59. Жанрава-стылёвая разнастайнасць прозы я.Брыля.

60. Драматургія а.Дударава: духоўна-этэтычны змест.

Спробы драм-га выйсці за межы вузка побытавых рэалій, зазірнуць за тую грань, дзе прыватнае жыццё чал-ка судакранаецца з абставінамі адвечнай чал-чай трагедыі, трагедыі існавання, урэшце прывялі да стварэння п’есы “Парог”. Некаторыя крытыкі не ўхвалялі выбар галоўн. героя. Не маглі зразумець, чаму ў якасці філосафа выступае алкаголік Буслай, разбэшчаная, цынічная асоба? У 1-ай дзеі Андрэй Буслай у стане жорсткага пахмельнага сіндрому прачын-цца ў чужой кватэры, сярод незнаёмых рэчаў. Знаёмства героя з новай абстаноўкай, яе асвойванне выглядае даволі камічна. Буслая дзівіць не толькі незвычайны інтэр’ер, але і людзі, якіх ён сустракае ў незнаёмай кватэры: Аліна, Драгун. Ён адчувае з іх боку шкадаванне і спробу дапамагчы.Чужое спачуванне яго, алкаголіка са стажам, бянтэжыць, прымушае зразумець глыбіню ўласнага падзення. І ён спрабуе адгарадзіцца ад гэтага новага, трывожнага пачуцця звыклым спосабам:блазнуе, кпіць з сябе. Нават панурая Аліна не можа стрымаць усмешкі, калі Буслай тлумачыць, чаму людзі п’юць: ”Калі сабаку навучыць думаць, і сабака піць пачне. “Чорны гумар” – абалонка, за якой хаваецца прытоены боль. Смех, як і гарэлка, для героя–своеасаблівае выйсце са стану апатыі, абыякавасці, дух-най ляноты, якія ён адчувае вакол сябе і ў сабе.Дабрату Буслай шукае не ў бесклапотным цвярозым жыцці, а ў п’яным чадзе: “Калі п’яны, мне ўсіх шкада, я ўсіх люблю”. Буслай прызнаецца, што і сам да сябе такога не падышоў бы. Але ні гарэлка, ні балючае самавыкрыццё, ні ўнутраная стыхійная нязгода з масавай мараллю не робяць Буслая больш дасканалым, чуйным да чужога няшчасця. Ён галоўная прычына нягод ва ўласнай сям’і, пакут жонкі і бацькоў. Пакінуўшы вёску, Буслай пераязджае ў мястэчка, жыве ў качагарцы разам з бамжом і прапойцам Бэрам, перабіваецца выпадковымі заробкамі, цалкам адасабляецца ад усялякіх мар-ных абавязкаў перад блізкімі. Яму па-свойму ўтульна і бесклапотна. Бліжэй да фіналу паводзіны Буслая істотна мяняюцца: ён перастае асуджаць іншых, пачынае пошукі выйсця, маральнага самаўдсканалення. Прасветліна ў душэўным стане настае тады, калі само жыццё адварочваецца ад яго, ператварае яго ў “жывога нябожчыка”. Ён атрымлівае ад жыцця ўрок. Што можа адчуваць чалавек, які перажыў сваю смерць, і раптам ён, жывы? Што чакае бацьку, маці, кінутых жонку і дзіця, калі ён вернецца да іх “жывым нябошчыкам”, з адпітай памяццю, амярцвелай свядомасцю? Нават сын не пазнае бацьку і просіць Андрэя расказаць казку, якая нібыта можа кагосьці выратаваць. Але казкі не будзе! Буслай спрабуе выправіць сваю віну адраз –уцячы, каб родныя забыліся пра яго і надалей лічылі яго памерлым. Гэтае выйсце раўназначнае самагубству, і яно наўрад ці можа кагосьці выратаваць. Дзеля дабра, ачышчэння патрэбная марудная, цяжкая, цярплівая праца душы–але якраз на гэта Буслай ужо не здатны. Сім-чны вобраз парога расчытваецца, як мяжа, за якой пач-цца незваротны распад чал-чай асобы, дух. смерць, якая набывае куды больш пачварныя формы, чым фізічныя. “Парог”–апакаліпсіс, крушэнне свету, не сусвету, але свету 1-ой чал-чай асобы.

Тэма адказнасці чалавека перад сусветам за сваё асабістае “я”, за жыццё, падараванае яму Богам, атрымала своеасаблівы працяг у драме “Вечар”. І ў гэтым творы мы назіраем адмысловае і арганічн. спалучэнне камічнага і трагічнага. Без гумару, смеху гіс-рыя пра 3 пажылых людзей–Гастрыта(Мікіту), Мульціка(Васіля), Ганну,што дажываюць свой век у закінутай, неперспектыўнай вёсцы, дзе мноства пустых хат з пазабіванымі аканіцамі. Мастацкі час п’есы скіраваны не толькі ў сучаснасць, а перадусім у мінулае. Героі,для якіх настаў вечар жыцця, пераасэнсоўваюць пражытае. Вечаровы час–час успамінаў, згадак, падвядзення жыц-вых рахункаў. Тут кожная дэталь намякае на колішнія падзеі. Сімвал жыцця–калодзеж, вада ў ім жывая, яе трэба вычэрпваць, каб калодзеж не высах. Мульцік старанна выбірае ваду з калодзежа, палівае не толькі свой гарод, але і суседнія дзялянкі. Гэта сведчыць, што вёска, пакінутая яе жыхарамі, працягвае жыць. Дуд. стварыў каларытныя хар-ры. Вобраз Ганны здаецца досыць знаёмым,традыцыйным.Бабуля пражыла доўгае жыццё і так нарабілася на сваім вяку,што пад старасць не засталося сілы, каб утрымаць каля сябе сына. Мудрая і разважлівая. На дабро адказвае дабром. Наіўная, бо лёгка паверыла “у спектакль” з песняй па заяўцы ад імя сына, наладжаны Мульцікам. А Мульцік? На 1-ы погляд знаёмы тыпаж дзівака, які размаўляе з сонцам і з тэлевізарам, старшыні калгаса прапаноўвае свае паслугі ў якасці “жывога барометра”. Яго строгі суддзя ўсім грахам Гастрыта і адначасова яго адвакат. Пакутнік, працаўнік, гумарыст, перш чым паміраць, праводзіць рэпетыцыю і палохае гэтым сваю жонку Ганну. Гумарыстычн. стаўленне да смерці, да сваёй нямогласці–лепшыя якасці бел. менталітэту. Гастрыт–найбольш супярэчлівы, складаны вобраз. Недаверлівы, зайзрослівы да чужой радасці(калі дапытваецца ў Мульціка ці пішуць яму дзеці). Героі пражылі аднолькавыя па працягласці, але зусім розныя паводле сэнсу жыцці. Надыйшоў вечар, калі раздумваюць аб пражытым, аб сэнсе жыцця. Набліжэнне смерці палохае Гастрыта. І толькі цяпер ён пачынае разумець, што ўсё жыццё жыў напалову. І нават філосаф Мульцік перажывае стан закінутасці, разгубленасці, але ён верыць у гармонію светабудовы, у мэтанакіраванасць жыцця. Героі гэтай драмы вядуць няспынны этычны пошук, сутнасць якога–не вынаходніцтва новай рэлігіі і новых марал. прынцыпаў, а вяртанне да старых, занадбаных гуманістычн. каштоўнасцей. Пра гэта сведчаць словы Мульціка: “Разумней любові,шкадавання і слёз людзі нічога не прыдумалі”. Састаўныя гэтага пошуку–ачышчэнне, споведзь, пакаянне.