25. Традыцыі нацыянальнай камедыяграфіі і наватарства я.Купалы ў камедыі “Паўлінка”.

Камедыя “Паўлінка” напісана ў 1912г. у Акопах. Усе персанажы твора мелі сваіх прататыпаў. Пры стварэнні камедыі Купала пэўным чынам абапіраўся на вопыт папярэднікаў Дуніна-Марцінкевіча і К. Каганца. “Паўлінка” праблемна, вобразна пераклікаецца з “Пінскай шляхтай” (зацятая абарона шляхетнасці, непаразуменне бацькоў і дзяцей), з “ Модным шляхцюком) імкненне бацькі мець за зяця хлопца шляхецкага заводу).

У цэнтры п*есы праблема выбару ад якой залежыць будучае Паўлінкі, яе лёс. Паўлінка тут вобраз маладой Беларусі , якая стаіць на парозе будучыні, гэта ідэалізаваны вобраз дзяўчыны. Прыгожая, разумная, далікатная, дасціпная, шляхетная. Паўлінка – нявеста, гэта адметны час у жыцці кожнай дзяўчыны. Яна робіць выбар, з другога боку выбірае бацька для сваёй дачкі. Выбар не супадае – адсюль канфлікт тых , хто павінен жыць у згодзе, у гармоніі. Бацькі, суседзі сімвалізуюць старую Беларусь. Старое і новае не можа ўжыцца. Хата Крыніцкіх - сімвал Беларусі , багатай, заможнай, дзе ёсць усё, што патрэбна для жыцця. Гэтым Купала разбівае міф пра бедную Беларусь.

Хто такі Якім Сарока? У бел. Літаратуразнаўстве ацэнкі гэтага вобраза разнастайныя, яго называлі ледзве што не рэвалюцыянерам, які чытае Горкага Паўлінцы. Але ж у пачатку згадкі пра кнігу не было. Гэта у 30-я гг. Устаўка была зроблена і ўзаконена. Для Паўлінкі Якім каханы, надзелены лепшымі рысамі, добры, разумны, прыгожы, але яна кахае і выбірае яго. Паўлінка Якіма ацаніць аб*ектыўна не можа, зусім па іншаму бачыць Якіма бацька Паўлінкі. Схізматык, так каталікі называлі праваслаўных.

Каталікі зняважліва ставіліся да праваслаўных. Гэта адвечная праблема на нашай няшчаснай зямлі. На гэтым фоне адбываецца трагедыя ў сям*і. на пачатку бацька добра ставіўся да Якіма,але, калі Якім прэтэндаваў на ролю зяця, ён перашкаджае. Бацька адмаўляе выба пра нянавісць – гэта моцнае пачуццё. Аўтар не ідэалізуе свайго героя, паказвае прз рысы характару – гаваркое прозвішча. Сарока птушка несур*ёзная, пляткарка. Стаўленне да рэлігіі ў яго несур*ёзнае. Выкраданне нявесты – непавага да спрадвечных прынцыпаў. Гэта чалавек інтэлегент, якога хвалюе стан грамадства.

А. Быкоўскі. Купала выкрывае праз гэты вобраз адрачэнца ад усяго беларускага. Аднак толькі чорнымі фарбамі маляваць гэтага чалавека неварта. У яго сэрцы жыве вялікае імкненне да шляхетнасці, адукаванасці і гэта прываблівае Крыніцкага. І пісьменнасці ў яго вельмі мала. Ён выклікае жаль, ён неразумны і Паўлінка з яго жартуе.для яго выклікае абраза мужык. Вось якія шляхі прапаноўвае маладой Бел. І адзін недарэчны ідругі невядомы. Фінал трагічны. Якім трапляе ў турму, крыніцкі данёс на яго. Праблема даносу, трагедыя нашяга бел. Грамадства.

Купала папярэджвае: на пачатку Паўлінку чакае несправядлівасць, лёс яе шчаслівым быць не можа. П*еса заканчваецца невядомасцю.

26. Драма я.Купалы “Раскіданае гняздо” як сімволіка-рамантычны твор. Вывучэнне драматычных твораў у школе.

1913г. Мае аўтабіяграфічную падсветку – даўняя родавая крыўда Луцэвічаў на паноў радзівілаў, якія сагналі іх з зямлі. Сямейн. драма перарастае у нацыянальную.- праблема быць ці не быць бел. нацыі. Праблема зямлі і волі, - пр. выбару шляху. Вобраз-сімвалы: зяблікі – азяблыя, пакрыўджаныя; хата –храм, у якім моляцца зямлі, шлях – у кожнага героя свой шлях. Лявон – трагедыя бел. працаўніка, Марыля– варыянт шляху да захавання будучага., данілка – не просы, залежны шлях мастака, Зоська – шлях у цемру, старац – шляз жабрацтва, талерантны, незнаемы -  герой-функцыя -нехта павінен быў паклікаць на сход. Сход – абуджэнне ад сну, ачышчэнне, не рэвалюц., бо Зоська і Сымон ідуць у процілеглы бок ад пажару. Крыжы – наканаванне, безвыходнасць, агонь – ачышчэнне, сонца – свабода, кветкі – гармонія. Трагедыя Зоські – разбурэнне шляху кахання. Усе насельнікі раскіданага гнязда чакаюць. Вядзе да святла у сне Зоські, рэальным жыцці яго не было, бо не прынялі б, яму здрадзілі, на яго даняслі б. Зоська у творы блудніца, у якую нельга кінуць каменнем, бо яе блуд ад слова заблудзіць. Купала абірае шлях вар’яцтва, гэта шанс на выратаванне, на вылечнасць. Фінальныя радкі “Я – каралева” гавораць, што Зоська узвышана сваей трагедыяй, перастае успрымаць гэты свет. Шлях безвыходны, бесперспектыуны. У творы пр. выбару ставіцца перад кожным героем і у кожнага свой шлях. Старац прымае жабрацтва, бо яно – выратавнне яму, для астатніх гэта злоснае выпрабаванне. Жабрацтва – выйсце у безвыходнасць, стаць жабраком легка; ці здольны быць гаспадарамі тыя беларусы, якія змалку просяць міластыню.

Шляхі беларусаў розныя, калі беларусы з торбачкамі ідуць ці не шукаюць свайго ў чужым – г.зн. няздольны быць гаспадарамі на сваей зямлі. Так і атрымліваецца, што бел. Марылі шыюць жабрачыя торбы, Лявоны – на віселіцы. Данілкі – не разняволяцца у мастацтве, бадзяюцца па свеце Сымоны у пошуках сходу , перашкаджаюць ім панічы з незнаемымі.

Вывучэннне драматычных твораў у школе.

У адрозненне ад эпічных і лірычных драматычных твораў ў школьнай праграме прадстаўлены невялікай колькасцю. складанасць драмы як літ. роду і яе спецыфіка абумоўліваюць пэўную цяжкасць успрымання. Таму вельмі важна падрыхтаваць вучняў да ўспрымання драматычнага твора. Каб абудзіць актыўную разумовую дзейнасць, настаўнік павінен: 1) падрабязна патлумачыць падзеі, праблемы, якія знайшлі адлюстраванне ў творы; 2) паказаць погляды і пазіцыю драматурга і патлумачыць адметнасць выяўлення аўтарскай пазіцыі ў драм. творы; 3) даць харак-ку адметнасці драм. жанру (фабула, маналог, рэмаркі, канфлікт і інш.). На ўступных занятках перад вывучэннем п’есы важна расказаць аб яе сцэнічным жыцці, першых пастаноўках на сцэне, рэакцыі гледачоў і крытыкі.

1 этап – вывучэнне драмат. твора – чытанне п’есы, бо першыя дзеі знаёмяць і з героямі і з сутнасцю канфлікту. 2 этап – назіранне над сцэнічным дзеяннем. Аналіз. цэнтральн. і пабочныя лініі. Назіраючы за паводзінамі, учынкамі, перажываннямі персанажаў у розных сітуацыях, школьнікі спасцігаюць сутнасць характараў, раскрытых драматургам. 3 этап – абагульненне назіранняў. Яно праводзіцца пасля тэкстуальн. аналізу, назіранняў над праблемай і над вобразамі. Тыповыя пытанні: якая роля дадзенага героя ў агульнай плыні падзей? Якое яго месца ў канфлікце? Як характ-е героя той ці іншы ўчынак?

Самым эфектыўным шляхам аналізу драм. твора, як паказвае практыка,  з’яўляецца шлях “следам за аўтарам”.