52. Традыцыі і наватарства драматургіі а.Макаёнка.

Свежасць, непрывычнасць, навізна…Прыступаючы да напісання “Трыбунала”, драматург быў апанаваны вельмі складанымі пачуццямі, псіхалагічнай дамінантай якіх была пратэстнасць. Бел.драматургія  ў адлюстраванні падзей ВАВ магла пахваліцца немалымі творчымі набыткамі, але Макаёнак здолеў стварыць новае, але ў яго нават ў думках не было адмаўляць або перакрэсліваць напісанае раней. Наватарства яго ў: 1) пісьменнік смела парушыў жанравае табу: да яго ў савецкай драматургіі ніхто не рашаўся  падзеі ВАВ ўвасабляць у камедыйным аспекце, 2) носьбіты гераічнага ў п’есе выглядаюць па-бурлескнаму праставата. Аўтар арганічна спалучыў трывогу і надзею, адчай і аптымізм, будзёнае і ўзнёслае, гідкае і высакароднае…А над ўсім смех самых розных адценняў.

Сярод вобразаў, выведзеных у “Трыбунале”,цэнтральнае месца належыць Цярэшку Калабку. Гэта прынцыпова творчая ўдача не толькі Макаёнка, але і ўсёй бел.драматургіі. Гэты вобраз з’яўляецца носьбітам традыцыйных рыс бел.ментальнасці, але сваімі паводзінамі гэты тыпаж і разбурае. Хітры Калабок па-майстэрску вядзе 2-ую гульню і падманвае не толькі немца і паліцая, але і сваіх родных. Ён згаджаецца стаць нямецкім старастам. Так наспявае цэнтральны эпізод п’есы—сямейны суд-трыбунал над Цярэшкам. Але якой жа чулай, клапатлівай, пяшчотнай становіцца Паліна, пераканаўшыся, што яе муж згадзіўся стаць старастам па заданню райкома партыі. Цяпер у вачах родных ён становіцца гераічнай асобай. 1 з істотных асаблівасцей твора заключаецца ў тым, што аўтар аж да самага канца дзеяння п’есы не пакідае героя сам-насам , не надзяляе ўнутранымі маналогамі, у якіх давалася б са маацэнка, апраўданне ці матывіроўка уласных паводзін, тлумачэнне таго, чаму ён так зрабіў, а не іначай.

Аўтар адступае ад традыцыйнай шчаслівай развязкі ў камедыйным творы. Да А.Макаёнка такога фінальнага рашэння ў жанры камедыі яшчэ ні ў каго не было. З гэтага боку “Трыбунал”—цалкам наватарскі твор. У яго аснове сацыяльны канфлікт, што найбольш адпавядае трагедыі, драме і найменш—камедыі. Наватарскім характарам камедыі абумоўліваецца і той факт, што адмоўныя персанажы ў ёй—фігуры эпізадычныя, не займаюць колькі-небудзь значнага месца.

П’еса ” Пагарэльцы” пра тых, хто ўвыніку грамадскага “землетрасення” выпадкова трапіў “не ў свае сані” і ў выніку апынуўся на звалцы гісторыі. Незвычайная кампазіцыя твора, у якім апушчана стрыжнёвая частка сцэнічнага дзеяння і які складаецца адно з пралога і эпілога. Такая будова п’есы абумоўлена аўтарскай задумай: расказаць не ўсю “гісторыю” , а толькі яе пачатак і канец. Прыватная гісторыя—быль , пад пяром мастака становіцца глыбока тыпізаванай з’явай, надае твору грамадскі рэзананс.Адмоўныя дзеючыя асобы (Бусько,Ухватаў,Клёпкін і інш.)—статычныя персанажы. Станаўленне і развіццё гэтых жыццёвых характараў завяршылася задоўга да таго, як яны трапілі ў сатырычную камедыю—гэта традыцыйныя рысы. Наватарства – ў цікавай распрацоўцы вобразаў-тыпаў, у перадачы індывідуальнага праяўлення бюракратызму:чыноўнік-аўтамат Ухватаў, бюракрат з дабрадушным тварам Бусько… Гэтыя вобразы абмаляваны свежа, ярка, псіхалагічна пераканальна. А.Макаёнак турбаваўся пра заўтрашні дзень, пра будучае Беларусі. І складваецца ўражанне, што ў сяр.60-х гг. ён прадбачыў, што чакае землякоў  напрыканцы 20ст., што іншага зыходу сітуацыі не было, бо ўхватаўшчына—гэта не толькі кар’ерызм, не толькі кумаўство, якое параджае пралікі ў кадравай палітыцы,але і пасіўнасць, нежаданне мысліць па-сучаснаму.