56. Праблемна-тэматычны змест і жанрава-стылявая палітра паэзіі м.Танка 60-90-х гадоў. Верлібр у паэзіі.

Максім Танк (1912 – 1995) – Яўген Іванавіч Скурко. К.50-60-я гг. – новы перыяд творчасці. Час супаў з часам хрушчоўскай адлігі. Змяніўся ідэйна-тэматычны змест паэзіі. Аўтар напоўніў паэзію тэмамі, якія суадносіліся з рэаліямі тагачаснага жыцця. У полі зроку – здабыткі духоўнай культуры замежных краін. Часта прадметамі паэзіі станавіліся шэдэўры мастацкай культуры: “Венера Мілоская”, “У Лувры”, “Аве Марыя” – верш пабудаваны на паэтызацыі жаночага хараства. Роздум, што жанчына – тая, на якой трымаецца свет. Роля рэфрэну ў вершы своеасоблівая. Ён гучыць у кожным радку па-свойму. Напачатку – сумна, потым – узвышана, узнёсла. Для вершаў характэрна супастаўленне культуры іншых народаў і нацыянальнай, падкрэслівае ўнікальнасць культуры кожнага народа. Пачынаючы са зборніка “След бліскавіцы” (1957) выявіўся новы эстэтычны кірунак, у якім аўтар сцвярджае, што пераўзыходзячай каштоўнасцю чалавечага жыцця з’яўляецца народная аснова, прца на зямлі. Аўтар уводзіць у вершы элементы народнага побыту, паэтызуе вёску. Верш “Рукі маці” – ода, напісаны верлібрам. “Перапіска з зямлёй” – услаўленне земляробчай працы.

З 70-х гадоў назіраюцца змены ў развіцці мастацкай формы, паглыбленні мастацкай асацыятыўнасці. Вядучая форма – свабодны верш (верлібр). Танкаўскі верлібр. Выстройвае ў вершы роўны рад рэчыўна-зямных асацыяцый. Часам карысртаецца прыёмам анафары і заканчвае своеасаблівай канцоўкай, якая раскрывае задуму асацыятыўнага раду (“Самыя балючыя раны”, “У акуліста”). Для гэтага перыяду творчасці характэрна метафарычнасць, зварот да шматлікіх лексічных тропаў, метаніміі і гіпербал, якія дазваляюць стварыць асацыятыўныя вобразы.

57. Літаратура Заходняй Беларусі развіццё паэзіі, публіцыстыкі, крытычнай і літаратуразнаўчай думкі. Творчасць Уладзіміра Жылкі.

58. Тэматыка і жанрава-стылявыя асаблівасці паэзіі Петруся Броўкі.

1905 г. у весцы Пуцiлкавiчы Вiцеб. Вобл. Нар. Пятрусь Броука. Паэт многа i прачула напiсау пра свае дзiцячыя гады, пра сваiх землякоу, прыроду, якая навявала яму з малых гадоу свае казкi i легенды. З вершау паэта паустае яго родная веска. 7 лiстапада1917 г. П. Броука лiчыць датай другога свайго нараджэння. Пра змены у жыццi, пра працу ў гушчы народа хацелася гаварыць мовай паэзii. Першы верш пачынаючага паэта "Ой, не шапчы, мая бярозка” быу надрукаваны у газеце "Чырвоная Полаччына” у 1926 г. Першая кнiга П. Броукi "Гады як шторм” (1930) была шмат вучнёускай. Кнiга сведчыла пра вучобу у Малкоускага. I тым не менш першая кнiга мела для П. Б. немалае значэнне. Яна сведчыла пра iмкненне паэта прыняць удзел маст. словам у вялiкiм будаунiцтве. З гэтай кнiгi бяруць пачатак галоуныя матывы, якiя паэт потым распрацоўваў у далейшай творчасцi. Паэт iмкнецца сказаць сваё слова пра найбольш значныя тэмы: уславiць iндустрыальнае будаунiцтва ўгорадзе, паказаць новую веску, расказаць пра слаунае мiнулае i раскрыць воблiк, мары, iмкнення, справы савецкай моладзi. Сам час падказвау тэмы для творау. Шматзначны сэнс мела назва кнiгi "Прыход героя” (1935). Застаючыся верным дэвiзу, каб верш iшоу "ударнiкам да домнау", каб ен памагау "падносiць цэглу” паэт пачынае шукаць шляхоу да сэрца чытача, усе больш вызваляючыся ад агульных заклiкау. Спачатку ен узяу героямi вершау будаунiкоу нов. жыцця, змагароу за перабудову горада i вескi. Ён пiсау пра моладзь, перад якой адкрылiся прасторы для творчасцi, уваскрашау вобразы герояў грамадзянскай вайны. Паэт часам падмяняу паказ складанасцi чалавечага перажывання абсрактным выказваннем. У кнiзе "Прыход героя” былi змешчаны паэмы "Праз горы i стэп”. "Праз горы i стэп” расказвае пра змаганне самарскай кавалерыйскай дывiзii з белымi на Пауночным Кауказе. “ 1914” - пра выспяванне рэвалюц. свядомасцi працоунага селянiна, якога цар паслау на вайну i якi вярнууся з вайны без рук i ног. Прайшоушы праз горы i пакуты ён зразумеу, як яго жорстка ашукалi, i стау заклятым ворагам царызму. З выхадам наступных творау П. Б. паэмы "Кацярына” (1938), кнiг "Вясна радзiмы” (1937), "Шляхамi баравымi” (1940) — тэматычны дыяпазон яго паэзii усё больш пашыряуся. Ен пiсау пра вялiкую сiлу дружбы савецкiх людзей, прыгадвау цяжкае мiнулае, уваскрашау вобразы народных герояу. Вялiкi уклад у перамогу над лютым ворагам рабiлi сваiм палымянным словам пiсьменнiкi. У П. Б. ёсць верш "Сосны” (1943) — у Беларусi лютаваў вораг, паэту праз дым i агонь бачыуся блiзкi дзень вызвалення. Адгрукаюць гарматы, рассеца чорны дым, i з усiх канцоу на родную землю прыйдуць яе сыны. Творы якiя напiсау П. Б. у першыя ваенныя гады, сабраны у кнiзе "Насустрач сонцу". У ей 25 вершау i паэма "Пра Смалячкова". У ваенныя гады расце майстэрства паэта. Ен дасягае яшчэ большай злiтнасцi прамоунiцкага пафасу сваiх вершау з задушэуным лiрызмам. Многа напiсана у бел. Л-ры творау пра подзвiгi партызан. Пачэснае месца сярод iх займае в. П. Б. “ Каст. Калiноўскі” (1943). Герой в. — калгасны трактарыст Калiна. Пачалася вайна i ен пайшоу партызанiць. Усе, што рабiу партызан, падобна на легенду. Як агню баяцца ворагi Калiны, а савецкiя людзi любяцi i славяць яго. Пра творчую актыунасць П. Б. у пасляваенны час сведчаць шматлiкiя кнiгi вершау. П. Б. удастоены высокiх узнагарод за свае кнiгi. Ен атрымау Дзяржаун. прэмiю СССР за паэму "Хлеб", вершы "Спатканне", "Думы пра Маскву". У 1962 г. урад рэспублiкi надау П. Б. званiе народнага паэта БССР. Паэтызацыя працы робiцца адным з галоуных матывау пасляваен. ТВ-сцi П. Б. Вось назвы вершау: "Садоунiк", "Рыбак", "Каваль". Цiкава i хвалюючы пiша пра лiрыку кахання. Да лепшых узорау бел. iнтымнай лiрыкi належыць верш "Пахне чабор” (1957). У вершы расказваецца пра сустрэчу з дзяучынай. Слова "пахне чабор” гучаць то як успамiн пра вечар, адзiн з самых шчаслiвых у жыццi, то як успамiн пра незвычайнае хараство дзяучыны, то як шкадаванне, што не асмелiуся пазнаемiцца, не адважыуся прызнаца, што яе хараство паланiла душу. Хараство i сум, радасць i дакор самаму сабе, шчырасць i сарамлiвасць злiлiся у вершы i заварожваюць нас чарадзейнаю сiлаю сапрауднай паэзii. П. Б. у вершы "Паэзiя” (1958) iранiзуе над увiшнымi крытыкамi i пяснярамi: “ Што ад рання да рання, Таукуць адзiнае пытанне. Каб мець карысць, належны плен, Каб чуць яе душою, Паэзiя сучасных дзенПавiнна быць якою?

Iранiзуе таму што iх спрэчкi часам нагадваюць пералiванне пустога у парожняе. Паэзiя павiнна быць зауседы маладой i цiкавай, быць звонкая, як салавей, нiколi не стамляцца, быць праудзiвай i шчырай. Чытаючы творы П. Б адчуваецца iх сувязь з традыцыямi, гiст., культ. народа.

Тэматыка пасляваен. паэзii П. Б. надзвычай разнастайная, вызначаецца актуальнасцю. Праз усю пасляваенную паэзiю праходзiць тэма гiстарычнага подзвiга народу. Верш "А хiба есць, што забываюць” — велiчны i урачысты гiмн перамогi, мужная песня у гонар тых, хто загiнуу, змагаючыся за шчасце вольна жыць. Узбагачаны жыццевым вопытам паэт глыбока раскрывае унутраны свет лiрычнага героя. Паказваючы штодзенныя клопаты, iнтарэсы i iмкненнi чалавека працы (в. "Каваль", "Архiтэктар", "Бондар"), П. Б стварае калектыуны вобраз народа — творцы, выяуляе тыя змены, што адбылiся у характары людзей. У вершы "Каваль” раскрыв. тэма натхнёнай працы i тэма кахання. Дзякуючы гэтаму, паэт здолеу глыбока паказаць гармонiю, паунату жыцця i шчасця чалавека Каханне дапамагае чалавеку, акрыляе, узбагачае духоўна. У в. "Бондар”” у заключнай страфе паэт як бы перакiдвае мосцiк памiж працай бондара i творчасцю паэта. Яму, як i бондару, абавязкова патрэбна удасканальваць свае майстэрства. Iрычнай цяплынёй вызначаецца iнтымная лiрыка П. Б. ("Косы", "Пахне чабор", "Пра вочы"). Паэт псiхалагiчна праудзiва паказвае складанасць i супярэчлiвасць пачуццяу лiрычнага героя. Прырода апiсання у вершы П. Б. лiрычная, напоуненая фiлас. роздумам пра жыццё. Паэт тонка перадае i адчувае прыгажосць роднага краю. Пейзажныя малюнкi у вершах дапамагаюць раскрыць светлыя i узвышан. пачуццi лiрычнага героя, аптымiзм ("Хор", "Ручай", "Цар-дуб"). У сучаснай паэзii П. Б. у параунаннi з першым пасляваенным 10-i годдзем пашырiлася i узмацнiлася фiласафiчнасць. Многае перажыта i прожыта, i таму ёсць iмкненнi не толькi самому яшчэ раз азiрнуцца на пройдзенае i здзейсненае, але i падзялiцца з моладзю вельмi каштоуным i значным. В. "Калi надыйдзе час пачыну” уражвае глыбока народным, па-фiласоускi мудрым разуменнем дыялектыкi. Арлiнае крыло — сiмвал спрадвечнага iмкнення чалавека да святла i шчасця, а крыло галубкi — самай шчырай чалавечнасцi, дабраты i гуманiзму. Паэзiя П. Б. мае свой голас, сваю меладычнаю моўную аснову. Фальклорнасць выступае як неадемная яе якасць. Шырокае выкарыстанне фальклору i народна-нац. элементау робяць яго паэзiю не толькi сучаснай, па-народнаму мудраю, але i наватарскай па сваёй сутнасцi i паэт. форме.