53. Паэмы а.Куляшова: праблематыка, разнастайнасць мастацкіх формаў.

54. Паэзія Максіма Танка 30-х гадоў 20 ст.

55. Мастацкая адметнасць лірыкі а.Куляшова. Эстэтычнаае абнаўленне яго паэзіі ў 60-я гады.

Цыкл вершаў “Новая кніга” А.Куляшова, напісаных у 60-я вызначаецца філасофскім зместам. Складаецца з 5 раздзелаў, якія нельга памяняць месцамі. Роздум і шырокія абагульненні – характэрныя рысы лірыкі гэтага часу. У вершы “Спакойнага шчасця не зычу нікому” (1961) ўсяго 12 радкоў. Гэта верш-споведзь. Паэт не прымае спакойнага шчасця, якім жыве абывацель. Свой погляд паэт выказвае ў пачатку верша, дае абагульненні назіранняў над сэнсам жыцця. У вкршы раскрыта пазіцыя чалавека-стваральніка, які заўсёды імкнецца наперад, каб дасягнуць мэты, трэба актыўна змагацца за яе; шчасце не прыходзіць само. У вершы “Я хаце абавязаны прапіскаю” (1963) – тут словам цесна, а думкам прасторна. 1-я страфа пабудавана на канкрэтных дэталях быту. Перад чытачом праходзіць маленства лірычнага героя, рэчы, што акружалі яго: калыска, міска, лыжка – усё гэта роднае і блізкае. Пачатак верша гучыць як сыноўняя ўдзячнасць роднаму куту. Але вось пачалася вайна. Для лірычнага героя надыходзіць момант пацвердзіць сваю вернасць і адданасць маці, народу, Радзіме. Біяграфія аднаго чалавека ўліваецца ў біяграфію ўсяго народа. Апошняя страфа верша – адкрыты публіцыстычны зварот ад імя былога воіна.

У 60-я гады ствараецца цыкл лірычных вершаў “Маналог”: вершы складаюцца з 16 радкоў. У вершах гэтага цыкла мы знаходзім згадку пра трагічныя абставіны жыцця, але аўтар хацеў перадаць трагічнае аблічча эпохі, у якую жылі сябры. Цыкл прысвяціў сябрам свайго юнацтва (З.Астапенку і Ю.Таўбіну, беспадстаўна абвінавачаных у гады культу асобы Сталіна).

Вялікім здабыткам у беларускую і ўсю савецкую паэзію ўвайшла пасляваенная творчасць А.К. Паэмы “Новае рэчышча”, “Толькі ўперад”, “Цунамі”, “Далёка да акіяна”, “Варшаўскі шлях”, “Хамуціус”.

“Варшаўскі шлях” (1972): штуршком для напісання паэмы стала смерць Аляксандра Твардоўскага, рускага савецкага паэта, добрага сябра А.К.. Яны пазнаёміліся ў Мінску ў 1934 г. , калі А.Твардоўскі разам з іншымі смаленскімі паэтамі наведваў Беларусь. У 1939 г. сустрэліся ў Маскве. Але дружба пачалася ў гады Вав, пасля таго як А.К. воляй лёсуапынуўся ў сталіцы СССР. Паэма складаецца з 14 частак, роўных па колькасці радкоў (іх 24) і эпілога. У першай частцы (яна з’яўляецца экспазіцыяй) акрэсліваецца асноўная тэма твора: “Пагутарым аб часе, аб Твардоўскім”. Вобраз часу адзін са скразных у паэме. Ён шматаблічны: ваенны, пасляваенны, як выява лепшага ў чалавеку і як выява чалавечай дробязнасці, нікчэмнасці (пятая частка). Скразным з’яўляецца таксама вобраз Варшаўскага шляху, да якога звяртаецца, з якім вядзе дыялог-размову паэт. Варшаўскі шлях – гэта і канкрэтная дарога, Варшаўская шаша, і сімвал яднання людзей, сімвал чалавечага лёсу. Цэнтральным у паэме выступае вобраз А.Твардоўскага, які раскрываецца шырока і шматгранна. А.Куляшоў згадвае ваенны лёс сябра, прыгадвае знакамітую паэму пісьменніка “Василий Тёркин” і пры гэтым гаворыць пра яго грамадзянскую пазіцыю, імкненне да праўды жыцця. Думка аўтара пра талент А.Твардоўскага, пра яго месца і ролю ў літаратуры і жыцці грамадства натуральна кіруецца да разваг пра сэнс чалавечага існавання. У шостым раздзеле прыгадваецца надпіс на надмагільных камянях, які сустракаецца на хрысціянскіх могілках: “Спыніся, падарожны! Сваім маўчаннем ушануй мой прах. Я дома, ты яшчэ ў гасцях”. Паэт разважае, дзе сапраўдны чалавечы дом, на гэтым свеце ці на тым. Аднак урэшце А.К. заяўляе, што яму крыўдна за тых, хто “свет замагільны домам называе”. У эпілозе, дапускаючы магчымасць новай вайны, паэт просіць свайго субяседніка, Варшаўскі шлях, тады яго “ўспомніць як салдата” , а вершу дазволіць змагацца са злом.

У цэнтры драматычнай паэмы “Хамуціус” – высакародная асоба К.Каліноўскага, яго трагічны лёс. У гэтым творы, адзначаным драматычнай напружанасцю, ёмкасцю і афарыстынасцю верша. Куляшоў зноў звярнуўся да важных для сучаснасці праблем гістарычнай і сацыяльнай адказнасці і маральнай годнасці чалавека. “Х.” – твор, які мае дакументальна-гістарычную аснову. У паэме нямала гістарычна дакладных рэалій часу, сярод персанажаў – вядомыя з гісторыі асобы (паплечнікі К.Каліноўскага валеры Урублеўскі і Антанас Мяцкявічус, душыцель паўстання Мураўёў-вешальнік і інш.). Разам з тым значная роля належыць вымыслу і аўтарскай фантазіі. Паэт уводзіць у твор вымышленыя персанажы, стварае сітуацыі і эпізоды, якія маюць сімвалічны хар-р (бацька Крупскай вызваляе Каліноўскага з палону). Паэма паказвае растаноўку сіл у паўстанні, барацьбу паміж рэвалюц.-дэмакратычным крылом, якое ўзначальвае К.К. (Хамуціус – яго мянушка, ад слова хам у значэнні ‘просталюдзін’), і ліберальна-дваранскім лагерам (Віктор Старжыцкі, Якуб Гейштар, Дзюлеран). Гэта барацьба мае востры псіхалагічны змест: паэт раскрывае вытокі прыстасавальніцтва і здрады, паказвае, як эгаістычна уласніцкія інтарэсы прыводзяць да маральнага краху. Каліноўскі паўстае ў творы як носьбіт абсалютнай маральнасці. Для яго асабістае шчасце не магчыма без барацьбы за шчасце для ўсіх. Ён да канца ажыццяўляе свой грамадзянскі і чалавечы подзвіг. У маральным паядынку са Старжыцкім Каліноўскі атрымлівае прынцыповую перамогу як носьбіт высокіх ідэалаў і сапраўднай духоўнасці. “Х.” – складаны драматызаваны твор. Розныя сюжэтныя лініі і перэпетыі тут складана суадносяцца, развіваюцца праз напружаныя сутыкненні і канфлікты. Немалую ролю іграюць умоўна-рамантычныя элементы ў сюжэце і стылістыцы (пісьмы Ю.Старжыцкага, сны Каліноўскага, з’яўленне маладога чалавека з будучыні). Паэма напісана надзвычай выразным вершам, высакародна адухоўленым, метафарычна-прыўзнятым, поўным паэтычнай красы і лірычнай пранізлівасці. Твор становіцца апафеозам высокай, адказнай духоўнайасобы, якая велічна ўзрастае ў драматычным змаганні з сацыяльнай несправядлівасцю, з варожымі народу сіламі.