданды.Қысқаша айтқанда, монитаризм екі түрлі тезиске саяды. 1.Ақша экономикада басты ролді ойнайды.2.Орталық банк ақша ұсынысына, яғыни айналымдағы ақша санына әсер ете алады.Ақша массасы – қолма-қол және аударым ақша нысанындағы щаруащылықта бар барлық ақша құралының жиынтығы , ол сонымен қатар , қор жинау , төлем және айналым құралының қызметін атқарады.Басқа да рынок секілді , ақша рыногында да, ақшаға сұраныс пен ұсыныс болады.