43. Ідэйна-мастацкая і жанравая адметнасць аповесці з.Бядулі “Салавей”. Прыёмы стварэння вобразаў.

З.Бядуля – Самуіл Яфімавіч Плаўнік (1886-1941). Лірычныя творы пісаў пад псеўданімам Ясакар(перамідальная таполя) – творца, які імкнецца да вяршыняў духу, красы

Маст прыём – прыём гістарычнага пераапранання, касцюма: аўтар бярэ нейкія асобы і пераносіць іх у нейкія гіст умовы, хаця на самой справе гутарка ідзе пра іншы час. Твор адлюстроўвае не толькі эпоху прыгон права, а і той час, у які пісаўся (20-30г). Гал ідэя – сапраўднае мастацтва не павінна служыць уладзе.

Вобраз Сымона – не вобраз акцёра, а в-з маладога адраджэнца, які выказвае свой пратэст супраць панскай улады (Не хачу быць панскім салаўём). Мастак гаварыў сваё “не” тым сілам, якія пачыналі правіць на гэтай зямлі. Аповесць напісана ў рамант свеце. Героі мелі свае прататыпы: князь Вашамірскі – першы сакратар ЦК Бел, таварыш Крыніцкі. Аповесць не пра прыгоннае права, а пра новы савецкі прыгон. Героі – змагары супраць несправядлівасці, выступаюць супраць абразы жанчыны. У канцы Сымон выступае супраць князя Вашамірскага. Паказаны чысты свет юнацкіх пачуццяў. Цікавыя і жаночыя вобразы. Зоська, яе трагічная смерць. Трагічны лёс Марылі ў трупе – вар’яцтва.

Моцная фальклорная аснова. Цэлыя сюжэты казак. На паляванні (з к-кі “Пану навука”). Тв фальк-рамантычны.

Прыёмы ств-ня вобразаў: аўтарская хар-ка; - праз мову героеў;- параўнанне з прыроднымі з’явамі; - партрэтныя хар-кі(Салавей, Зоська); - праз дзеянні і ўчынкі (Не хачу быць панскім салаўём).

Задума “Салаўя” нарадж паступова, можа залішне марудна, але пісьм-к няўхільна набліжаецца да ўвасабленай у аповесці тэмы. Яшчэ да рэвал-цыі ісьм напісаў апавяданне “Велікодныя яйкі”, прысве незвыч цязе вяск хлапчука да маст-ва, малявання. Такая ж тэма ў аснове ап-ня “Бондар”(герой Даніла не проста робіць бочкі, а як бы творыць цуд). Бядуля-мастак вельмі суб’ектыўны, ён мае вял нахіл да вобразаў незвыч, фант-х. аўтар выбірае кампаз прыём, калі ў аснову кладзецца ап-не саўгаснага вартаўніка. Пачатак апов не вельмі ўдалы. Яму папярэдн раздзелы, у якіх пісьм-к ужо ад свайго імя расказвае пра знаёмых – старую пані Вікторыю, яе служанку пані Канстанцыю, пана Міхневіча, жывых сведак даўно мінулага часу. Гэта шмат’яруснае награмаджванне падзей не на карысць твору. Не пераконвае яно і тым, што аповесць мае дакументальн аснову.

Было 3 выданні “Салаўя”. Гіст каларыт, нейкія праўдзівыя гіст рэаліі і дэталі ў аповесці ёсць. І ўсё ж яна ніякім чынам не можа быць названа гіст творам. Гэта тыпова “маладнякоўск.” аповесць (Бядуля да 1926г увах у літ аб’ядн “Маладняк”). Толькі дзяк значн маст-мувопыту аўтара і яго яркаму маст таленту апов напісана псіхалагічна, эмацыянальна, з выкарыст фалькл матыву(тут няма гіст праўды).

Часопісны варыянт, па сутнасці, апавядае пра незвычайнасць, таленавітую выключнасць асобы Салаўя. Гэта была задума ап-ці. Але пісьм-к хутка адчуў, што тады ставіць свій твор і сябе пад разгромны ўдар вульгарызат крытыкі, якая панавала ў той час. Пісьм-к пачаў уносіць папраўкі ў 1 і 2 выданні. Здаецца, пераапрацоўка не зусім пайшла на карысць твору, аўт абцяжарыў апов-ць шмтлікімі карцінамі фізічнага катавання акцёраў, жудаснымі расправамі над іншымі прыгоннымі. Уведзена новая гераіня Марылька – на дзіва прыгожая, іграе “свенту-матку”, звар’яцела, даведаўшыся пра смерць маці і пакуты бацькі(распранулі да пояса ў люты мароз і прывязалі да дрэва). Тут пісьм-к падае аналагічны малюнак вар’яцтва Зоські, якая засекла гайдука Макара. Пісьм-к залішне заідэалагіз свой твор.

Прырода надзяліла пісьм пераймаць гукі навакольн асяроддзя, падрабляць іх. Бядуля лічыў, што маст-ва можа быць толькі нацыянальным, і твораць яго людзі, надзеленыя божым дарам. Маст-ва павінна быць свабодным. Паны ў ап-ці чужыя, польскіяя. Яны абсалютна перакананы ў сваёй “вышэйшасці” над тутэйшым быдлам (пан Вашамірскі і яго маці). Выкар сродкі рамант іроніі.