5. Мемлекеттік реттеудің кейнстік және монетарлық үлгілері.

Монетаризм-экономикалық концепция, бұл макроэкономикалық талдаудың негізгі құралы ретінде, айналымдағы ақшаны қарастырады. Монетаризм XX ғ 50 жылдарында пайда болды. Оның мәні екі түрлі тезиске келеді:ақша экономикада басты рөлді ойнайды; орталық банк ақша ұсынысына,яғни айналымдағы ақша санына әсер етеді.Қазіргі заманғы монетаризмге ақшаның кейнсиандық және неокейнсиандық бәсекелес теориялары бар. Кейнстік теория ақшаға сұранысты анықтау үшін экономикалық тұлға тетіктеріне сүйенеді, яғни ол тұлға байлығының бір бөлігін ликвитті ақшалай актив нысанында сақтауғы ықпал жатпайды. Монетаризм мен кейнстік теориясының арасындағы негізгі айырмашылық келесіде болады: мемлекеттің реттеуші рөліне сүйенетін кейнстік теориядан айырмашылығы монетаристтер ескі классикалық мектепке жақын тұрады және ақша массасын реттеуге мемлекеттің араласуына қарсы пікір айтады. Кейнсиандық ілім жорамалы бойынша, ақша ұсынысының өзгеруі проценттік мөлшердің өзгеруіне әкеліп, содан кейін – инвестициялық сұраныс және тек мультипликатор арқылы номиналды ЖҰӨ өзгеруіне әкеледі. Монетарлық бағдар бойынша, ұзақ мерзімді саясатты мемлекет негізделген тұрақты түрде ақша массасының өсуін қамтамасыз етіп отырады. Монетарлық бағдардың кейнсиандық ілімдерден пікір айырмашылығы: ақша ұсынысының өсуі негативті салдарға әкеліп соқтырады. Егер ақша ұсынысы өссе, сұраныс төмендейді, бұл ақша ұсынысының өсуіне әсер етпейді. Нәтижесінде экономика «ликвидті қақпанға» түсіп, ақша санымен номиналды ЖҰӨ арасындағы байланыстың себеп-салдарлы шынжыры үзіледі.Сондықтан кейнсиансттердің монетаристерден айырмашылығы, кейнсианистер экономикалық тұрақтылығының негізгі құралы ақша емес – фискальді саясат деп есептейді.

5. Мемлекеттің жұмыс бастылық саясаты және оның Қазақстандағы ерекшеліктері.

Мемлекеттің жұмыс бастылық саясаты. Оның Қн-дағы ерекшеліктері. Қазіргі кезде біздің Қн-да көптеген елдермен салыстырғанда адамның еңбегі төмен бағалануда. Мыс: бір сағаттық адам еңбегі Швейцарияда-30, Германияда-28, Австралияда-22, Францияда-15 доллар құрайды. Ал ҚР-нда жұмысшы мен мемл-к сектордағы қызметкердің бір сағат еңбегі 0,10 доллар тұрады. ҚР “Тұрғындарды жұмыспен қамту туралы” жұм-ғы үшін олардың, негізгі жалақысының 50%-нан төмен емес мөлшерде кепілдіктен ақы белгіленеді. Ол төлем республикадағы қалыптасқан жағдайда, күн көру деңгейінен төмен болмауы қажет. Рыноктық эк-сы дамыған көптеген елдерде еңбек нарығындағы әртүрлі категориядағы адамдарға дифференциалды түрде қарау көзделген. Әсіресе жастарға. ҚР президенті 1996ж 6 қазанда “Мемл-к жастар саясатын жетілдіру шаралары туралы” шешімі шығып, онда осы мәселелерді қарастыру көзделген. Жұм-қ мәселесін шешуде ерекше орынды еңбек биржалары(тұрғындарды жұмыспен қамту орталығы) алады. Еңбек биржасы-бұл тұрақты негізде қызмет жасайтын мекеме, мұнда еңбекті жалдау кезінде жұмыскер мен кәсіпкер арасындағы делдалдық іс-әрекет жүзеге асады. ҚР-да тұрғындарды жаппай жұмыспен қамту орталығы 1991ж 1шілдеден бастап жұмыс істей бастады. ҚР-нда тұрғындарды жұмыспен қамтудың арнайы бағдарламасы жасалған. Еңбек рыногындағы жағдайды ескере отырып, жұмыссыздарды қайтадан оқыту шаралары қарастырылған, жастар, әйелдер, мүгедектерді жұмыспен қамтуға қамқорлықтар жасау көзделген. Кәсіпорындарда оларды жұмысқа алудың үлесі(квотасы) белгіленген.