8. “Слова пра паход Ігаравы”: Ідэйна-тэматычны змест. “Слова” і Беларусь.

К.80-х- п.90-х 17 ст.- помнік адкрыты графам Мусіным-Пушкіным у Спаса-ярасл.манастыры. У 1812 г. арыгінал помніка загінуў у Маскве, але была знойдз.копія , зробл.для Кацярыны 2.Пасля гэт.пачалося аднаўл.помн.Праца ішла цяжка, бо загінуў арыгінал.Так з’яв.”цёмныя месцы”ў тэесце.Апош.,хто бачыў арыг.быў рас.гіст.Калайдовіч. Захаваўся яго запіс,дзе ён ясна гаворыць”Тэкст “Слова..”пісанный в ліст белорусскім наречій”. Поўная назва”Слова пра паход Ігаравы, Ігара,сына Ольгава і ўнука Святаслава”.

Тэма- тэма радзімы і няўдалага паходу Ігара на полаўцаў у 1185 г.

Ідэю твора лепш за ўсіх выразіў Карл Маркс: “Сутнасць паэмы – заклік рускіх князёў да яднання якраз перад нашэсцем мангольскіх полчышч”.

Беларускія матывы ў “Слове..”:

1. Аўтар разглядае падзеі ад Гродна да Цьмутаракані.

• Геаграфія Бел. У “Слове..”(кніга Ігара Шклярэўскага”Чітаю Слово о полку”Москва 1991). Рэкі: Няміга, Днепр, Дзвіна, Палата, Віцьба. Гарады і іх даты заснавання: Полацк, Браслаўль, Мсціслаўль, Крычаў, Ізяслаўль, Менск, Рша, тураў, Гарадзенск.

2. Белар.Князі ў “Слове…”.

Усяслаў Чарадзей. Аўтар станоўча ацэньвае князя.У час яго кіравання 21 год не было войнаў.

Ізяслаў Васільковіч. Некат.вуч.каж., што князь полацкі, нека.- гродзенскі.Аўтар найб.услаўляе гэт.князя за тое, што ён адзіны, хто выступіў на абарону Айчыны ад літоўцаў і загінуў між тым, як астатнія князі пагразлі ў міжусобіцах.

Мсціслаў. Гарадзенскі князь, які паспях.ваяваў з літоўцамі.

Алег Гарыславіч, які пасеяў усобіцы на зямлі рускай.

3. Пераклады “Слова..”на бел.М.

1910- М.Багдан.перакл.урывак”Песня пра Ізяслава Полацкага”

1919- Я.Купала- празаічны пераклад

1921-Купала-паэт.перакл.

1922-Гарэцкі-празаіч.пераклад

1975- бел.паэт Яўген Крупенка- вольны перакл.Не друк-ся 20 гадоў.У1994 быў надрук.у ч-се “Крыніца”.

1985-Барадулін- паэт.перакл.

Перакладалі такс.Віктар Дарашкевіч і І.Чыгрынаў

Меркаванні наконт аўтарства (усяго 72 версіі):

- магчыма, сам Ігар;

- галіцкі баярын Пётр Барыславіч;

- любімы пясняр князя Ігара;

- Кірыла Тураўскі;

- тысяцкі князя Ігара.

Ігар Шклярэўскі лічыць, што адгадаць аўтара – значыць адабраць таямніцу ва ўсіх, хто будзе жыць пасля нас.

Аўтар – хрысціянін, патрыёт, сучаснік Ігара, удзельнік пахода, гуманіст, чалавек адукаваны, прагрэсіўны, гісторык, палітык, літаратар, любіць свій народ і сваю айчыну.

Меркаванні наконт жанра твора:

- песнь, ліра-эпічная паэма;

- воінская аповесць;

- спалучэнне воінскай аповесці і паэмы;

- жанр палітычнага красамоўства;

- спалучэнне двух жанраў – славы і плача.

Тэмы твора:

1) асноўная тэма – Радзімы;

2) няўдалы паход князя Ігара на полаўцаў у 1185 г.

Асноўны матыў – патрыятычны, г.зн. сцвярджэнне любові да радзімы, вернасць ёй, адданасць.

Ідэя твора: “Сутнасць паэмы – заклік рускіх князёў да яднання перад нашэсцем мангольскіх полчышч” (К.Маркс), асуджэнне міжусобіц, якія не толькі пашыраюць варожасць паміж князямі, але і аслабляюць дзяржаву перад знешнім ворагам.

Услаўленне Рускай зямлі, клопат аб яе шчаслівай будучыні. Аўтарскі больза гора Рускай зямлі, за паражэнне Ігара.

2. Гістарычная аснова твора.

У 1170 г. сабраўся першы з’езд рускіх князёў з мэтай аб’яднацца супраць полаўцаў. Толькі ў 1184 г. кіеўскаму князю Святаславу ўдалося аб’яднаць часткупаўднёвых князёў і разбіць полаўцаў.

У 1185 г. князь пачынае рыхтаваць войска да новага паходу. Але гэтаму перашкодзіў ноўгарад-северскі князь Ігар. Са сваім дзядзькам, сынам Уладзімірам і пляменнікам ён выступае ў паход супраць полаўцаў 23 красавіка 1185 г., не паведаміўшы кіеўскаму князю Святаславу.

Прычыны паходу:

1) Ігар быў заўсёды саюзнікам полаўцаў. Карані яго роду – палавецкія. Яго сын ажаніўся на палаўчанцы. Але з цягам часу Ігар пачаў выступаць з рускімі князямі. Але ў паходзе 1184 г. яму ўдзельнічаць не давялося. Яго конніца з-за галалёдзіцы не паспела на поле бою.

2) Ігар хацеў даказаць сваю адданасць саюзу рускіх князёў.

Перад выхадам у паход 23 красавіка адбылося сонечнае зацменне (дурны знак), але Ігар не спалохаўся.

Першая сустрэча (бітва) з полаўцамі адбылася 10 мая 1185 г. на рацэ Сюузглій. Рускае войска перамагло полаўцаў, захапілі трафеі вялікія (аксаміты, шаўкі).

11 мая войска Ігара дайшло да ракі Каялы і заначавала тут. Ноччу яны былі акружаныя полаўцамі, а 12 мая Ігар быў разбіты. Пасля бітвы на рацэ каяле ўсе чатыры князі трапілі ў палон. Уцёкшы, прыкладна 11 дзён яны дабіраліся да г. Данца, і радасна сустрэла іх руская зямля.

3. Кампазіцыя “Слова…”.

1) Уступ.

Аўтар звяртаецца да чытача з пытаннем, як яму выкладаць падзеі: у гістарычнай паслядоўнасці ці з выдумкай. Аўтар выбірае першы шлях, але паколькі гэта мастацкі твор, то без выдумкі не абышлося.

2) Асноўная частка:

а) паражэнне Ігара (зборы ў паход – завязка твора; апісанне пахода, першая бітва; другая бітва – кульмінацыя);

б) трывожны сон Святаслава і яго “залатое слова”;

в) Плач Яраслаўны. Пабег Ігара (развязка).

3) Заключэнне: вяртанне Ігара на Радзіму і здравіца ў гонар рускіх князёў.