30. Жанравая разнастайнасць эпічнай творчасці я.Купалы (сімвалічныя, фальклорна-рамантычныя і драматычныя паэмы). Сімвалічныя паэмы я. Купалы "На куццю", "Чараўнік".

За сав. часам паэма была забаронена. Усё ўмоўна-сімвал. І час дзеяння – чарадз. ноч (на куццю) і месца дзеяння – закінутая выспа,курганішча,на якім – руіны колісь багатага замка рэшткі. І ў гэтую ноч, палац ажывае, запальваюцца агні і з’яўл.князь і княгіня,якія з дружынай сядзяць за сталом у чаканні ганцоў,якія пасланыя на зямлю. Іх трое (1—меў светач(асветнік), 2—лук і стрэлы(воін), 3—з гуслямі на грудзях(гусляр))—носьбіты колішняй славы, велічы, моцы– з мэтай даведацца жывыя беларусы яшчэ ці не, і што адбываецца на гэтай зямлі. Па чарзе з’яўляюцца кожны з ганцоў, які сімвалізуе пэўную сілу. Кожны пачынае сваю размову: “…я абышоў іх тройчы раз…” – традыцыя, не павінна быць памылкі”. І выснову робіць: “…і відзяў,што яны ўсе жывы”. Выснова – “Жыве беларусь”. Яны даносяць да князя галоўнае жаданне беларускага люду : “…сонца, славы, песні…”. І гэткія адказы ўцешылі князя,бо прыкмета жыцця нацыі якраз і ёсць імкненне да вечных духоўных каштоўнасцей.

Слава – слаўнае мінулае,якім ганарыцца гэты люд.Гонар за мінулае – тое,на чым можа адрадзіцца народ.Песня – сімвал мастацтва.Знішчэнне мастацкага слова,трэба вярнуць сваю культуру.Сонца – сімвал святла, абуджэння, як з’ява духоўная.

Князь з гонарам гаворыць: “…не ўмруць ужо яны як хочуць песні, славы, сонца…”. Паэма заканчваецца ўмоўна-сімвалічнай карцінай, калі ўсё раптам знікае і зноў над усёй прасторай пачынаецца цемрычнае панаванне ночы. Вобраз ночы – цемра, нябыт, бездухоўнасць, магільны сон.

Драматычная паэма я. Купалы "Сон на кургане".

Паэма складаецца з 4 раздзелаў:

1.”У пушчы” – знаёміць нас з галоўным героям – Сам.г.зн. “адзін”. У яго вобразе спалучыліся рысы праўдалюбца, прарока, праўдашукальніка, змагара і адначасова новы герой тагачаснага мастацтва – герой “звышчалавека”, які супрацьпастаўляе сябе – натоўпу, які ўзвышаецца над гэтым натоўпам. Намеры героя і жаданні відавочна здзейсненыя не будуць: “…людзі, што людзі…пошласцю вея ад іх…”. У першым раздзеле – блуканне ў пушчы,ён выбіраецца ў дарогу і вакол яго русалкі. У кожнай з іх свой лёс і кожны ворагам бачыць мужчыну. І таму іх адно жаданне зацягнуць у кола і яны імкнуцца замкнуць яго ў кола сну.У кожнай з іх свой трагічны лёс. Галоўныя падзеі адбываюцца ў сне,дзе адбываецца падарожжа героя – традыцыйны матыў сусветнай літаратуры. Герой, які шукае. Гэта адбітак таго, што адбываецца ў нашым жыцці. Мэта падарожжа – знайсці скарб ці грошы? Скарб – дабро,воля і свабода.

2.”На замчышчы” – курган, дзе схаваны скарб. Курган – сімвал схову, дзе змешчаны таямніцы. Дзеля гэтых людзей ён хоча знайсці скарб. Мэта – зрабіць іх людзьмі, вярнуць ім багацце душы. Сам не завалодае скарбам, бо ён адзін, у яго мала сілы, каб перамагчы. Чорны – які нясе цемру, а цемра – няволя. Гэта той, у якога ўсё багацце. У яго мноства слугаў, яны д’ябальскія сілы. Зброя д’ябла – золата. Калі Сам імкнецца ўзысці на курган,відмы яго не пускаюць.

3.”На пажарышчы” – Сам мусіць вяртацца. Пажар – страшнае пакаранне людзям. Гэта сімвал рэпрэсій, якія разгараюцца. Гэта праўдзівы тэатр-апсурду, калі не ўдзельчае розум. Сам бачыць, што гарыць яго вёска і ён бяжыць ратаваць, а яго хапаюць і абвяшчаюць злачынцам. У спаленай вёсцы з’яўляецца вясельны поязд, але няма, дзе святкаваць – матыў паяжджанства. Потым адбываецца судзілішчы. Судзяць Сама,і ўсе сведчаць супраць яго,што ён падпаліў. Яны вар’яты6як у маскарадзе гэтыя вобразы ўзнікаюць і знікаюць. Круціцца гэтае кола,дзе ў цэнтры Сам. Сімвал суда ў несправядлівым грамадстве. Вобраз жанчыны-ваякі, якая страціла дзіця і вініць Сама. Вобраз падлетка, які хоча ажаніцца з жанчынай-вар’яткай. Нават родныя адракаюцца ад яго. Спроба самагубства Сама, калі вар’яткаразсякае вяроўку сякерай, хочучы забіць Сама. Сам ведае, што яму нічога добрага не будзе, бо ён не зможа перамагчы Чорнага.

4.”У Шынкоўні” – Шынок – гэта вобраз дому. Бел. дом ператвараецца ў шынок, дзе пастаянна святы. Гэта прыабнішчэнне людзей. З’яўляецца Сам, якога ніхто не пазнае, а ў краі ўсё тое, што было – і зноў кола. І Сам пачынае спяваць песню – пракзанне маўчання Купалы. У песні – надзея і людзі пачынаюць слухаць, але адбываецца сцэна трагічных падзей – смерцю жанчыны. З’яўляецца стражнік – служка Чорнага, бо паспелі данесці пра Сама. Праблема – даносу. Усе выходзяць і схіляюцца над жанчынай. Апошні ўдар для Сама – тое,што стражнік яго сын,а жанчына – яго жонка – праблема адраджэння ад свайго роднага. Яму здраджвае яго сын, яго нашчадак. Панаванне чорных сілаў працягваецца. Трагедыя прарока, які імкнецца паўстаць супраць чорных сіл.