16.Мемлекет қаржысының мәні

Мемл/ң қаржысы мемл/ң экон/қ, әлеум/к , саяси функц/н орындау үшін оны қажетті ақша ресурстарымен қамтамасыз ететін елдің қаржы жүйесінің маңызды сферасы б.т. ж/е олар экономика мен социумдағы сан алуан өзара байланыстарды қамтитын мемл/к сектордың өндірістік ж/е әлеум/к қатынастардағы іс- қимылымен байланысты. Экон/қ мәні жағынан мемл/ң қаржысы мемл/ң, оның кәсіпорындарының қаржы ресурс/н қалыптастырып, алынған қаражаттарды мемл/т пен оның кәсіпорындарының функцияларын орындауға пайдалану үшің қоғ/қ өнімнің құны мен ұлттық байлықтың бір бөлігін бөлу ж/е қайта бөлумен байланысты болатын ақшалай қатынастарды білдіреді.Мемл/т қаржысы үшін көп дәрежеде бөлгіштік тұжырымдаманың іс-әрекеті қолайлы. Сондықтан ол бөлу мен бақылау ф/н орындайды. Мемл/т қарж/ң құрамдас қосалқы функц/ы:1) орналастыру; 2) қайта бөлгіштік; 3) тұрақтандыру. Орналастыру қосалқы ф/ы қоғ/қ тауарлар, игіліктер мен қызметтер рыноктық жүйе арқылы қамтамасыз етілуі мүмкін еместігінде, мемл/ң оларды өндіру ж/е халықты қамтамасыз ету үшін ресурстарды бөлуі ж/е орналастыруы қажет екендігінде көрінеді. Түрлі фискалдық құралдар арасында бөлгіштік қосалқы ф/я көбінесе тікелей мыналар арқылы орындалады: 1) табысы төмен үй шаруаш/н қаражаттандыруды жоғары табыстарға үдемелі салық салумен ұштастыратын салықтық- трансферттік тәсімі арқылы; 2) баламалы түрдегі бөлініс жалдаушылардан төмен табыс болатын тұрғын үй секілді қоғамдық шаруашылықты қаржыландыру үшін пайдаланылатын прогрессивті салықтар арқылы орындалуы мүмкін; 3) қайта бөлуге табысы төмен тұтынушылар пайдаланатын басқа тауарларды қаражаттандыруды көбінесе жоғары табысты тұтынушылар сатып алатын тауарларға салынатын салықтармен ұштастыру арқылы жету мүмкін.Тұрақтандырудың қосалқы жүйесінің іс-әрекеті сыртқы сауда мен төлем балансының жай- күйінің нәтижелерін ескере отырып, жоғары жұмыспен қамтуға, бағаны тұрақтандыру мен экон/қ өсудің қолайлы дәрежесін қамтамасыз етуге саяды. Сонымен бірге мемл/к бюджеттің шығыстары ж/е салық салудағы өзгерістер бойынша қатаң не шектеулі шараларды қолдана отырып, мемл/т жиынтық сұранымға ықпал жасайды.Мемл/ң қаржысы респуб/қ ж/е жергілікті деңгейлерде іс- әрекет етеді ж/е мемл/к бюджетті, мемл/к бюджеттен тыс қорларды, мемл/к кредитті, мемл/к ж/е муниципалдық кәсіпор/р мен ұйымдардың қаржыларын кіріктіреді. Экон/қ ж/е әлеум/к сфераға мемл/к басшылықтың деңгейіне қарай мемл/ң қаржысы жалпымемл/к ж/е жергілікті болып бөлінеді.

17.Қоғамдық тауарлар, игіліктер және қызметтер. Өндіріске және тиісінше белгілі бір тауарларды, игіліктерді және қызметтерді өндіретін, қамтамасыз ететін салаларды қаржыландыруға мемлекет тікелей қатыса алады. Олар қоғамдық және әлеуметтік д.а. Қоғамдық тауарлар бөлінбейді, өйткені олар жеке сатып алушыларға бөлшектеніп сатылмайды және пайдаланушыларды оларды пайдаланудан аластатуға болмайды, яғни бөлінгіштік және шығарып тастау қағидаты іс-әрекет етпейді: қалалар мен елді мекендерді көркейту, көшеге жарық қою, көгалдандыру, құқықтық тәртіпті қорғау жөніндегі қызметтер, мемлекетті сырттан қол сұғушылықтардан қорғау, мемлекеттік басқару қызметтері жатады. Экономикалық ресурстарды қайта бөлуге салық-бюджет жүйесі арқылы жетеді: салық және басқа міндетті төлемдер арқылы жекеше сектор дара, нарықтық тауарларды өндіруде, ал халық оларды тұтынуда шектелінеді. Сөйтіп ресурстардың бір бөлігі мемлекеттік бюджетке беріліп, керекті қажеттіліктерді, қоғамдық мүдделерді қанағаттандыруды қамтамасыз етуші салалар, өндіріс қаржыландырылады. Қоғамдық тауарлардың оңтайлы саны оның бағасы қоғамдық тауардың бұл өлшемінің шекті шығындарымен теңестірілгенде, шекті пайданың шекті шығындарға сәйкестігі қағидаты бойынша баға мен өндіріс көлемінің есептелуіне сәйкес анықталады. Алайда қоғамдық тауарларды пайдаланудан болатын өндіріс шығындары мен пайдасын есептеп отыру мүмкін емес. Өйткені құйылымның қосымша шығындары болуы мүмкін, ал пайда көптеген тұтынушылар арасында ыдырап кетеді. Сондықтан қоғамдық тауарлардың санын шығын-пайданың талдау әдісімен анықтау мемлекеттік органдардың шешімдерімен толықтырылады

18.Жанама ұтымдарды реттеу. Мемлекеттің қоғамдағы экономикалық қызметі мына функцияларынан білінеді: экономикалық дамудың қалыпты дамуына құқықтық базаны анықтау, монополиялық қызметті шектеу және бәсекелестікті қорғау, табыстар мен байлықты қайта бөлу, экономиканы тұрақтандыру, ресурстарды қайта бөлу. Экономиканы мемлекеттік қаржылық реттеу – бұл макроэкономикалық тепе-теңдікке және экономиканың жұмыс істеуінінің әрбір нақтылы кезеңінде оның үдемелі дамуына әсер ету үшін, сондай-ақ қаржы ресурстарын шебер пайдаланудың күнделікті үдерісін қамтамасыз ету үшін шаруашылық жүргізуші субьектіге мемлекеттің қаржылық ықпал жасауының нысандары мен әдістерін мақсатты жіне дәйекті қолдану үдерісі ретінде сипатталады. Экономиканы реттеу екі нысанда жүргізіледі: өзін-өзі реттеу мен мемлекеттік реттеу.

1. қоғам дамуының обьективті экономикалық заңдарының іс-қимылының есепке алу.

2. қоғамның барлық мүшелерінің түпкілікті мүдделерін білдіретін қоғам дамуының ғылыми негізделген стратегиялық бағдарламасын әзірлеу.

3. көзқарастарды білдіретін демократиялық жүйенің болуы және халықтың мүдделерін еркін білдірудің мүмкіндіктеріне арналған олардың демократиялық институттарының болуы.

4. шаруашылық қызметте қылықтың нормасы мен ережесінен шегіністі айқын және жедел сезінетін елде жақсы жолға қойылған заңнамалық жүйенің болуы.

Қаржылық реттеудің көмегімен мемлекет халықтың төлем қабілеттілігінің сұранымына, қорланудың қарқынына, тауарлар мен қызметтерді өткізуге, елдер арасындағы тауарлар мен капиталдардың қозғалысына, макроэкономикалық салалық және аумақтық құрылымына ықпал етеді.